Rola i znaczenie prawidłowo funkcjonującej rodziny

ROZDZIAŁ I
Rola i znaczenie prawidłowo funkcjonującej rodziny

Coraz więcej uwagi we współczesnym świecie poświęca się sprawom rodziny, jej zadaniom i roli, jaką powinna pełnić jako podstawowa komórka społeczna. Pomyślne funkcjonowanie społeczeństwa jest możliwe tylko wtedy, gdy życie każdej rodziny będzie zorganizowane prawidłowo.
Przemiany występujące obecnie w różnych sferach życia mają ogromny wpływ na funkcjonowanie rodziny. Polityka, ekonomia i kultura społeczeństwa mogą wnosić wiele usprawnień, ale także przyczyniają się do występowania różnego rodzaju kryzysów.
Coraz częściej pojawią się, więc pytania czy współczesna rodzina jest na tyle silna, aby skutecznie bronić się przed zagrożeniami, jakie niesie współczesny świat; choroby, katastrofy, uzależnienia oraz pojawienie się w rodzinie dziecka niepełnosprawnego czy upośledzonego umysłowo. W rozdziale tym zostaną przedstawione te aspekty życia rodzinnego, które wpływają na jej prawidłowe funkcjonowanie, a więc przede wszystkim niezastąpioną, ogromną rolę rodziców w rozwoju i wychowaniu dzieci.

1.1. FUNKCJE RODZINY
Aby dobrze rozumieć sprawowanie powinności przez rodzinę należy rozróżnić pojęcie zadań i pojęcie funkcji.,, Funkcje rodziny są to skutki wywołane przez działanie i zachowanie się członków rodziny, zawierające się w samej rodzinie lub poza nią, bez względu na to, czy były one pożądane lub zamierzone. Przez zadania rozumie się natomiast ogólne czynności, które mają wywoływać pożądane skutki, zalecane przez zbiorowości szersze czy też podjęte świadomie przez samą grupę''.
M.Ziemska wyróżnia cztery podstawowe funkcje, jakie powinna spełniać rodzina i są to takie funkcje jak: prokreacyjna, zarobkowa, usługowo-opiekuńcza, socjalizująca i psychohigieniczna.
Funkcja prokreacyjna polega na reprodukcji społeczeństwa dzięki procesom biologicznym. Instytucją, która ma akceptację społeczną dla współżycia płciowego jest małżeństwo. Ta komórka pełni zarówno funkcję prokreacyjną jak i zaspokajania potrzeb seksualnych współmałżonków.
Funkcja usługowo-opiekuńcza polega na tym, aby zapewnić swoim członkom troskę i opiekę. Jako najważniejsze zadanie tej funkcji uważa się wszelkie działania związane z pomocą ludziom starszym niedołężnym oraz pielęgnacją dzieci i niemowląt.
Dwa zasadnicze powody podejmowania działalności opiekuńczej to:
-tworzenie normalnych warunków dla rozwoju dzieci i młodzieży;
-likwidowanie takich sytuacji, które mogłyby zagrażać prawidłowemu rozwojowi a nawet życiu.
Działalność opiekuńcza w rodzinie powinna przyjmować następujące kierunki:
1.Działalność podstawowa, czyli zapewnienie niezbędnych warunków do prawidłowego funkcjonowania rodziny(stwarzać warunki do rozwijania zdolności, zainteresowań, wypoczynku i rekreacji)
2.Działalność stymulująca, czyli biorąca pod uwagę możliwości i potrzeby opiekuńcze członków rodziny (pobudzanie rozwoju intelektualnego zgodnie z możliwościami rozwojowymi danej jednostki);
3.Działalność kompensacyjna polegająca na wyrównywaniu braków, jakie mogą wystąpić w rozwoju dziecka np. w sprawności fizycznej na skutek choroby czy trudności w nauce;
4.Działalność asekuracyjna polegająca na ochronie dzieci przed zagrożeniami, jakie mogą wystąpić w rozwoju dziecka wyraża się to w trosce o zdrowie przez poddawanie dzieci okresowym badaniom lekarskim.;
5.Działalność ratowniczą prowadzona jest tylko w sytuacji zagrożenia biologicznego rozwoju w rodzinie macierzystej.
Wynika z powyższego, że opiekuńcza działalność rodziny powinna umożliwiać regulację i zaspokajanie w stopniu optymalnym w miarę wszystkich potrzeb opiekuńczych.
Funkcja zarobkowa wiąże się ona głównie z zaspokajaniem ekonomicznych i bytowych potrzeb człowieka, przy czym najważniejszą rolę odgrywa zdobywanie środków finansowych koniecznych do utrzymania rodziny głównie przez pracę zarobkową.
Funkcja ta ma bardzo duży wpływ na tworzenie się stylu danej rodziny. Od tej funkcji zależy rozwój konsumpcji, sposób spędzania czasu wolnego czy zaspokajanie indywidualnych upodobań członków danej rodziny.
Funkcja socjalizująca polega na wprowadzeniu najmłodszych obywateli do życia w społeczeństwie oraz na wpajaniu im zwyczajów, obyczajów i zasad dobrego wychowania a także do pełnienia ról społecznych. Funkcja ta spełnia także ogromną rolę kształtowaniu wartości kulturalnych i moralnych.
Ponieważ to rodzina ma największy wpływ na nastawienie dziecka do otaczającego świata, powinna, więc przyczyniać się do formowania zainteresowań i potrzeb jednostki oraz pomóc jej w odnalezieniu swojego miejsca w otaczającej rzeczywistości. Bardzo ważne jest, aby dziecko potrafiło właściwie ustawić hierarchie wartości umiało odróżnić czy ważniejsze w życiu jest to, aby mieć czy też to by być lepszym gdyż będzie to miało bardzo duży wpływ na całe późniejsze życie.
,,Człowiek nie tylko potrzebuje ludzi jako tych, od których bierze niezbędną pomoc dla swego życia i rozwoju fizycznego intelektualnego i moralnego, ale potrzebuje ludzi na to, by im służyć i przez to dopiero rozwinąć w pełni swoje talenty i wartości"
Funkcja socjalizująca pozwala także zaspokoić potrzeby indywidualne rodziców związane z wychowaniem i kształceniem dzieci na przyszłych członków społeczeństwa.
To rodzina jako ogniwo społecznych związków jest komórką zespalającą człowieka ze społeczeństwem, a więc dziecko jest nie tylko darem dla własnych rodziców, ale również dla całego społeczeństwa. Wszystkie wartości, wzorce zachowań, upodobania, idee, jakie wyniesie dziecko z domu rodzinnego przenosi do społeczeństwa.,, Rodzina jest, zatem środowiskiem decydującym o tym, w jakiej formie dokona się późniejsze wejście człowieka w społeczeństwo''.
Aby móc odnaleźć swoją pozycję w społeczeństwie należy najpierw odszukać swoje miejsce w rodzinie zgodnie z panującą hierarchią, a więc poznać zakres swoich obowiązków, obyczaje i styl życia, jaki kultywowany jest w rodzinie a także sposoby postępowania oraz normy zachowań domowników w różnych sytuacjach.
Każda rodzina, aby wyrabiać w dziecku wszelkiego rodzaju umiejętności, działania i współżycia w społeczeństwie oraz kształtować odpowiedni system wartości powinna być w pełni świadoma zadań, jakie ma do spełnienia.,, Socjalizacyjna funkcja rodziny jest niezmiernie ważna dla społeczeństwa. Od określonych postaw i wysiłków rodziny zależy w znacznej mierze kształt osobowości i postępowanie jednostek następnego pokolenia''.
Funkcja psychohigieniczna. Jeżeli rodzina funkcjonuje prawidłowo to powinna kształtować człowieka, który jest zrównoważony psychicznie i dojrzały emocjonalnie osiąga to przez zaspokajanie potrzeb swoich członków. Te potrzeby to przede wszystkim: poczucie stabilizacji, bezpieczeństwa, możliwości wymiany uczuć i przynależności. Powinna także stwarzać warunki odpowiednie do rozwoju osobowości swoich członków.
Podstawowe potrzeby dziecka niezbędne do prawidłowego rozwoju emocjonalnego oraz dobrego samopoczucia to przede wszystkim potrzeba miłości oraz uczuciowego wsparcia ze strony członków rodziny. Oprócz tych występują i inne potrzeby tj. zrozumienia uznania, życzliwych interakcji, szacunku, zaspokojenia głodu czy schronienia. To właśnie rodzina będąca pewnego rodzaju wspólnotą emocjonalną, winna zaspokajać wszystkie te potrzeby. Dziecko od swoich rodziców przejmuje styl bycia, sposób zachowania i wartościowania i to oni mają największy wpływ na rozwój psychiczny i emocjonalny przyszłych członków społeczeństwa.
Rodzina powinna zaspokajać jeszcze jedną potrzebę, a mianowicie potrzebę posiadania kręgu osób najbliższych, wśród których dziecko czuje się bezpieczne, które kocha i przez które jest kochane. W takiej rodzinie, gdzie związki uczuciowe pomiędzy współmałżonkami oraz między rodzicami a dzieckiem są bardzo silne istnieją doskonałe warunki do zaspokajania potrzeb psychicznych i emocjonalnych, co z kolei przyczynia się do osiągania szczęścia osobistego.
To w życiu rodzinnym istnieją najlepsze warunki do prawidłowego rozwoju kontaktów międzyludzkich opartych przede wszystkim na uczuciowości. Potrzeba częstego kontaktu z rodzicami, potrzeba sukcesu i uznania a także bezpieczeństwa życzliwości, czułości i miłości, to podstawowe potrzeby psychospołeczne dziecka, od których uzależniony jest prawidłowy rozwój emocjonalny jednostki.
Dziecko należy obdarzać zdrową miłością a więc taką, która pozwala mu zrozumieć, że otoczenie je potrzebuje. Należy jednak pamiętać, że zarówno obdarzanie nadmiarem uczuć jak też ich brak, mogą rodzić w dziecku bunt w stosunku do otaczającej rzeczywistości oraz wzbudzać w nim zachowania egocentryczne. Ta zdrowa miłość, to także nagradzanie dziecka za dobro i okazywanie mu czułości, co umożliwia pełniejsze odczuwanie akceptacji daje poczucie bezpieczeństwa i wewnętrznego spokoju.
Zaspokajanie tych potrzeb ma dla dziecka ogromne znaczenie, ponieważ pozwala wyznaczyć kierunek, w jakim kształtować się będzie w przyszłości osobowość danej jednostki. To od wpływu rodziny zależy czy człowiek wywodzący się z niej będzie aktywny i samodzielny czy bierny i niezaradny, czy będzie koleżeński i uczynny czy też społecznie niedojrzały, czy zdolny będzie do okazywania swych uczuć czy nie będzie potrafił wyrażać swojej miłości, wdzięczności, czy będzie wierzył we własne siły czy też nie będzie potrafił docenić swojej wartości.. Częściowe nawet niezaspokojenie podstawowych potrzeb może powodować występowanie u dziecka zahamowanie lub też opóźnienie jego rozwoju emocjonalnego lub wywoływać przejściowe zaburzenia emocjonalne, co z kolei przerodzić się może sytuacje konfliktowe, frustracyjne a te sprzyjają zaburzeniom zachowania jednostki. Dlatego tak ważne jest zaspokajanie tych potrzeb w dzieciństwie.
Rodzina to najodpowiedniejsze miejsce dla rozwoju człowieka i aby każdy czuł się dobrze w swojej rodzinie wszyscy jej członkowie muszą dokładać starań, aby nikt nie myślał, że jest niekochany nieakceptowany, odrzucany, jeśli ten warunek nie zostanie spełniony może dojść do dezintegracji tej podstawowej komórki społecznej, tzn.,,...przestanie ona pełnić swoją funkcje, nie będzie sprzyjać rozwojowi swoich bliskich, lecz przeciwnie, dostarczy im negatywnych przeżyć i doświadczeń''.
Funkcja psychohigieniczna odgrywa ogromną rolę w tworzeniu spójności jedności rodziny i małżeństwa a prawidłowe wypełnianie tej funkcji pełni rolę profilaktyczną gdyż zapobiega powstawaniu u jednostki zaburzeń emocjonalnych w prawidłowo funkcjonującej rodzinie, która zaspokaja wszystkie potrzeby dziecka, ma ono możliwość samourzeczywistniania i własnego rozwoju.

1.2. RODZINA JAKO ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE
Wychowanie to-,,(...)Społecznie uznawany system działania pokoleń starszych na dorastające, celem pokierowania ich wszechstronnym rozwojem dla przygotowania według określonego ideału nowego człowieka do przyszłego życia".
Wychowanie jest też procesem, który oddziałuje na zachowanie i psychikę dziecka ze szczególnym zwróceniem uwagi na przeobrażenia występujące w zachowaniu i osobowości jednostki, ale przede wszystkim na jej postawy wobec otoczenia, własnej osoby oraz wartości, przekonań i opinii o otaczającym świecie.
Mówiąc o znaczeniu rodziny w wychowaniu jednostki nie można pominąć jej roli w kształtowaniu osobowości dziecka oraz rozwoju jego właściwości moralnych, fizycznych, duchowych i intelektualnych, a więc doskonalenie wszystkich dziedzin życia jednostki a także wywoływanie korzystnych zmian w doświadczeniach i zachowaniach młodego człowieka przez udzielanie mu wsparcia.
Według S. Rucińskiego(1988)obecnie wychowanie to nie tylko kształtowanie,, wartościowej osobowości?, ale ukierunkowywanie dzieci w,, wartościowy sposób życia". Jest to, więc proces, który powinien aktywizować jednostkę, organizować dla niej wartościowy tryb życia nie narzucając określonych wzorów postępowania. Pozwala jedynie poznawać te wzory oraz dostrzec własne możliwości rozwojowe a także zdobywać wiedze o otaczającej rzeczywistości. Świadome kreowanie własnej przyszłości, możliwości samorealizacji to podstawowe cele procesu wychowania.
Dawanie nowych członków społeczeństwu, przekazywanie dzieciom i młodzieży wartości kulturowych jak też wprowadzanie ich w życie społeczne to zadania rodziny świadczące o jej wielkiej doniosłości w procesie wychowania.
Podstawowa jednostka społeczna, jaką jest rodzina ma za zadanie przede wszystkim chronić i opiekować się młodym pokoleniem. Ochraniać je przed złym wpływem otoczenia, przed niebezpieczeństwami, jakie czyhają na nich we współczesnym świecie. Nałogi, sekty, źli ludzie to właśnie przed tym powinna dawać schronienie rodzina, ale też tak wychowywać dzieci, aby potrafiły umacniać w sobie zasady i wartości wyniesione z domu rodzinnego.
Ostatecznym celem wychowania jest człowiek jako osoba ludzka o rozwiniętych pozytywnych postawach wobec własnej egzystencji, świata i ludzi. Jednostki, która potrafi odszukać sens swojego życia, dostrzec cel tego życia i dążyć do niego drogą wartości moralnych. Według W. Brezinki (1965,s.189-203)wychowanie można rozpatrywać w wielu aspektach tj.:
1.Aspekt rozwojowy(biologiczny)wspomaganie młodego pokolenia w rozwoju psychofizycznym ze szczególnym zwróceniem uwagi na funkcje opiekuńczą i wychowawczą. Należy chronić dziecko, troszczyć się o to, aby jego rozwój przebiegał zgodnie z wrodzonymi predyspozycjami i wartościami. Najbardziej zagrożone obecnie wydaje się poczucie bezpieczeństwa, dobre samopoczucie oraz zdrowie psychiczne. O to, więc przede wszystkim powinna dbać prawidłowo funkcjonująca rodzina chroniąc jednocześnie dziecko przed nadmiarem frustracji i stresów.
2.Aspekt społeczny zmierza do:
-przystosowania dzieci do przyszłego funkcjonowania w społeczeństwie,
-identyfikowania się z rodzicami przez pogłębianie związków emocjonalnych,
-przyswajanie systemu wartości i norm szczególnie cenionych w społeczeństwie.
3.Kulturowy aspekt wychowania to:
-przyswajanie przez dzieci i młodzież duchowego i materialnego dorobku ludzkości,
-wewnętrzne wzbogacanie osobowości przez poprawne myślenie, zdobywanie wiedzy o życiu i otaczającym świecie,
-wyzwalanie zainteresowań i ciekawości dotyczących kulturowego dorobku pokoleń oraz dążenia do samodzielnego poznawania tego dorobku.
4.Aspekt religijny to:
-uzyskiwanie odpowiedzi na egzystencjonalne problemy człowieka,
-pomoc w trudnych chwilach załamań, samotności, porażek i rozczarowań
-ulga w chorobie i cierpieniu także tym moralnym,
-łagodzenie lęku przed śmiercią
-odnajdywanie sensu własnej egzystencji.
,,Podstawowym i najbardziej właściwym zadaniem rodziny jest rodzenie człowieka a rodzić człowieka to znaczy kształtować jego ciało rozwijać jego dyspozycje psychiczne i uzdolnienia, wdrażać go w świat wartości i norm, ostatecznie doprowadzić go do pełni człowieczeństwa?.
Rodzina odgrywa niepowtarzalną rolę w życiu i wychowaniu młodego pokolenia. Główny wpływ na to ma atmosfera panująca w domu rodzinnym. To we własnym domu każde dziecko powinno czuć się najbezpieczniej i uczyć się w nim wzajemnej bezinteresownej miłości. Pr. zb. pod red. Z. Marka ,Bóg w przedszkolu i szkole,s.203. Każda istota ludzka poszukuje w swoim świecie miejsca ''zaczarowanego'', które było by bezpieczną zatoką gdzie można zawsze zawinąć w każdym momencie swojej egzystencji Było to jedyne miejsce w lesie ,gdzie można było usiąść spokojnie, bez tego, żeby po chwili nie trzeba było wstać i szukać sobie innego miejsca .Kiedy tak sobie siedzieli razem mieli przed sobą cały świat aż do miejsca, w którym stykał się z niebem". A.AMilne, Kubuś Puchatek,. Takim miejscem dla każdego człowieka powinna być rodzina. To w domu rodzinnym ziemia ma stykać się z niebem.

1.3. ROLA RODZICÓW W WYCHOWANIU DZIECI
W zaspokajaniu potrzeb dziecka niezastąpioną, specyficzną rolę pełni rodzina jako pierwsze środowisko jego życia. To od rodziców dużej mierze zależy jak dziecko będzie się czuło, czy będzie kochane, potrzebne, akceptowane. To dom rodzinny jest tym miejscem gdzie dziecko przeżywa pierwsze swoje doświadczenia. A,, ojciec i matka są osobami, które w odbiorze małego dziecka zaspokajają wszystkie jego potrzeby i stanowią ostoję w zagrożeniu. Prawidłowa więź, jaką dziecko nawiązuje z rodzicami, a najpierw z matką, będzie wzorem dla kształtowania się jego późniejszych odniesień interpersonalnych-indywidualnych i społecznych".
Rola matki jest największa w całym procesie wychowania i rozwoju dziecka. To od matki jest ono zależne od chwili narodzin aż do wejścia w dorosłe życie. Dbając o higienę dziecka, karmiąc je matka przekazuje bezbronnej, bezradnej istocie całą swoją miłość, czułość, całe swoje serce i prowadzi je w dalsze życie.
Największa krzywda, jaka może spotkać dziecko to wychowywanie się bez rodziców a zwłaszcza bez matki. Sierotami społecznymi stają się dzieci, które zostały urodzone a nie przyjęte przez matkę.
Ciężko jest poradzić sobie w życiu takim dzieciom, które zostały odizolowane od matki. Żyją one w poczuciu opuszczenia i samotności. Brak emocjonalnych związków z matką zwykle ma negatywny wpływ ogólny rozwój dziecka.
,, Miłość matki jest szczęściem jest spokojem, nie trzeba jej zdobywać, nie trzeba na nią zasługiwać".
Z czasem dziecko naturalną potrzebę bycia kochanym przetwarza na miłość twórczą. Pojawia się wówczas zasada: kocham, bo jestem kochany. Odejście z domu rodzinnego dorastającego dziecka jest dla matki poważnym sprawdzianem miłości. Powinna być ona przygotowana i pogodzona z tym, że jej dziecko rozpoczyna samodzielne życie, ale jednocześnie cały czas być dla niego przystanią i ostoją. Rola matki nie kończy się wraz z opuszczeniem przez młodego człowieka domu rodzinnego, lecz trwa całe życie.
Największym urazem psychicznym dla dziecka jest brak macierzyńskiej miłości. Takie dziecko, które jest tej miłości pozbawione w przyszłości może mieć problemy w wymianie uczuciowej z innymi członkami społeczeństwa. Żal i nieufność do otoczenia to uczucia, które dominują u takiej jednostki. Dziecko może mieć również problemy z założeniem własnej rodziny oraz z odpowiedzialnym wypełnianiem obowiązków małżeńskich i rodzicielskich .
Niezastąpiona rola matki wyraża się też u dziecka wyraża się też w wyzwalaniu u dziecka poczucia Zaufania do innych członków społeczeństwa oraz do przyjaznych kontaktów z innymi.
To matka jest tą osobą, która uczy dziecko wzajemnej miłości, uczy jak być otwartym na kontakty z innymi, przyjaźnie i więzi międzyludzkie a jej troska, pogoda ducha, zrozumienie, serdeczność, to uczucia, które jej w tej nauce pomagają. Jeżeli w domu rodzinnym panuje atmosfera kłótni, niezgody i rozwiązłego życia nie jest możliwe, aby matka potrafiła należycie wypełnić swoją rolę w emocjonalnym rozwoju dziecka.
Najlepsze warunki do spełniania wszystkich podstawowych potrzeb dziecka ma pełna rodzina składająca się obojga rodziców. Niestety nie wszystkie rodziny takie warunki posiadają. Należą do nich wg St. Kowalskiego(1986,s.141i nast) iN. Han- Ilgiewicz (1960,s.75 i nast.):
-rodziny rozbite na skutek trwałej nieobecności kogoś z rodziców w wyniku rozwodu, separacji, dezercji, albo z powodu śmierci czy wyjazdu za granice;
-rodziny zrekonstruowane przez zawarcie po ich rozbiciu nowego lub kolejnego małżeństwa albo też przez adoptowanie nowego dziecka;
-rodziny zdezorganizowane, których członkowie pozostają ze sobą w permanentnych konfliktach; przyczyną może tu być alkoholizm, wzajemna niechęć, podejrzliwość;
-rodziny zdemoralizowane, pozostające w konflikcie z prawem lub z sąsiadami, co nie wyklucza bliskich i serdecznych kontaktów między poszczególnymi członkami rodziny;
-rodziny zastępcze, oparte na więzi współżycia z dziećmi i stałej troski o ich rozwój, w warunkach braku więzi biologicznej między nimi, oraz rodziny adopcyjne, których celem jest zapewnienie dziecku takich samych praw ,jakie przysługują dzieciom z racji pokrewieństwa z rodzicami.
We współczesnym świecie pojawił się też nowy rodzaj rodzin niepełnych, kiedy jedno, czy też obydwoje rodzice są czasowo nieobecni w domu. Najczęściej spowodowane jest to koniecznością wyjazdów za granice w celach zarobkowych.
Rodzic, który przez dłuższy czas przebywa poza domem staje się wyobcowany z codziennych problemów rodziny i nie potrafi z czasem zrozumieć potrzeb pozostałych członków. Dłuższa nieobecność może się przyczyniać nawet do powstawania kryzysów i występowania konfliktów zwłaszcza między współmałżonkami, co też niekorzystnie wpływa na dzieci. Tracą one poczucie bezpieczeństwa, czują się odrzucone, osamotnione. Rozluźnieniu ulegają też wtedy Więzi między małżonkami i dziećmi.
,,Dziecku niezbędny jest kontakt z obojgiem rodziców. Samotna matka nie zastąpi ojca. Nawet w sprzyjających okolicznościach role rodzicielskie nie są wymienialne.(...)Znaczenie rodziców w wychowaniu dziecka polega również na tym, że są oni pierwowzorem różnicowania się ról związanych z płcią. Rola związana z płcią jest łącznikiem między zróżnicowaniem ról wewnątrz rodziny a różnicowaniem wykraczającym poza rodzinę, w strukturze całego społeczeństwa".
Dziecko wraz z upływem czasu w zaspokajaniu swych potrzeb, zwłaszcza bezpieczeństwa i miłości, coraz bardziej potrzebuje obecności ojca. Syn bez stałego kontaktu z ojcem może przejawiać trudności w przyszłym życiu emocjonalnym a także z określeniem swojej tożsamości. Wychowywana bez ojca córka może zaś mieć kłopoty w rozeznaniu, jakie cechy powinien posiadać jej przyszły mąż. To brak ojca w domu rodzinnym przyczynia się głównie do występowania negatywnych zjawisk tj. narkomania, rozboje, rozwody, czy homoseksualizm. ,
Również w kształtowaniu prawidłowych postaw u dziewcząt niezbędna jest obecność w domu rodzinnym ojca. Poprzez obserwowanie cech, jakie są typowe dla mężczyzn będą mogły w swoim dorosłym życiu lepiej rozumieć postawy i zachowanie swoich przyszłych mężów i synów. Jeżeli postawa, jaką przejawia ojciec jest nieprawidłowa np. alkoholik, czy ojciec agresywny, wówczas u córki może się tworzyć niechęć do płci przeciwnej czy też uraz do mężczyzn.
Dzieci, które są wychowywane bez ojca bywają bardziej rozkojarzone, trudno nawiązują kontakty z otoczeniem, mają mniejsze poczucie bezpieczeństwa niż ich rówieśnicy wychowywani w rodzinach pełnych. Brak ojca ma negatywny wpływ głównie na synów, na ich rozwój psychiczny. W ich psychice wytwarza się pełen negatywnych, agresywnych postaw obraz mężczyzny. Jak wynika z przeprowadzonych badań dłuższa nieobecność ojca w domu rodzinnym powoduje, że dzieci myślą o nim jako o kimś, kto nie potrafi zrozumieć, a jego miłość ojcowska jest słabsza. Główną przyczyną takiego toku myślenia jest brak uczuciowego wsparcia z jego strony.
W dzisiejszych czasach najczęściej spotyka się ojców, którzy są gośćmi w swoim domu. Ich rola sprowadza się głównie do zaspokajania materialnych potrzeb rodziny. Utrzymywanie domu, dostarczanie gotówki to, co absorbuje ich w zupełności. Taki ojciec dąży do tego, by w domu było wszystko, co potrzebne jest do normalnego funkcjonowania rodziny i rozwoju jej członków. Jednak często brak im czasu na to by kontrolować jak dzieci wykorzystują te zasoby, jak się rozwijają, uczą, wychowują.
,,Wpływ ojca na rozwój dziecka dokonuje się dwoma drogami. Pierwsza z nich to droga pośrednia przez osobę matki. Zaspokajanie jej potrzeb przez męża, zadowolenie z życia małżeńskiego wpływają na jakość jej kontaktów z dzieckiem i stosowane sposoby oddziaływań wychowawczych. Druga droga wpływów ojca na dziecko prowadzi przez bezpośredni jego udział w codziennych zabiegach opiekuńczych oraz osobistych kontaktach z dzieckiem."
Obecność ojca w domu daje dziecku oparcie, sprawia, że dziecko czuje bardziej bezpieczne i szczęśliwsze. Słabszy związek emocjonalny z ojcem powoduje zaś nasilające się uczucie lęku. Kontakty ojca z dzieckiem najczęściej wiążą się ze wspólnym realizowaniem zainteresowań(sport, motoryzacja, technika),czy też z zabawą. To ojciec powinien zabiegać o to, aby ten kontakt był jak najlepszy głównie przez poświęcanie dziecku jak najwięcej ze swego wolnego czasu.
Ojcowie, dla których najważniejsze są pieniądze, drogie samochody, luksusowe mieszkania, bywają zastępowani w swoich obowiązkach przez komputer video czy telewizje. Są oni często zdziwieni, że może być coś nie tak w ich super życiu. Jeżeli pojawia się jakiś problem, sądzą, że jest on do rozwiązania na drodze finansowej to znaczy, że w ich mniemaniu wszystko można kupić. Jedyną rzeczą, która może w takim wypadku zbliżyć ojca do rodziny mogłoby być powstanie poważnych trudności wychowawczych lub znaczne zaburzenia psychiczne. Gdy jednak siła przyciągania ojca w grono rodziny jest zbyt słaba często wylatuje on z rodzinnej orbity. Jaka powinna być, więc ta orbita, aby ten kontakt był utrzymany?,, Każda orbita jest dobra, byle tylko regularnie pojawiał się na niej satelita ojca i nie stwarzał fałszywych iluzji, nie obiecywał ponad miarę, nie zapominał, że dla swojego dziecka jest bardzo ważny, ale może mu zapaść w sercu z ujemnym albo dodatnim znakiem. Ten znak będzie matrycą późniejszych relacji uczuciowych jego dziecka.
Żaden ojciec nie jest w stanie w pełni zastąpić matki w opiece nad dzieckiem ani też matka nie potrafi zapewnić tego, co dziecku powinien dać ojciec. Stawianie przed dzieckiem coraz trudniejszych zadań, zwiększanie wymagań, nakładanie nowych, coraz poważniejszych obowiązków, to główne zadania ojca, które w rodzinie zwiększają poczucie bezpieczeństwa. Rola ojca powinna zaczynać się już od chwili poczęcia a nie dopiero jak dziecko dorasta.
Szczególną rolę w oddziaływaniu rodziców na dziecko odgrywają postawy, jakie zajmują rodzice wobec własnych dzieci. Taka postawa to trwałe i bezpośrednie oddziaływanie rodziców na młodego człowieka. Formę przyszłego rodzicielstwa kształtują właśnie postawy ojca i matki oraz sposób, w jaki rodzice te role wypełniają. Ważna jest ogólna atmosfera panująca w domu oraz wzorce wyniesione z rodzin macierzystych..
Odpowiedniemu, prawidłowemu rozwojowi dziecka sprzyjają jedynie prawidłowe postawy rodzicielskie, gdy zaś postawy te są negatywne rozwój jednostki może być zagrożony. Ci rodzice, którzy potrafili wykształcić w sobie prawidłowe postawy z troską i poświęceniem opiekują się swoimi dziećmi obdarzając ich zdrową rozsądną miłością. Potrafią cieszyć się z sukcesów swoich pociech pomagają im w rozwiązywaniu ich problemów a także umieją obiektywnie ocenić potrzeby i możliwości dziecka. Jeżeli natomiast postawy te są niewłaściwe rodzice krzywdzą własne dziecko okazując mu zbyt duży dystans uczuciowy lub też nadmiernie się na nim koncentrują. Ma to bardzo negatywny wpływ na ogólny rozwój dziecka.
M. Ziemska wyróżnia zarówno postawy negatywne jak i pozytywne. Kształtowaniu pozytywnych zachowań dziecka sprzyjają postawy:
1. Akceptacja dziecka-kiedy rodzice przyjmują swoje dziecko takim, jakie jest. Kochają je, chwalą za osiągane sukcesy, ganią za złe postępowanie jednak nigdy nie potępiają. Starają się tak zaspokoić jego potrzeby by było szczęśliwe, usłużne i odważne.
2. Współdziałanie-gdy rodzice interesują się pracą zabawą dziecka, ale także angażują je w życie rodzinne, prace domowe, dziecko współuczestniczy w tym życiu, co sprzyja stałemu kontaktowi emocjonalnemu oraz rozwija zaufanie do rodziców.
3. Zapewnienie dziecku rozsądnej swobody-kiedy rodzice stwarzają sytuacje, w których dziecko może zaspokajać potrzebę samodzielności, aktywności. Młody człowiek dorastając oddala się fizycznie od rodziców, ale cały czas mają oni kontrole nad jego postępowaniem. Doskonale orientując się w jego zainteresowaniach potrafią dyskretnie kierować ich na odpowiednią drogę. Wychowane przy takiej postawie rodziców dziecko potrafi łatwiej przystosować się do różnych sytuacji społecznych.
4. Uznanie praw dziecka- rodzice starają się poważnie traktować wszystkie przeżycia swojego dziecka. Unikając dyscypliny, czy przesadnego rygoru oczekują by dziecko zachowywało się w sposób dojrzały rozumny rozsądny.
5. Najbardziej powszechne postawy powodujące ujemne skutki w rozwoju dziecka to:
1. Postawa odtrącająca-kiedy dziecko jest ciężarem dla swoich rodziców a jego obecność wpływa na ograniczenie ich swobody. Rodzice przez okazywanie dziecku niechęci krzywdzą je, a opiekę nad dzieckiem traktują jako coś nieprzyjemnego, koniecznego. Postawa taka powoduje u dziecka lękliwość, tiki, zastraszenie oraz zachowania aspołeczne.
2. Postawa unikająca-kiedy rodzice są obojętni uczuciowo wobec dziecka. Nie bardzo wiedzą, co należy z nimi robić, nie cieszy ich obecność dziecka w ich życiu. Kontakt z dzieckiem ograniczają do minimum, przez co dziecko staje się nieufne, bojaźliwe i często żyje w ciągłym konflikcie z otoczeniem.
3. Postawa zbyt wymagająca-gdy rodzice mają wobec dziecka zbyt wygórowane ambicje i wymagania. Naginają dziecko do idealnego wzoru, jaki sobie sami wytworzyli. Wywołuje to u dziecka protest, bunt a często też agresję, kształtuje takie cechy jak: niepewność, lękliwość, obsesje, brak wiary we własne siły.
4. Postawa nadmiernie chroniąca-charakteryzuje się nadmiernym pobłażaniem, przesadną opieką, ochroną przed każdym wysiłkiem. Rodzice bezkrytycznie podchodzą do swojego dziecka, przez co hamują jego rozwój zwłaszcza samodzielność oraz powodują bierność egoizm i brak własnej inicjatywy.
Biorąc pod uwagę postawy rodziców wobec młodego pokolenia należy podkreślić, że najważniejsze dla dziecka jest to, aby było wychowywane w atmosferze serdeczności i akceptacji zwłaszcza ze strony swoich rodziców. Podstawowym warunkiem dla prawidłowego rozwoju społecznego jest zaś konsekwentna, rozsądna, ale zarazem wyrozumiała miłość rodzicielska. Miłości tej nic nie może dziecku zastąpić, ani drogie prezenty, ani luksusowe mieszkanie ani też żadne techniki wychowawcze.
Dostosowana do warunków i osobowości dziecka rozsądna miłość rodziców to podstawa prawidłowego rozwoju i funkcjonowania w dorosłym życiu.

1.4 ZNACZENIE PRAWIDŁOWO FUNKCJONUJĄCEJ RODZINY W W ROZWOJU PSYCHOFIZYCZNYM CZŁOWIEKA
Rodzina jest to intymne środowisko, w którym stosunki między rodzicami a dziećmi powinny być swobodne, bez żadnego przymusu. Pogodny nastrój, serdeczność i wzajemne zrozumienie tworzą właściwy klimat rodzinny. W takich właśnie warunkach dziecko może rozwijać się prawidłowo, kiedy to czuje się potrzebne, rozumiane i akceptowane. Jego pozycja w rodzinie zależna jest od struktury rodziny, jej poziomu kulturalnego, osobowości rodziców, postaw rodzicielskich, ale także od wzajemnych układów interpersonalnych panujących w rodzinie.
Współcześnie uważa się, że fizyczny, poznawczy i społeczny rozwój dziecka, zwłaszcza małego, jest w dużym stopniu funkcją poczynań wychowawczych rodziców.
Przejawy energii dziecka, chęć badania i poznawania najbliższego otoczenia, jego samokontrola, kontakty społeczne są uwarunkowane nie tylko genetyczną strukturą, ale i rodzajem kontaktu z rodzicami oraz reżimem wychowawczym, jaki wprowadzają. Możliwości poznawcze dziecka mogą być w pełni rozwijane przez bogate w treści środowisko albo też hamowane przez nieodpowiednie, ubogie czy też rzadkie stymulacje.
Dziecko już we wczesnym okresie rozwoju wiele zawdzięcza starannemu prowadzeniu przez rodziców. Dzięki temu zdobywa podstawową zdolność, jaka jest nauka uczenia się. W zabawie potrafi uczyć się skupienia, wytrwałości zdolności przezwyciężania trudności w realizacji wytyczonego sobie celu. Dziecko odczuwa też przyjemność z rozwijania swoich zdolności i sprawności. Nabywane przez dziecko w tym okresie umiejętności maja duży wpływ na dalsze osiągnięcia dziecka i jego rozwój emocjonalny. Stopniowo przyzwyczaja się do odpowiedzialności za własne czynności i do pracy dla odległych celów. Zdobywa, więc bardzo ważne podstawy do dalszego rozwoju, nauki i pracy.
Małe dziecko uczy się od swoich rodziców myśleć, mówić, kontrolować i opanowywać swoje reakcje, a także wpływać na innych ludzi. Dzięki wzorom osobowym, jakimi są rodzice dla dziecka, uczy się ono, jak odnosić się do innych, kogo lubić a kogo nie, z kim bardziej się liczyć a z kim mniej, jak wyrażać swoją sympatię i antypatię, a kiedy wogóle powstrzymywać się od wyrażania swoich emocji.
Rodzina przez zamierzone oddziaływania opiekuńcze i wychowawcze, a także przez niezamierzony wpływ wynikający ze wzajemnych stosunków uczuciowych i zespołu interakcji między członkami oraz wzory osobowe rodziców przyczynia się do fizycznego, psychicznego i społecznego rozwoju dziecka. Dzięki tym oddziaływaniom przygotowuje je do samodzielnego życia w społeczeństwie, które podejmuje już jako dorosły człowiek. Równocześnie rodzina przekazuje dziecku wartości, normy, wzory zachowań i obyczaje kulturowe społeczeństwa, do którego dziecko należy; przekazuje mu, więc znajomość społeczeństwa, którego staje się członkiem. Dziecko przez przyswajanie sobie umiejętności reagowania na nakazy i zakazy rodziców rozwija pierwsze powściągi i zdobywa początki umiejętności kierowania swoim działaniem. Ucząc się postępować według norm społecznych zaczyna je już w wieku przedszkolnym zinternalizować i tworzyć własny ośrodek dyspozycyjny dla swojego postępowania. Zaczyna, więc budować swój własny świat wartości. W tym wielostronnym rozwoju dorośli bardzo mogą dziecku pomóc swym umiejętnym postępowaniem i dobrym przykładem. Mogą też utrudniać i hamować rozwój bądź też wpływać na jego dewiację czy też kształtowanie się osobowości o cechach patologicznych.
Życie uczuciowe dziecka rozwija się i doskonali dzięki doświadczaniu coraz to nowych sytuacji i gromadzeniu się doświadczeń życiowych. Podstawową rolę pełnią tu oczywiście rodzice i rodzeństwo, ale także najbliższe środowisko i grupy rówieśnicze. Dzięki kontaktom społecznym najpierw na terenie rodziny, a później i poza nią dziecko osiąga pewne poziomy rozwoju uczuciowo ? społecznego, określające ile bierze a ile daje z siebie i czy coś wynosi z grupy, w której żyje.
Rodzice przez swoją obecność dostarczają dziecku wzory zachowań. Dzieci najpierw ich naśladują, a potem najczęściej naśladują ich zachowanie identyfikując się z nimi i chcą być tacy jak oni. Wzrastając w rodzinie pełnej chłopiec może identyfikować się ze swoim ojcem, a dziewczynka z matką. Chłopcy silniej i pełniej identyfikują się z ojcem kochającym, serdecznym i ,,wszechmocnym?, zwłaszcza gdy ta moc jest dla dziecka dobroczynna, rzadziej z ojcem karzącym i odrzucającym. Również względy okazywane ojcu przez matkę mogą być czynnikiem identyfikacji się z nim. Kiedy wzajemne stosunki z rodzicami są serdeczne, syn chce być taki jak ojciec, a córka taka jak matka, żeby otrzymać dowody uczuć. Wzajemne stosunki rodziców mają też wpływ na przyswojenie przez dziecko zachowań związanych z płcią, przy czym może ono przyswoić sobie typ zachowań nieadekwatnych do jego płci.
Identyfikacja w zakresie płci jest jednym z ważniejszych procesów uspołeczniania. Niewłaściwa identyfikacja wywołana brakiem wzoru osobowego odpowiedniej płci lub dominacją w rodzinie osób płci przeciwnej może powodować ujemne skutki w sferze późniejszego życia seksualnego, prowadząc do zaburzeń tj homoseksualizm. Przyczynić się też może do niepowodzeń, sprzyjając powtarzaniu wobec własnych dzieci niewłaściwych zachowań rodzicielskich podobnych do tych, jakich sami rodzice doznali w dzieciństwie.
W każdym okresie życia rodzice powinni stanowić dla dziecka wzory osobowe. Dzięki temu może ono swoje zachowanie wzorować na zachowaniu osób darzących je uczuciem.. Ma to dla dziecka ogromne znaczenie, ponieważ ten proces identyfikacji, przejmowanie sposobów zachowań i postaw rodziców czy też innej osoby jest pobudzony i ożywiony przez to, że osoba ta darzy dziecko uczuciem a nie przejawia wobec niego dystansu emocjonalnego, nie ignoruje go i nie odtrąca. Identyfikacja może się, więc dokonać dzięki więzi uczuciowej i podziwowi okazywanemu rodzicom. Dzięki więzi uczuciowej kochający rodzice mogą od małego wpajać, co wolno a czego nie wypada a dziecko w miarę swojego rozwoju zinternalizuje te nakazy i zakazy, tak, że z czasem stają się jego własnymi przekonaniami, przez co dziecko tworzy swój własny system wartości. Dorośli mogą kształtować zainteresowania dziecka, podsuwać im rodzaje np. dyscyplin sportowych, które mogłyby uprawiać, wpływać na dobór przyjaciół, na decyzje, co do wyboru szkoły, czy przyszłego zawodu, urabiać poglądy na życie seksualne oraz postawy społeczne. Mając swój własny przejęty od rodziców system wartości dziecko ma możliwość konfrontowania go z wartościami reprezentowanymi przez grupę rówieśniczą. Przy niewłaściwych postawach rodziców nie może się rozwinąć realistyczna ocena samego siebie, dziecko nie może zdobywać samowiedzy, w czym jest dobre, a w czym ma niedostatki. Realistyczna ocena siebie umożliwia akceptację samego siebie mimo istniejących braków niedostatków czy wad, co nie wyklucza ich korygowania w miarę możliwości. Są to właściwości, których nie można zmienić, należy się, więc z nimi pogodzić i starać się je zaakceptować.
Wiele uwagi na temat postaw rodzicielskich wobec dzieci poświęcili psychologowie, a wśród nich m.in. M. Ziemska, S. Nowak, J. Rembowski. Ich spostrzeżenia, uwagi i opracowania poprzedzały wnikliwe obserwacje i badania postaw rodzicielskich. Doszli oni do wniosku, że postawy rodzicielskie zawierają trzy istotne komponenty: poznawczy, uczuciowo ? motywacyjny i działaniowy.
Prawidłowe postawy rodzicielskie i związane z nimi sposoby postępowania rodziców wobec dziecka powinny podlegać zmianom w miarę rozwoju dziecka. Utrwalanie się postaw rodziców właściwych na pewnym etapie rozwoju dziecka może doprowadzić do zakłóceń w stosunkach rodzice ? dziecko i w ślad za tym do nieprawidłowości w rozwoju dziecka. W miarę jak dziecko dorasta, maleje kontakt fizyczny a rośnie więź psychiczna dziecka z rodzicami. Tendencja do nadmiernej trwałości postaw rodzicielskich z wcześniejszych etapów rozwoju dziecka jest typowa dla rodziców dzieci w wieku dorastania, co jest jedną z przyczyn wzajemnych nieporozumień we wzajemnych stosunkach między rodzicami a dziećmi.
Prawidłowe postawy rodzicielskie wpływają korzystnie na rozwój psychospołeczny dziecka, na wyrabianie postaw i cech koniecznych do dobrego przystosowania w grupie rówieśniczej. Dziecko takich rodziców przejawia inicjatywę, współpracuje i współdziała z innymi.
Postawy rodzicielskie nieprawidłowe powodują powstawanie różnych cech i
zachowań niekorzystnych: agresywności, kłótliwości, nieposłuszeństwa, zahamowania, bierności, braku koncentracji i wytrwałości w działaniu, nieufności wobec otoczenia, niepewności, braku inicjatywy.
Rodzina normalna, prawidłowo funkcjonująca, w której panuje właściwa atmosfera emocjonalno ? wychowawcza, gdzie wszyscy mają swoje prawa i obowiązki jest tym samym środowiskiem wychowawczym dziecka, w którym kształtują się jego postawy: życzliwości i sympatii. Dziecko otaczane w rodzinie rozumną miłością i umiejętnie wychowywane, rozwija w sobie życzliwość, sympatię, współczucie nie tylko w stosunku do swoich najbliższych, ale i każdego człowieka. Unika złośliwości, zadawania przykrości. Dziecko uczy się współczuć i współpracować w rodzinie poprzez naśladowanie wzorów dostarczanych mu przez rodziców i starsze rodzeństwo. W rodzinie scalonej miłością, realizacją macierzyństwa i ojcostwa daje wiele radości. Dziecko czuje się w niej dobrze: jest kochane i akceptowane. Jest bezpieczne, pewne siebie, ufa rodzicom, jest otwarte i ufne także wobec innych ludzi, jest aktywne w działaniu, zna swoje prawa, ale ma też i obowiązki. Jak wskazuje literatura psychologiczna i pedagogiczna, obserwacje a także doświadczenia tylko w rodzinach zdrowych, w których rodzice ustosunkowują się do dziecka rozumną miłością, dziecko to ma zapewnione warunki do właściwego rozwoju.