Pochodzenie człowieka - pojęcia

Bioróżnorodność – rozmaitość form życia wraz z całą ich zmiennością na poziomie genów, gatunków, ekostystemów w skali Ziemi lub bliższych jednostek biogeograficznych. Rodzaje: gatunkowe, ekologiczne i genetyczne


Melanizm przemysłowy - forma melanizmu będąca przykładem działania doboru naturalnego. Związany jest z industrializacją i postępującym zanieczyszczeniem środowiska. Melanizm przemysłowy został zaobserwowany i opisany na przykładzie krępaka brzozowego
Formy melanistyczne były bardziej odporne na zaanieczyszczenia.

Dobór naturalny (selekcja naturalna) – jeden z mechanizmów ewolucji biologicznej, prowadzący do ukierunkowanych zmian w populacji zwiększających ich przeciętne przystosowanie, czyli adaptację do warunków środowiskowych, poza okresem wymierania. Organizmy posiadające korzystne cechy mają większą szansę na przeżycie i rozmnażanie, co prowadzi do zwiększania częstości występowania korzystnych genów w populacji. Dobór naturalny został zaproponowany przez Karola Darwina i Alfreda R. Wallace'a jako główny mechanizm prowadzący do kierunkowych zmian w procesie ewolucji. Miarą sukcesu w doborze naturalnym jest dostosowanie. Można je rozpatrywać na poziomie osobników lub poszczególnych genów.

Warunki konieczne do zaistnienia DN: rozmnażające się organizmy mogą wydawać więcej potomstwa niż jest w stanie przeżyć, występowanie dziedziczenia cech i zmienności genetycznej.

Rodzaje DN: kierunkowy (faworyzuje osobniki posiadające różną od średniej w populacji wartość cechy), stabilizujący (faworyzuje osobniki posiadające średnią dla danej populacji wartość cech), rozrywający (jednocześnie faworyzuje osobniki o dwóch lub więcej wartościach cechy, różniących się od średniej populacji)

Tempo ewolucji: ewolucja zachodzi powoli, ale nieustannie. Jej przyczyną są ciągłe zmiany środowiska, nie tylko fizyczno-chemicznego, ale też biotycznego.

Dobór sztuczny jest szczególnym przypadkiem doboru naturalnego, gdzie dostosowanie jest warunkowane subiektywną oceną i działaniami hodowcy. Dobór sztuczny zwykle produkuje osobniki o cechach nieprzydatnych w warunkach naturalnych. Dobór sztuczny został zauważony przez Karola Darwina, choć nieświadomie był stosowany przez tysiąclecia w kulturach ludzkich. W doborze sztucznym źródłem selekcji jest subiektywna ocena człowieka, który rozmnaża i krzyżuje według swojego uznania pożyteczna dla niego organizmy. Dobór sztuczny zwykle produkuje osobniki o cechach nieprzydatnych w warunkach naturalnych. Został zauważony przez Karola Darwina, choć nieświadomie był stosowany przez tysiąclecia we wszystkich kulturach ludzkich.
Współczesne rośliny uprawne oraz udomowione zwierzęta są przykładem działania doboru sztucznego.


Królestwa świata żywego: zwierzęta (typ, gromada, rodzina, rodzaj –ssaki, ptaki, gady, płazy, ryby), rośliny (gromada, klasa, rząd, rodzina, rodzaj, gatunek – rośliny zielone, mszaki, paprotniki, nasionowce), grzyby (glonowce, narkowce, podstawczaki, grzyby niedoskonałe –jednokomórkowe, wielokomórkowe), bakterie (samożywne, wolożywne (np. bakterie kwasu mlekowego), protisty (klejnotki, świdrowce –cudzożywne, samożywne, brunatnice)


Zięby Darwina (Geospizinae) - dawniej określano tym mianem podrodzinę ptaków z rodziny ziarnojadów z rzędu wróblowych. Współcześni systematycy nie wyróżniają tej rodziny, a rodzaje uprzednio do niej zaliczane są obecnie klasyfikowane w rodzinie trznadlowatych (Emberizidae), podrodzinie trznadli (Emberizinae) [1]. Nazwa zięby Darwina zachowała się jednak jako potoczne określenie tej grupy gatunków ptaków śpiewających, które wywodzą się od wspólnego przodka przybyłego przed wiekami na Wyspy Galapagos i które na skutek radiacji adaptacyjnej przystosowały się do różnych nisz ekologicznych.

Systematyka człowieka: domena – eukarioty, królestwo – zwierzęta, typ – strunowce, podtyp – kręgowce, gromada – ssaki, szczep – łożyskowce, rząd – naczelne, podrząd - Haplorrhini, nadrodzina – małpy człekokształtne, rodzina – człowiekowate, rodzaj – człowiek, gatunek – Homo Sapiens.

Wspólne cechy człowieka i małp człekokształtnych: silny rozwój mózgoczaszki, widzenie dwuboczne (ocena odległości), podobne właściwości biochemiczne krwi (Re same grupy krwi), obecność paznokci i linii papilarnych, zróżnicowane uzębienie i wszystkożerność.

Różnice: wyprostowana postawa ciała, silny rozwój kresomózgowia, rozwój mięśni mimicznych twarzy, redukcja owłosienia ciała, zaokrąglony łuk zębowy, gruczoły piersiowe widoczne przez całe życie, wystający podbródek

Kolebką ludzkości jest Afryka, gdzie kiedyś żyli wspólni przodkowie człowieka i małp człekokształtnych. Bodźcem dla rozdzielenia się linii ewolucyjnych było zróżnicowanie klimatu Afryki

ARDIPITEK – najstarszy przedstawiciel linii ewolucyjnej człowieka, żył w Afryce 5,8 – 4,4 mln lat temu


AUSTRALOPITEKI pojawiły się około 5 mln. lat temu. Posiadały niewielką jeszcze pojemność czaszki (około 500 cm3 ) oraz masywną wysuniętą do przodu twarzoczaszkę i niski wzrost, lecz już poruszały się na dwóch nogach. Najdawniejsze człowiekowate, znane z wykopalisk w RPA, Tanzanii, Kenii i Etiopii; wiek znalezisk 4 mln lat temu lub nawet jeszcze wcześniej; cechy budowy: bardzo mała objętość mózgoczaszki (średnio ok. 500 cm3), bardzo masywne i wystające szczęki (prognatyzm), uzębienie o wielkich trzonowcach i przedtrzonowcach, ale krótkich kłach i ludzkim kształcie łuku zębowego; Zredukowaniu uległy kły i diastema (charakterystyczna dla małp przerwa między kłem a siekaczami).
rozszerzona miednica i stopa o nieprzeciwstawnym paluchu dowodzą przystosowania do dwunożnego chodu. 
Australopiteki wytwarzały prymitywne narzędzia kamienne, prawdopodobnie uprawiały prymitywne łowiectwo; nie znały ognia


HOMO HABILIS Przed około 3 mln. lat, Posiadał on delikatniejszą, lepiej wysklepioną czaszkę o większej pojemności (700-800 cm3). Jego sylwetka była bardziej wyprostowana niż u australopiteków, był lepiej przystosowany do poruszania się na dwóch kończynach. Na podstawie budowy anatomicznej dłoni można stwierdzić, że człowiek ten posiadał już zdolność wykonywania precyzyjnych czynności. Dzięki badaniom archeologicznym, wiemy że ponad 2 mln. lat temu, człowiek ten wytwarzał pierwsze narzędzia kamienne. Stąd też nadano mu nazwę gatunkową Homo habilis, czyli "człowiek zręczny". 


HOMO ERECTUS pojawił się w Afryce około 1,8-2 mln. lat temu. Charakteryzują go silnie rozwinięte wały nadoczodołowe, pochylone czoło oraz masywne i wysunięte do przodu szczęki. Jednocześnie jego wzrost i proporcje ciała zbliżone były do człowieka współczesnego. W wyniku ewolucji tego gatunku, znacznie powiększyły się rozmiary mózgu: od 800 cm3 u najwcześniejszych form, do około 1200 cm3 . Taka pojemność mózgu mieści się już w normalnym zakresie zmienności u współczesnego człowieka (1000-2000 cm3). 
Homo erectus udoskonalił technikę produkcji narzędzi, dobrze opanował sztukę polowania i nauczył się rozniecać ogień. Jako pierwszy wywędrował z Afryki. Ponad 1,5 mln. lat temu dotarł do zachodniej i południowo-wschodniej Azji, a około miliona lat temu do Europy.

CZŁOWIEK NEANDERTALSKI W okresie 600-300 tys. lat temu wśród europejskich populacji Homo erectus pojawiają się rozwinięte formy, uważane za przodków człowieka neandertalskiego. Pierwsze znaleziska kostne neandertalczyków liczące 250-150 tys. lat, znaleziono na terenie dzisiejszej Francji i Niemiec. Zasięg tego gatunku obejmuje niemal wyłącznie Europę i Bliski Wschód. Pojedyncze znaleziska znane są również z terenów północnej Afryki i Azji centralnej. Klasyczni neandertalczycy zamieszkiwali głównie tereny o suchym i zimnym klimacie. Przystosowaniem ich do takich warunków były charakterystyczne proporcje ciała ograniczające utratę ciepła: krótkie w stosunku do tułowia kończyny, podobnie jak u współczesnych Eskimosów. Neandertalczyk był znakomitym myśliwym. Podstawą jego diety było mięso i tłuszcz wielkich ssaków epoki lodowcowej. Pod względem pojemności mózgu nie ustępuje on już współczesnemu człowiekowi. 


HOMO SAPIENS Około 200 tys. lat temu, z afrykańskich Homo erectus rozwijają się pierwsi przedstawiciele naszego gatunku - Homo sapiens. Około 45 tys. lat temu człowiek współczesny dotarł do Europy, gdzie zastał grupy neandertalczyków które wymarły dopiero ok. 10 tys. lat później. W porównaniu do swoich przodków, Homo sapiens różni się anatomicznie wykształceniem guzowatości bródkowej, cofniętą twarzoczaszką, zanikiem wałów nadoczodołowych, wysoko wysklepioną mózgoczaszką oraz delikatną budową szkieletu i wyższym wzrostem. Jego głównym atutem jest wysoko rozwinięty, sprawny mózg i zdolność do artykułowanej mowy.