Sztuka Egiptu

Starożytny Egipt był jedną z najbardziej rozwiniętych cywilizacji. Terytorium Egiptu obejmowało pradolinę Nilu.

Egipcjanie jako jedni z pierwszych wymyślili pismo - Hieroglif służący do zapisu słów.Sztukę egipską cechuje usankcjonowana religijnie ciągłość tradycji, czerpanie wzorów z natury, a także realizm syntetyczny (dzieło stanowi syntezę realistycznie potraktowanych elementów).

Charakterystyczne, łatwo rozpoznawalne cechy formalne egipskiej sztuki wynikają z:
1. Kanonicznych zasad proporcji — dla każdego przedstawienia figury ludzkiej kanon ściśle określał odległości między jej poszczególnymi elementami, mierzone ilością pomocniczych kratek. Np. dla stojącej postaci odległość między linią podstawy a linią włosów nad czołem wynosiła 18 rzędów kratek (od XXVI dynastii 21 rzędów), dla siedzącej postaci — 14 rzędów. Linię podstawy przedstawiano razem z figurą jako jej integralny element.
2. Sspektywy — tym mianem określa się egipski sposób przedstawiania obiektów trójwymiarowych na płaszczyźnie (jako przeciwieństwo dla perspektywy). Miał on na celu ukazanie wszystkich najważniejszych aspektów przedstawianego obiektu lub zespołu obiektów. Poszczególne elementy przedstawiano obok siebie sumarycznie, każdy w najbardziej typowym ujęciu (od frontu, z boku lub w przekroju), bez uwzględniania ich rzeczywistych proporcji. Np. człowieka przedstawiano z głową, nogami i dłońmi z profilu, ale ramionami en face. W celu zilustrowania głębi stosowano m.in. zwielokrotniony profil i nakładanie się figur, a także przedstawianie figur w rejestrach.
Najbardziej reprezentatywne budowle powstały w obrębie architektury sakralnej (świątynie) i sepulkralnej (piramidy, mastaby i grobowce skalne). Podstawowym materiałem budowlanym był kamień, głównie wapień i piaskowiec, zaś do konstrukcji o szczególnym znaczeniu stosowano także granit. W budownictwie mieszkalnym, jak i pałacowym, administracyjno-gospodarczym i obronnym wykorzystywano przede wszystkim cegłę suszoną. W zawiązku z wprowadzeniem monumentalnej architektury kamiennej od III tysiąclecia p.n.e. postępuje szybki rozwój transportu rzecznego (egipskie barki były w stanie transportować jednorazowo ciężary do 1000 t) i lądowego (drogi i rampy transportowe).

Charakterystyczne dla egipskiej sztuki są:
1. Mur ciosowy — bloki o różnej wielkości były dopasowane i odpowiednio przycinane dopiero na placu budowy, stąd nieregularny przebieg spoin;
2. Często stosowane kształty trapezoidu i ostrosłupa (pylony, mastaby, piramidy, obeliski);
3. Płaskie dachy, stropy płaskie bądź wspornikowe (niekiedy przycięte tworzą fałszywe sklepienie);
4. Typowy gzyms złożony z zaokrąglonego wałka i wychylonej na zewnątrz zaokrąglonej płyty;
5. Różnorodność form podpór stropu: kolumny o przekroju wielobocznym (np. 16 lub 32 boczne lub o kształtach często inspirowanych naturą — wiązki trzcin, papirusu, korony palm, kwiaty i pąki lotosu, filary tzw. hatoryckie (zwieńczone rzeźbą o kształcie głowy Hathor) i tzw. ozyriackie (z wyrzeźbioną z jednej strony figurą króla — Ozyrysa);
6. Szerokie zastosowanie dekoracji reliefowej (m.in. fryzy powtarzające motyw kobry, uskrzydlone dyski słoneczne na nadprożach) i towarzyszącej rzeźby statuarycznej (np. ozyriaki, sfinksy, posągi króla przed pylonami świątyń);
7. Zastosowanie żywych barw w dekoracji (niebieski, czerwony, żółty, czarny, zielony) oraz złoceń (np. zakończenia obelisków).

Malarstwo i rysunek podlegały tym samym zasadom co relief (kanon proporcji, aspektywa, rejestry, linia podstawy). Zabytki malarstwa zachowały się głównie w grobowcach i na obiektach wyposażenia grobowego (stele, sarkofagi, papirusy). Ich tematykę stanowiły sceny ofiarne, sceny z życia codziennego mające wartość magiczną oraz sceny o tematyce zaświatowej (ilustracje Księgi Umarłych i tzw. księgi Amduat). Znamienne są zwłaszcza grobowce ze Średniego Państwa w Beni Hassan i Nowego Państwa w Tebach. Nieliczne pozostałości dekoracji zachowały się na ścianach pałaców i domów mieszkalnych, gdzie tematyką były zwłaszcza motywy ze świata przyrody. W malarstwie ściennym i sarkofagowym podkładem była biała warstwa zaprawy gipsowej. Stosowano barwniki pochodzenia mineralnego, jako spoiwo farb służyły różne substancje organiczne. Od czasów Nowego Państwa niektóre malowidła pokrywano przezroczystym werniksem. Na papirusach, oprócz polichromowanych winiet, stosowano rysunki w czarnym i czerwonym atramencie. Podobną techniką posługiwano się przy wykonywaniu szkiców, m.in. na ostrakonach (skorupach naczyń i odłupkach wapiennych).