Urbanizacja na świecie

Urbanizacja jest to proces społeczno - ekonomiczny związany z rozwojem miast, wynikający z napływu ludności wiejskiej do miast (oraz stałym wzroście odsetka mieszkańców na danym obszarze -tzw. urbanizacja demograficzna), co prowadzi do rozwoju infrastruktury oraz przyłączania terenów podmiejskich- (urbanizacja przestrzenna); przez co ludność koncentruje się głównie w miastach. Następuje zanikanie wiejskiego stylu życia i powiększanie się ilości miast.

Cechą charakterystyczną jest przyswojenie przez migrantów ze wsi miejskich wzorów ekonomicznych, społecznych i kulturowych a także przenikanie ich na wieś- tzw. urbanizacja społeczna. Występuje stały odsetek ludności pracującej w zawodach pozarolnych- urbanizacja ekonomiczna. Urbanizacją nazwiemy powiększanie ludności miejskiej w stosunku do ludności wiejskiej.

Wskaźnikiem urbanizacji jest procent ludności mieszkającej w miastach w stosunku do ludności wiejskiej np. dla świata wynosi on ok. 50%. Najwyższe wskaźniki urbanizacji osiągają kraje wysoko rozwinięte, starego kontynentu gdzie, procesy urbanizacji rozpoczęły się najwcześniej np.: Belgia 96%, Wielka Brytania 90%, Holandia 89%. Najniższymi wskaźnikami charakteryzują się kraje słabo rozwinięte Afryki i Azji, np.: Etiopia 13%, Bangladesz 18%, Indie 24%.

Procesy urbanizacji na świecie występują w różnej sile natężenia- niejednorodnie. Obecnie w krajach wysokorozwiniętych obserwujemy spowolnienie wzrostu liczby mieszkańców miast. Dzięki rozwojowi techniki ludność miejska może i chce przenosić się na peryferia. Jednak kraje słabo rozwinięte od lat borykają się z problemami przeludnienia wsi co prowadzi do nadmiernej migracji do miast w poszukiwaniu "lepszego życia". Zbyt żywiołowe migracje powodują wzrost bezrobocia włącznie z narastaniem konfliktów i napięć społecznych. Dochodzi do rozrastania się slumsów- dzielnic biedy i patologii, skupiających ogromne liczby ludności danych miast. W tej specyficznej sytuacji znajdują się obecnie miasta Ameryki Południowej i Łacińskiej. Wielohektarowe gospodarstwa rolne nie zagospodarowane przez chłopów skłaniają wysoki odsetek ludności wiejskiej do migracji "za chlebem" np. wskaźniki urbanizacji Argentyny (87% ludności w miastach), Urugwaju, Meksyku czy Brazylii są nieporównywalnie wysokie w stosunku do poziomu ich rozwoju. Urbanizacja krajów Ameryki Łacińskiej zwana jest urbanizacją pozorną lub nadurbanizacją.

W procesach urbanizacji wykształcił się różne formy układów sieci miast, które mogą tworzyć:
Aglomeracje - obszary o dużym skupieniu ludności utrzymującej się z zawodów pozarolnych, np. Warszawa, Paryż, Londyn, Moskwa
Konurbacje - typy aglomeracji miejsko-przemysłowej, w której żadne miasto nie ma znaczenia dominującego, np. GOP, Zagłębie Ruhry, Zagłębie Donieckie
Megalopolis - strefa koncentracji ludności miejskiej na długości kilkuset km np. w Stanach Zjednoczonych od Bostonu do Waszyngtonu.

Definicja miasta jest niejednolita, ponieważ w ustalaniu ilości miast stosowane są różnorodne kryteria. Np. w Polsce miasto jest to typ osiedla wyznaczony istnieniem społeczności, o uznanej odrębności określonej prawnie (musi posiadać prawa miejskie). Przeważnie miasta posiadają koncentryczną budowę, a większość ludności pracuje w zawodach pozarolniczych. Miasta mogą pełnić różne funkcje: społeczne, gospodarcze, kulturalne, oświatowe, turystyczne itp. To w miastach od zamierzchłych czasów odbywały się targi, tam znajdują się węzły komunikacyjne, porty, ośrodki górnictwa, przemysłu, uzdrowiska, uczelnie, ośrodki administracji i wiele innych. Najważniejszym na świecie 7% czynnikiem miastotwórczym jest przemysł, który pozwala na rozwój.

Wzrost liczby ludności miejskiej jest odbiciem wzrostu liczby ludności miast wielomilionowych. Do miast tych należą: liczące powyżej 10 milionów mieszkańców: Meksyk, Tokio, Sao Paulo, Bombaj, Szanghaj, Buenos Aires, Nowy York, Los Angeles, Kalkuta, Karaczi. Najwięcej miast liczących powyżej 1 miliona znajduje się w Azji (największe zagęszczenie ludności na świecie).

Urbanizacja prowadzi do licznych przeobrażeń ekonomicznych, przestrzennych i społecznych. Miasta koncentrują przemysł i usługi, stanowią chłonne rynki zbytu, zmieniają strukturę zawodową ludności, strukturę demograficzną, kształtują miejski styl życia, nie rzadko stają się napędem PKB danego kraju. Urbanizacja może być przyczyną korzystnych przemian tylko do pewnej granicy koncentracji ludności, po przekroczeniu, której szybko narastają negatywne skutki urbanizacji związane z degradacją środowiska oraz występowaniem patologii społecznych.