Zmiany fonetyczne i fleksyjne w języku polskim.

Zmiany fonetyczne i fleksyjne w języku polskim.

Rozpad wspólnoty prasłowiańskiej-ok. V w ne.

J. Prasłowiańskie:
Zachodniosłowiańskie: polski, czeski, słowacki, górnołużycki, dolnołużycki. Wschodniosłowiańskie: rosyjski, ukraiński, białoruski, serbsko-chorwacki Południowosłowiańskie: macedoński, słowiański, bułgarski.

Periodyzacja dziejów j.pol:
1.Epoko przedpiśmienna( do XII w)
2.Epoka piśmienna(od XII w , Bulla gnieźnieńska 1136)
1.Doba staropolska (2pol XIIw-XV/XVIw)
2.Doba średniopolska (XVIw-lata 80 XVIIIw)
3.Doba nowopolska (lata 80 XVIIIw-1939r)
4.Współczesność (od1940r)

Początki pisowni polskiej:
Alfabet łaciński-tylko 24 litery (brak ą, ę, cz, sz)
Do końca XIV w. Pisownia niezłożona- pojedyncze znaki.
Od XV w. Pisownia złożona- dwu znaki, trój znaki np. cz=>cz,ć sz=>ss,ssz

Zmiany fonetyczne:
Palatalizacja-zmiękczeniu uległy samogłoski k, g, ch przechodząc w cza, ż, sz, c, dz, dż wówczas gdy występowały przed samogłoskami e, ę, i, ?, .
Wstążka-wstęga
Mąka-mączka

Zanik jerów:
Jery twarde ? i jery miękkie ?. W j. Polskim jery występowały w pozycji mocnej (przechodziły w e) i w pozycji słabej (zanikały). Słaba- na końcu wyrazu lub przed sylaba zawierającą samogłoskę. Mocna- przed sylaba zawierającą inny jer.
Sen ? snu
Pień ? pnia
Łez- łza
Wynik- występowanie e ruchomego.

Przegłos lechicki polegał na przejściu e w o oraz e^(jać) w a. Proces ten zachodził tylko wówczas, gdy wymienione samogłoski występowały po spółgłosce miękkiej oraz przed spółgłoską: t, d, s, z, n, l, r.
Wynikiem są oboczności samogłoskowe e:o, e:a
Wieziesz-wiozę
Bielić-biały
Mierzyć-miara

Wzdłużenie zastępcze i zanik iloczasu
Iloczas- długa i krótka artykulacja samogłosek
Rozróżniane do XV/XVI w.
Po zaniku jerów samogłoski w sylabie poprzedzającej ulegały wzdłużeniu zastępczemu, gdy po nich występowała spółgłoska dźwięczna.
Zanik jerów spowodował:
-e długie i e krótkie przekształciło się w obecne e
-a długie i a krótkie w obecne a
-o długie w obecne ó
W języku staropolskim istniała jedna samogłoska nosowa, która uległa przekształceniu; nasuwka krotka ->ę, nosówka długa a.
Dół-doły
Dąb-dębu
Stóg-stogi
Wąż-węża

Zmiany fleksyjne w zakresie deklinacji:
Zanik liczby podwojonej (stosowana w odniesieniu do przedmiotów występujących parami, a także do ich czynności np. dwa króla, dwie nodze). Pozostałość dawnej liczby podwójnej- oboczności w odmianie niektórych rzeczowników w narzędniku l.m.
Oczami-oczyma
Rękami-rękoma
Także w przysłowiach:
Mądrej głowie dość dwie słowie
Trzy gęsi, dwie niewieście uczyniły jarmark w mieście.

Zmiany fleksyjne w zakresie koniugacji:
Uproszczenie(zrośnięcie) formy czasu przeszłego złożonego, który składał się z tzw. Imiesłowu przeszłego czynnego oraz słowa posiłkowego być.
Chodził jeśm, chodził jeś, chodził jest, chodzili jeśmy, chodzili jeście, chodzili są
Nowe formy utrwaliły się na przełomie XV i XVI wieku. W 3 osobie słowo posiłkowe być zanikło.
Formy czasu zaprzeszłego spotykane jeszcze w tekstach z XIX wieku.
Czas zaprzeszły wyrażał czynność przeszłą, wcześniejszą od innej czynności przeszłej. Składał się z imiesłowu czynnego przeszłego oraz z form złożonych czasu przeszłego słowa posiłkowego być:
Robił był jeśm, robił był jeś, robił był jest.

Akcent:
- do XIII w akcent swobodny i ruchomy
- XIV/XV w akcent inicjalny (1 syl od poczta ku)
- XV/XVI w akcent paroksytoniczny