Ekspresjonizm w sztuce

Termin "ekspresjonizm" pochodzi z łacińskiego expressio - wyraz, wyrażenie.

Jest to kierunek w sztuce, który rozwinął się w Niemczech w pierwszym 30-leciu XX w. jako sprzeciw wobec naturalistycznej postawy. Ekspresjonizm jest kierunkiem w sztuce stworzonym przez generację urodzoną między rokiem 1875, a 1895. Jego największy rozkwit i aktywność przypadły na lata 1910-1925.

Ekspresjonizm to kierunek wyrażający uczucia artysty za wszelką cenę, stąd upodobanie do spontaniczności, emocji i duża rola instynktu oraz poszukiwanie wzorów w sztuce dziecięcej, ludowej i ludów prymitywnych. Podstawową kategorią ekspresjonizm twórcy uczynił ekspresję (wyrazistość uczuć), mającą w sposób spotęgowany i dramatyczny oddać przeżycia wewnętrzne twórcy.

Ekspresja oznacza zjawisko o dużej sile, choć w ścisłym znaczeniu określa uzewnętrznienie przeżyć. Ekspresjonizm oznacza pewną tendencję, manierę, środek wyrazu, pojawiający się u wielu artystów w różnych epokach. Czasami dotyczy kilku zaledwie dzieł, czy jedynie okresu w dorobku danego artysty.

Cechy charakterystyczne to deformacja i ostro zamalowywane kontury przedmiotów. Twórców i wyznawców ekspresjonizmu przerażała pustka i jałowość ducha współczesności, rozpleniony szeroko gruby i prymitywny materializm, zagrażające suwerenności wewnętrznej człowieka technika i mechanizacja

Ekspresjonizm miał na celu wyrażenie uczuć artysty. Przeciwstawiał się naturalizmowi i mieszczaństwu. Ekspresjoniści głosili, ze zadaniem sztuki jest tworzenie obrazu wewnętrznego świata człowieka. Celem sztuki jest odtworzenie własnych treści wewnętrznych, wyrażenie napięć duchowych, niepokoju, przerażenia i radości. Przykładem ekspresjonizmu polskiego są "Hymny" J. Kasprowicza. W sztukach plastycznych ekspresjonizm najpełniej wyraża się w malarstwie V. van Gogha i grafice E. Muncha.

Główny ośrodek tego kierunku stanowiło ugrupowanie Die Brcke założone w 1905, w skład którego wchodzili: E.L. Kirchner, E. Heckel, K. Schmidt - Rottluff, E. Nolde, M. Pechstein. Drugą grupę stanowili członkowie Der Blaue Reiter (założonej w Monachium w 1911), zmierzający do ekspresjonizmu abstrakcyjnego. Członkami byli: W. Kandinsky, F. Marc, A. Macke, P. Klee.

W Polsce ekspresjonizm reprezentowany był przez formistów (A. Pronaszko, Z. Pronaszko, F. Czyżewski, A. Zamoyski, L. Chwistek, K. Winkler, St.I. Witkiewicz i inni). Artyści ci uprawiali sztukę silnie zrytmizowaną, wynikającą z wyobraźni konstrukcyjnej. Formalnie najbardziej byli zbliżeni do futurystów (futuryzm). Wywarli długotrwały wpływ na malarstwo polskie XX w.

Przedstawiciele europejscy

1. Heckel Erich jest niemiecki malarzem i grafikiem urodzonym w 1883roku. Erich należy do przedstawicieli ekspresjonizmu oraz jednego z współzałożycieli Die Brcke. Mężczyzna tworzył grafikę i kompozycje figuralne oraz portrety i pejzaże, głównie ekspresjonistyczne, o elementach symbolizmu. Także malowidła ścienne.

Dzieła:
- Rote Haeuser
- Szklisty dzień

2. Eugne Henri Paul Gauguin urodził się w1848 w Paryżu. Był on malarzem francuskim, który latom spędzonym na wyspach Tahiti i Martynice sztuka Gauguina zawdzięcza większą intensywność i blask koloru oraz monumentalną prostotę kompozycji.

Dzieła:
- Marzenia
- Pejzaż
- Wnętrze lasu

3. Edvard Munch jest jednym z norweskich artystów sztuki nowoczesnej, uznawany za inspiratora ekspresjonizmu- jest w znacznie większym stopniu kontynuatorem malarskiej tradycji europejskiej niż typowo norweskiej. Przez wiele lat doskonali swe dzieło w Paryżu oraz Berlinie, a licznym podróżom po Europie zawdzięcza w dużej mierze wypracowanie własnego stylu w malarstwie i grafice.

Dzieła:
- Śmierć Marata II
- Krzyk
- The Kiss (Pocałunek)

4. Nolde Emil, właściwie E. Hansen urodził się w Niemczech i jest jedenym z najwybitniejszych przedstawicieli ekspresjonizmu, wykształcony w Monachium, Paryżu i Kopenhadze. Działał w Berlinie m.in. w grupie Die Brcke, współtwórca grupy Neue Secession, w 1931 członek Akademii Pruskiej. Jego styl ukształtował się pod wpływem impresjonizmu, artysta operował swobodną plamą barwną, upraszczał formę, dążył do groteski i deformacji. Większość płócien cechuje głęboko pesymistyczne widzenie świata.

Dzieła:
- White tree trunks
- Krucyfikacja
- Candle Dancers

Przedstawiciele polscy:

1. Wojciech Weiss przyszedł na świat w 1875 w Leorda na Bukowinie, a zmarł w 1950 roku w Krakowie. Malarz studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, później w Paryżu, Rzymie i Florencji. Od 1907 był profesorem w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Malował m.in. pejzaże okolic Strzyżowa, Płaszowa i Kalwarii Zebrzydowskiej (miejscowości, w których mieszkał), portrety, akty.

Dzieła:
- Opętanie
- Melancholik
- Autoportret z maskami
- Taniec

2. Andrzej Pronaszko był malarzem i jednym z reprezentantów polskiej sztuki expresso, który urodził się w Debreczynie koło Jampola.

Dzieła:
- Autoportret na tle gałęzi drzewa
- Akrobaci
- Chrystus Nauczający
- Kuszenie
- Triumf śmierci

3. Witold Wojtkiewicz to malarz, rysownik i ilustrator, wybitny twórca okresu Młodej Polski reprezentujący nurt wczesnego ekspresjonizmu i symbolizmu czynny w Warszawie i Krakowie. Urodzony w 1879 w Warszawie, zmarł w 1909 tamże.

Dzieła:
- Czułostkowi. Zuzanna i Starcy
- Ostatnia struna
- Orka
- Podmuchy wiosenne
- Lalki