Henryk Sienkiewicz

Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz (ur. 5 maja 1846r. w Woli Okrzejskiej zm. 15 listopada 1916r. w Vavey w Szwajcarii), polski powieściopisarz i publicysta; laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1905r. za „całokształt twórczości”. Jeden z najpopularniejszych pisarzy polskich przełomu XIX i XX wieku.

Urodził się we wsi Wola Okrzejska w ziemi łukowskiej na Podlasiu w zubożałej rodzinie szlacheckiej, pieczętującej się herbem Oszyk, po mieczu wywodzącej się z Tatarów osiadłych na Litwie w XV i XVI wieku. Rodzicami jego byli Józef Sienkiewicz (1813-1896) i Stefania Sienkiewicz z rodziny Cieciszowskich (1820-1873). Wola Okrzejska należała do babki pisarza Felicjany Cieciszowskiej. Zostaje ochrzczony w sąsiedniej wsi Okrzeja, w kościele ufundowanym przez prababkę pisarza.

W 1858r. Henryk rozpoczyna naukę w gimnazjum w Warszawie; nie uzyskuje wysokich not, najlepiej idą mu przedmioty humanistyczne. W wyniku trudnej sytuacji materialnej, nie mogąc liczyć na pomoc finansową rodziców, dziewiętnastoletni Sienkiewicz podejmuje się posady guwernera u rodziny Weyherów w Płońsku. Prawdopodobnie w tym czasie napisał swoja pierwszą niepublikowaną powieść – „Ofiara”. Pracował tu także nad swoją pierwszą opublikowaną powieścią – „Na marne”. Jednocześnie zaś kończy zaocznie ostatnie klasy gimnazjum. W 1866r. uzyskuje świadectwo dojrzałości.

Zgodnie z wolą rodziców zdaje na wydział lekarski Szkoły Głównej Warszawskiej. Z czasem rezygnuje i podejmuje studia prawnicze, by w ostateczności przenieść się na wydział Filologiczno-Historyczny. Zdobywa tam gruntowną znajomość literatury i języka staropolskiego. W 1867r. podejmuje pierwszą próbę literacką, pisze wierszowany utwór „Sielanka młodości”, który zostaje odrzucony przez Tygodnik Ilustrowany.

W 1869r. debiutuje jako dziennikarz. Przegląd Tygodniowy drukuje jego recenzje sztuki teatralnej, a Tygodnik Ilustrowany drukuje rozprawkę historyczno-literacką o Mikołaju Sępie Szarzyńskim. Sienkiewicz pisuje pod pseudonimem Litwos do Gazety Polskiej oraz Niwy. W 1873r. objął w Gazecie Polskiej stały felieton, a w 1875r. cykl „Chwila obecna”. Od 1874r. Prowadził dział literacki w Niwie
Pisze powieść „Na marne” (1871), następnie „Humoreski z teki Woroszyłły” (1872), „Stary sługa” (1875), „Hania” (1876), „Selim Mirza” (1877). Trzy ostatnie utwory nazywane są małą trylogią.

W 1876r. wyjeżdża wraz z Heleną Modrzejewską oraz grupą znajomych do USA. W Ameryce dłużej zatrzymuje się w Kalifornii. Z tego okresu pochodzą „Listy z podróży”; drukowane w Gazecie Polskiej zyskały sobie szerokie uznanie czytelników. Pisze też „Szkice węglem” (1877). Pod wpływem podróży do Stanów Zjednoczonych napisał kilka dalszych utworów: „Komedia z pomyłek’ (1878), „Przez stepy” (1879), „W krainie złota” (1880), „Za chlebem” (1880), „Latarnik” (1881), Wspomnienia z Maripozy” (1882), „Sachem” (1883).

Wraca do Europy w 1878r.; zatrzymuje się w Londynie następnie przez rok przebywa w Paryżu. Pobyt we Francji sprawia, że Sienkiewicz poznaje nowy prąd w literaturze – naturalizm.

W Szczawnicy Henryk po raz pierwszy widzi swoja przyszłą żonę Marię Szetkiewiczównę. Dowiaduje się, że cała rodzina Szetkiewiczów wybiera się do Wenecji, rusza za nimi i tam poznaje osobiście Marię. 18 sierpnia 1881r. zawiera związek małżeński z Marią Szetkiewiczówną, ślub odbył się w kościele należącym do Zgromadzenia Panien Kanoniczek przy placu Teatralnym. Z tego małżeństwa pochodzą dzieci Henryk, Józef, Jadwiga i Maria. Małżeństwo nie trwało długo Maria umiera 18 sierpnia 1885r.

W 1880 r. pracuje nad powieścią historyczną „Ogniem i mieczem”, która ukazała się na łamach „Słowa” od 2 maja 1883r. do 1 marca 1884r. Powieść „Ogniem i mieczem” przyniosła pisarzowi wielkie uznanie i spotkała się z nadzwyczajnym odbiorem społecznym. Wiele osób korespondencyjnie pytało o dalsze losy ulubionych bohaterów. Miasto Zbaraż w 1879r. nazwało jedną z ulic imieniem Sienkiewicza. W 1900r. mieszkańcy Zbaraża nie zgodzili się na oddanie pod budowę placu kościelnego, twierdząc, że leżą tam szczątki Podbipięty. Wystawiono sztukę teatralną na podstawie powieści. Jacek Malczewski wystawił w 1884r. tak zwane żywe obrazy na podstawie „Ogniem i mieczem”.

Pisarz rozpoczął prace nad kolejna częścią „Trylogii” – „Potopem”; tytuł miał według autora wskazać na potop mas ludowych, które wyparły najeźdźcę z ojczyzny. „Potop” był drukowany w Słowie. W trakcie prac nad powieścią umarła na gruźlicę jego żona, Maria. Powieść szybko podbił serca czytelników i potwierdziła pozycje pisarza w społeczeństwie. Po śmierci małżonki Sienkiewicz udał się na wyprawę do Konstantynopola. Po powrocie do Warszawy ukazała się trzecia cześć „Trylogii” – „Pan Wołodyjowski”. „Trylogia” uczyniła z Sienkiewicza najpopularniejszego pisarza polskiego. Henryk dostał jako wyraz uznania 15 tys. Rubli od nieznanego wielbiciela, które przekazał na fundusz imienia Marii Sienkiewiczowej dla artystów zagrożonych gruźlicą.

W 1888r. odbywał podróż do Hiszpanii. W 1890r. włącza się w organizacje roku Mickiewiczowskiego. Pod koniec roku 1890 wyruszył w podróż do Afryki, napisał tam „Listy z Afryki”. W 1899r. pisarz przystąpił do przygotowań nad powieścią ”Quo vadis” Książka ta do dziś cieszy się wyjątkową popularnością, została przetłumaczona na wiele języków w tym arabski i japoński. W 1913r. „Quo vadis” zostało sfilmowane. Potem powieść była ekranizowana jeszcze kilkakrotnie.

W 1900r. pisarz obchodził swój jubileusz pracy twórczej. Otrzymał od społeczeństwa majątek w Oblęgorku gdzie stworzył ochronkę (szkołę) dla dzieci. W 1905r. otrzymuje Nagrodę Nobla za całokształt pracy artystycznej.

Po wybuchu wojny Sienkiewicz wyjeżdża do Szwajcarii. Jest obok Ignacego Jana Paderewskiego założycielem Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Zmarł w Vavey 15 listopada 1916r., gdzie go pochowano. W 1924r. już w wolnej Polsce, prochy pisarza złożono w Warszawie w katedrze św. Jana.

Był kawalerem Legii Honorowej i członkiem zagranicznym Serbskiej Akademii nauk i Umiejętności. Wielokrotnie wspierał swoim autorytetem akcje patriotyczne, np. protestował przeciwko prześladowaniom dzieci polskich we Wrześni, w okresie rewolucji 1905r. w odezwach i artykułach domagała się autonomii dla Królestwa Polskiego. Zwolennik Nagrody Demokracji. W 1889r. ufundował stypendia im. Marii Sienkiewiczowej, z którego skorzystali m.in. Maria Konopnicka i Stanisław Wyspiański.

Twórczość:
- „Hania” 1880r.
- „Szkice węglem” 1877r.
- „Janko muzykant” 1880r.
- „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela” 1800r.
- „Niewola tatarska” 1880r.
- „Jamioł” 1882r.
- „Za chlebem” 1880r.
- „Orso” 1880r.
- „Latarnik” 1881r.
- „Sachem” 1889r.
- „Wspomnienia z Maripozy” 1889r.
- „Ogniem i mieczem” 1884r.
- „Potop” 1886r.
- „Pan Wołodyjowski” 1888r.
- „Bez dogmatu” 1891r.
- „Rodzina Połanieckich” 1894r.
- „Quo vadis” 1896r.
- “Krzyżacy” 1900r.
- “Na polu chwały” 1906r.
- „Wiry” 1910r.
- „W pustyni i w puszczy” 1912r.