Pozytywistyczna wizja świata jako zagrożenie społeczeństwa. Krytyka teorii i praktyki tego światopoglądu.

Pytanie o sens życia jest jednym z trudniejszych, jake można zadac. Jest rownież takim pytaniem, na które nie ma jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ każdy człowiek musi na nie odpowiedzie sam, co daje teoretycznie bardzo dużą liczbę odpowiedzi. Teoretycznie, poniważ jest kilka powtarzających się wartości, takich jak miłoś, konsumpcja, Bóg lub jakaś idea, które są dla ludzi sendem ich życia. Niektóży pisarze zauważyli ten podział i wpletli w fabułę swych utwaoów postace mające uksztautowany jakiś pogląd na ten temat, a autor zręcznie prowadząc akcję pokazywał co jest dobre a co złe, manipulując przy tym lekko czytelnikiem. Było tak w przypadku np. Kordiana. W swej wędrówce bohater zraża się do pewnych wartości (są one ośmieszone), w końcu wybiera walkę o ojczyznę. Nie można się oprzec wrażeniu, że Słowacki chciał oderwac czytelnika od jego codziennych zajęc i zkierowac na inną drogę życia.

Bardziej skomplikowany pogląd na to, co w życiu najważniejsze ma jeden zbohaterów Lalki, pan Rzecki. Jego słowa "głupstwo całe życie (...) Gdzież jest prawda" interpretowac można w różny sposób. Przez pierwszy człon tego zdania przedziera się wielki pesymizm, jaki może cechowac człowieka bardzo dośwadczonego przeż życie. Rzecki w tych słowach chciał powiedziec mniej więcej to samo co Makbet w monologu kończącym się "Życie jest tylko powieścią idioty, marną, wrzaskliwą a nic nie znaczącą". Można by z tego wywnioskowac, że życie , wedłóg Rzeckiego, nie ma sensu, jednak dalsze "gdzież jest prawda" skłania do ponownego przemyślenia tego wywodu. W tych słowach jest wyrażone poszukiwanie, lub jego próba, prawdy. Prawdy o sensie życia. Jesli Rzecki szuka tego i odrzuca wszystko inne, jest to tak jakby sens jego życia. Może wydawac się jakimś "błędnym kołem" zdanie: sensem życia jest szukanie tego sensu, ale "w tym szaleństwie jest metoda". Otóż takie odbywające się przeważnie na chybił trafił poszukiwania popychają człowieka do działania, tak jak to działo się z Kordianem na początku utworu: jeździł po świecie sprawdzając różne wartości aż w końcu przekonał się do walki o ojczyznę. Gdyby nie to, nadal siedziałby w domu i obmyślał samobójstwo. Innym bohaterem literackim, którego postępowanie możnaby tu przytoczyc jest Faust. Jego życie wyreżyserowane przez Mefistofelesa prowadziło go do nieuchronnego upaku moralnego, ale też dało mu wiedzę i szczęście, jakich dotąd nie zaznał. Nie został on jednak potępiony i w chwili, gdy piekło chce pochwycic jego duszę, chór aniołów ratuje ją i unosi do nieba, śpiewając: "Kto wiecznie dążąc się trudzi, tego możemy wybawic"

Byc może jednak nie w tym rzecz. Prusowi mogło chodzic przecież tylko o pokazanie w swym dziele nonsensu wszelkich dążeń człowieka. Jego wizja ludzi jest podobna do nakręcanych lalek Rzeckiego. Chodzą one w jakimś niezrozumiałym dla partzącego z dystansu obserwatora amoku, narażają się a gdyby umiały myślec uważałyby to za coś wielkiego. W tym kontekście słowa Rzeckiego "głupstwo całe życie (...) Gdzież jest prawda" mogą oznaczac pewną niedostępnoś sensu życia. Przecież nawet on, bedąc przecież nieskończenie razy mądrzejszym od lalek nie widzi w ich działaniach jakiegoś większego sensu. A jak mają się w tym wszystkim połapac te biedne, drewniane figórki którymi przecież jesteśmy?