Problemy państwa i społeczeństwa niepokoiły twórców Renesansu - omów temat na wybranych przykładach

Termin renesans z franc (renaissance) w których historycy określają w dziejach kultury europejskiej trwający od XIV w. do końca XVI stulecia odpowiada polskiemu słowu odrodzenie które domaga się przez uzupełnienie dodatkowa informacje. Jeśli odrodzenie to odrodzenie czego co się wówczas odrodziło można odpowiedzieć na to pytanie na kilka sposobów precyzując pojęcie odrodzenia.

Przede wszystkim odrodził się człowiek. O potrzebie duchowego przeobrażenia mówił już św. Franciszek używając łacińskiego słowa renovatio, (odnowa) wtórował mu Ddante dla którego droga do prawdziwej doskonałości była miłość odrodzeniu człowieka towarzyszyło odkrycie świata. Średniowiecze traktowało świat bądź jako źródło alegorii "sekretny język odsyłający do boskich tajemnic, bądź tez jako zagrożenie" fałszywe bo odwodzące człowieka od boga świat w epoce renesansu jest nieograniczonym polem ludzkiej aktywności należy pamiętać ze w epoce renesansu odrodziła się i rozwinęła sztuka czy nauka odrodziła się również pieczołowicie studiowana i rekonstruowana starozytnosc która była siłą napędową kultury renesansu. Kolebka renesansu były włochy to właśnie stad zaczęły napływać nowe idee, które stopniowo przekształcały europejską kulturę tym nowym świeckim tendencjom sprzyjał wyraźny kryzys kościoła na ówczesnych uniwersytetach rozwijają się nauki nad językami starożytnymi w tym także nad greka rozwinęły się także nauki zajmujące się literatura zwane wtedy naukami humanistycznymi.

W renesansie rozwinął się humanizm światopogląd człowieka, który w dużej mierze był zafascynowaniem samym sobą to właśnie zachwyt nad własnym "ja" jego bogactwo i zmienność zachwycała renesansowych myślicieli i artystów starożytnej hasło "poznaj samego siebie" które było wypisane nad wejściem do świątyni św. apollina nabiera w tym czasie nowego znaczenia. Poznać samego siebie to znaczy odbyć swoja podmiotowość i określić swoje miejsce w świecie. Humanizm był wiec najpierw ruchem umysłowym zmierzającym przez studia nad językami i literatura antyczna do rekonstrukcji przesłania starożytnej kultury. Potem stał się światopoglądem stawiającym w centrum człowieka i jego potrzeby duchowe i materialne. Filozofia renesansu był neoplatonizm był filozoficznym uzasadnieniem dla ruchu humanistycznego filozofowie renesansu pomimo iż znali dzieła Platona w wersji św. Augustyna zaczęli studiować oryginalne dzieła greckiego filozofa i interpretować je w nowy sposób z Platona brali przedewszystkim idee boskiej jedności w której powstało wszystko w praktyce oznaczało to dążenie do wielkiej syntezy wszystkich sztuk, nauk doktryn filozoficznych i religijnych. renesansowi myśliciele próbowali pogodzić różne sprzeczne tradycje w imię pokoju zgody i jedności

Na Platonie opierano też nowa koncepcje człowieka jeśli świat dzieli się na część idealna (bóg aniołowie) i materialną cielesna (zwierzęta rośliny minerały) to człowiek jest jego niezbędnym dopełnieniem ponieważ łączy w sobie te dwie sfery. Renesansowi towarzyszą reformacje którym doskonałym przykładem będzie luteranizm nazwa przez która określa się reformacje wyznania wywodząca się od protestów zwolenników Marcina Lutra kolejnym reformatorem był Jan Kalwin który zarówno jak i luter odrzucał w praktyce wolność ludzka co było sprzeczne z humanistyczna koncepcja człowieka reformacja ta wyłoniła się ze studiów humanistycznych i zaprzeczyła w końcu istocie ruchu humanistycznego zamiast jedności i zgody mnożyła podziały i kontrowersje zamiast godności akcentowała słabość i grzeszność człowieka. Źródłem inspiracji dla artystów tej epoki była z jednej strony natura, która cierpliwie obserwowali z drogiej zaś sztuka starożytna gorliwie studiowana w Polsce charakterystyczny dla renesansu kult starożytności widać już np.; w mowach Jana z ludziska nowa wizja państwa niezależnego od kościoła z mocna władza królewska prezentował w swoim memoriale o naprawie rzeczpospolitej Jan Ostroróg pierwsze pokolenie humanistów w Polsce pisało po łacinie włączyli się oni w ten sposób w międzynarodowy humanizm korzystając zarazem z wzorów literackich które oferowała starożytność polskim twórca renesansu będzie Andrzej Krzycki wybitny chumanista który w swej twórczości odkrywa siebie se pragnienia. Zręczny polityk i dyplomata przebiegły cyniczny mistrz dworskiej intrygi jego twórczość jest niezmiernie różnorodna składają się na nią zarówno utwory religijne jak i śmiałe erotyki wiersze refleksyjne i złośliwe. Nie mniejsza indywidualnością był Mikołaj Husowski ton jego poezji jest cierpki czasem nawet gwałtowny sprzeciw budzi bowiem podział na biednych i bogatych nawet bogowie zdają się sprzyjać tylko tym którzy mają zasobny mieszek - potęga niebem ustępuje przed sztukami złota - kolejnym jego dziełem jest pieśń nad żubrem napisaną na zamówienie Leona

Renesans jest okresem w którym kształtuje się nowy model państwa tworzonego przez świadomych swoich praw i obowiązków wobec zbiorowości obywateli obywatel uczestniczący w życiu publicznym musiał być przede wszystkim mówca okazja do wygłaszania takich mów były sejmy oraz wszelkie uroczystości publiczne studiowanie kultury antycznej pozwoliło na sztukę oratorstwa zwana retoryka określana jako sztukę dobrego mówienia. Najsłynniejszym politycznym pisarzem polskim był Andrzej Frycz Modrzewski jego najsłynniejsza mowa "łaski" czyli mowa o karze za mężobójstwo była protestem przeciwko niesprawiedliwości polskiego prawa swoje poglądy pisarz wyłożył w obszernym traktacie "P poprawie rzeczpospolitej"
składał się on z 5 ksiąg: 1 o obyczajach 2 o prawach 3 o wojnie 4 o kościele 5 o szkole. Frycz marzy o państwie rządzonym przez filozofów państwie surowym, lecz sprawiedliwym wobec poddanych. Dzieło Frycza napisane humanistyczna łacina pozbawione polemicznego zacietrzewienia. starannie wywarza każdy sad. Dzieło to cieszyło się w ówczesnej europie ogromnym zainteresowaniem Modrzewski nie przekonywał do swoich racji za wszelka cenę starał się znaleźć płaszczyznę porozumienia z ludźmi wyznającymi odmienne poglądy. Do świetnych mówców i pisarzy epoki renesansu zalicza się także Piotr Skarga do legendy narodowej weszły jego kazania sejmowe zawierające sugestywny obraz upadku rzeczpospolitej trawionej licznymi chorobami do chorób Skarga zaliczał brak miłości ojczyzny niezgodę wewnętrzną oraz osłabienie władzy królewskiej, niesprawiedliwe prawo, rozwiązłe obyczaje a przede wszystkim sprzyjanie nowinkom religijnym panstwo o którym mowa w kazaniach które w rzeczywistości nie były nigdy wygłaszane opierała się na idei silnej monarchii posłusznej kościołowi. Kazania te s.a. świetnym przykładem retorycznej mowy celem skargi jest pouczenie, zachwycenie i poruszenie czytelnika pisarz chce potrząsnąć sumieniami odbiorców pozyskać ich przychylność przez odwołanie się do bliskich im uczuć (np. Patriotycznych jego kazania okazały się prorocze przepowiedziały przyszłość polski

Do znanych pisarzy zaliczamy również Mikołaja Reja, który poprzez swoje dzieła również dążył do poprawy syt w kraju zależało mu by prawo było przestrzegane, należy pamiętać jednak, iż dialogi reformacyjne były skierowane przede wszystkim przeciwko nadużyciom i błędom kościoła. O czym świadczy krotka rozprawa między trzema osobami panem wójtem a plebanem, która ma ulubiona przez renesans formę dialogu prawdy szukano w zderzeniu różnych racji w prezentacji rozmaitych sposobów widzenia świata rej pisząc rozprawę wzorował się na tradycji dialogów platonskich w których Sokrates prowadził swego rozmówcę do sekretnego świata idei zamiłowanie reja do konkretów broniło go przed pokusa powtarzania gotowych zwrotów to o czym pisał musiało być autentycznie bliskie do pisarzy renesansu należy Jan Kochanowski wraz ze swymi pieśniami fraszkami czy trenami

Podsumowując epokę renesansu możemy stwierdzić, iż był to okres w którym rozwinął się humanizm myśl (światopogląd). Twórcy renesansu wygłaszali w swych rozprawach pieśniach czy kazaniach swoje poglądy swoje racje na temat naprawy panstwa jak również poprawy bytu zwykłych obywateli w swych dziełach zaczęli troszczyć się o chłopów przedstawiając realia ich życia, często nie zgadzając się protestowali ku zachowaniu szlachty. szeroko stwierdzone pojecie, iż renesans jest odrodzeniem jest sluszne o czym dowiadujemy się analizując twórczość renesansowa wzorowana na antyku która jak wiadomo przybyła do Polski z Włoch, które były kolebka renesansu