KLASYCYZM - KOMPOZYTORZY
W dziejach muzyki za początek klasycyzmu uważa się okres od 1720 do 1760 roku. Czas ten stylowo pokrywa się z późnym barokiem, jednak jest znacznie prostszy. W tym okresie rozwijała się głównie muzyka instrumentalna z jej najważniejszą formą – sonatą opartą na dwóch kontrastujących ze sobą tematach, ale powstawały również opery i balety.
Funkcję nadrzędnego elementu muzycznego pełni melodia, która staje się podstawą formy. Nowością staje się bliski związek melodii z pieśnią ludową. Muzyka przedklasyczna ma swoich wybitnych przedstawicieli. Chyba najważniejszym jest reformator opery Krzysztof Willibald Gluck, autor wielu oper i baletów. Z jego oper należy wymienić Orfeusza i Eurydykę, Alcestę i Ifigenię na Taurydzie. Innymi znanymi twórcami oper tamtego okresu byli Cimarosa i Paisiello. Natomiast muzykę smyczkową na wielką skalę uprawiał również Włoch – Luigi Boccherini, autor olbrzymiej ilości kwartetów i kwintetów smyczkowych.
Christoph Willibald Gluck (2 lipca 1714 - 15 listopada 1787) to niemiecki kompozytor.
Pochodził z pogranicza Czech i Niemiec (Bawaria). Uczył się w Pradze a potem w Mediolanie, gdzie zaczął komponować opery. Potem pracował jako kompozytor, śpiewak, klawesynista, kapelmistrz i koncertmistrz w Wiedniu i Paryżu, i podróżował po Europie wraz z trupą operową. Był jednym z reformatorów opery.
Jego najbardziej znane dzieła to:
- Artaserse 1741
- Le Cadi dupe (Oszukany Kadi) 1761
- Alcesta 1761
- La rencontre imprevue (Nieprzewidziane spotkanie) 1764
- Iphigenie en Aulide (Ifigenia w Aulidzie) 1779
- Orfeo ed Euridice (Orfeusz i Eurydyka) 1762
Jednak przychodzi rok 1760, a wraz z nim jeden z dwóch tytanów muzyki klasycznej – Józef Haydn. Drugim wielkim, który pojawił się na scenie muzycznej, jest Wolfgang Amadeusz Mozart. Właśnie dzięki nim zawdzięczamy klasyczny porządek, który stanie się niezastąpionym wzorem dla wielu potomnych.
W muzyce wczesno klasycznej ogromnemu rozwinięciu uległy takie formy muzyczne jak rondo, sonata fortepianowa, muzyka kameralna, divertimenta(, symfonie i koncerty instrumentalne. Niestety, czasami dało się zauważyć pewne dalekie niekorzystne uproszczenia i schematyczną powtarzalność funkcji i akordów…
Wspomniani wyżej dwaj wielcy oświecenia ulegali różnym wpływom i stylom. Haydn jest ostrożniejszy, dojrzalszy, Mozart – bardziej młodzieńczy, niepohamowany. Haydn często w swojej twórczości sięgał do baroku – stąd powstała genialny sonet z elementami barokowej fugi, wspaniale prezentujący się w kwartecie smyczkowym. Kompozytor udowodnił tym, że czterogłos kwartetowy nie musi być nudny i pusty, ale może zachwycić swą pełnią i blaskiem, zrywając z technikami akompaniamentu i usamodzielniając każdy z głosów. Haydn jest twórcą wielu znaczących utworów, które do dziś zachwycają. Słuchając oratoria Stworzenie Świata czy symfonii Poranek, zachwyt mój nie może ujrzeć końca
Nie ma co jednak ukrywać, że Haydn pozostawał zawsze w cieniu dwóch innych kompozytorów – dopełniających klasycyzm – wspominanego wcześniej Mozarta i Beethovena, o których można by rozpisywać się godzinami, ale nie zrobię tego. Powiem tylko jedno: śpiewając w chórze Requiem Mozarta i słuchając V Symfonii Beethovena, popadam w stan, który mógłbym określić mianem empatii muzycznej – tak silnie przeżywam tę muzykę.
Cechą stylu klasycznego jest pełne wykorzystanie systemu harmonicznego dur-moll, faktura homofoniczna (w odróżnieniu od barokowej polifonii), zasada symetrii i okresowości (periodyczności) w budowie utworu muzycznego, połączona z przekształcaniem i przetwarzaniem tematów muzycznych zwanym pracą ewolucyjno-przetworzeniową, wykształcenie na gruncie muzyki solowej, kameralnej i orkiestrowej formy cyklu sonatowego, z allegrem sonatowym zbudowanym na zasadzie dualizmu konfliktowych tematów jako I częścią (gatunki symfonii, kwartetu smyczkowego, sonaty instrumentalnej), połączenie zasady symetrii i równowagi z narastającym w miarę czasu pierwiastkiem dynamizmu i dramatyzmu.
Kompozytorzy klasycyzmu
Joseph Haydn urodził się w 1732 roku, zmarł mając 77 lat, w 1809 roku. Był znanym kompozytorem austriackim. Jako 8-letni chłopiec zaangażował się do chóru katedralnego w Wiedniu, gdzie kształcił się w grze na fortepianie i skrzypcach. W roku 1768 otrzymał stanowisko kapelmistrza na dworze hrabiego w Czechach. W 1761 roku rozpoczął służbę na dworze w Eisenstadt, najpierw jako wicekapelmistrz i kompozytor, a od 1766 jako I kapelmistrz.
Po śmierci księcia Miklósa Józefa przybył w 1791 roku do Londynu, gdzie prowadził koncerty symfoniczne, organizowane przez niemieckiego skrzypka i kompozytora J. Salomona. Podczas drugiego pobytu w Londynie (od roku 1794, do 1795) skomponował 12 symfonii, zwanych londyńskimi.
Dzieło życia ukoronował w latach 1796-1801 oratoriami Stworzenie świata i Pory roku. Dokonał w swej muzyce krystalizacji formy klasycznej symfonii jako kompozycji 4-częściowej, złożonej z allegra w formie sonatowej części wolnej (często w formie wariacji), menueta i finałowego ronda. Był twórcą klasycznego kwartetu smyczkowego. W oratoriach połączył tradycje barokowe (technikę polifoniczną i koncertującą, ilustracyjność muzyki i monumentalne chóry) z klasycystyczną symetrią, symfonicznością i operową śpiewnością. Wykorzystywał ludowe melodie austriackie, węgierskie, słowackie, a nawet chorwackie. Tworzył muzykę o żywym, ruchliwym,dynamicznym charakterze.
Wolfgang Amadeus Mozart przyszedł na świat w roku 1756, a odszedł w 1791. Był kompozytorem austriackim, który uznany został za genialnego przedstawiciela klasycyzmu wiedeńskiego. Grę na fortepianie i skrzypcach studiował u ojca Leopolda, wicekapelmistrza dworu arcybiskupa w Salzburgu. Pierwsze utwory skomponował w wieku 5 lat. Jako 6-letnie, "cudowne" dziecko rozpoczął z ojcem podróże po Europie, zwiedzając m.in. Monachium, Wiedeń, Paryż, Londyn, Hagę, Amsterdam, Genewę, Zurych i budząc wszędzie sensację swym muzycznym geniuszem.
W 1766 roku rodzina powróciła do Salzburga, a w roku 1769 Mozart został koncertmistrzem kapeli arcybiskupiej. W latach 1769-1791 odbył trzy podróże do Włoch, a w 1777 wielką podróż koncertową do Monachium, Mannheim i Paryża. W roku 1781 w wyniku konfliktu z arcybiskupem Colloredo porzucił ostatecznie służbę dworską i zamieszkał w Wiedniu.
Tam poznał J. Haydna, inspirując się zwłaszcza jego kwartetami smyczkowymi i symfoniami. W 1787 roku uzyskał tytuł kompozytora cesarskiego. W latach 80. skomponował trzy genialne opery: Uprowadzenie z seraju (1782), Wesele Figara (1786) oraz Don Giovanni (1787). Natomiast w latach 90.: Cosi fan tutte (1790), Łaskawość Tytusa (1791) i Czarodziejski flet (1791).
W okresie wiedeńskim powstały też najwybitniejsze koncerty fortepianowe, symfonie D-dur Haffnerowska (1782), C-dur Linzka (1783), D-dur Praska, Es-dur KV 543 (1788), g-moll KV 550 (1788), C-dur Jowiszowa (1788).
A ponadto Komponował opery poważne (seria), komiczne (buffa) oraz singspiele, któremu to gatunkowi nadał najwyższą rangę. W Don Juanie, określanym przez siebie jako "dramat żartobliwy", dokonał genialnej syntezy wątków komicznych i tragicznych. W Czarodziejskim flecie do libretta wg baśni niemieckiego poety poprzez zderzenie świata realnego i fantastycznego zainspirował twórców niemieckiej opery romantycznej.
W twórczości instrumentalnej doprowadził do najwyższego mistrzostwa i doskonałości formę cyklu sonatowego i symfonicznego. Tworzył muzykę o idealnym ładzie, harmonii, doskonałej konstrukcji formalnej, a przy tym pogłębiającej się z biegiem lat, dramatycznej ekspresji.
Ludwig van Beethoven (urodzony 16 lub 17 grudnia 1770 w Bonn - zmarł 26 marca 1827 w Wiedniu) genialny kompozytor niemiecki, uważany za jednego z największych kompozytorów wszechczasów. Ostatni, po Haydnie i Mozarcie, z tzw. trójki klasyków wiedeńskich.
Pochodził z rodziny flamandzkiej. Dziadek i ojciec byli muzykami dworskiej orkiestry w Bonn. Pierwszym nauczycielem muzyki Ludwiga był ojciec. To pod jego kierunkiem rozpoczął karierę pianisty w wieku 8 lat. Od 1792 roku mieszkał w Wiedniu, gdzie się uczy. Od ok.1800 roku zaczyna tracić słuch. Postępująca choroba doprowadza go niemal do samobójstwa, świadectwem zmagań Beethovena ze sobą samym jest słynny testament heiligensztadzki. Zmuszony do porzucenia publicznych występów, poświęca się wyłącznie pracy kompozytorskiej. Cieniem na jego życiu kładą się problemy materialne i kłopoty z wychowywaniem bratanka Karla. Od 1819 roku porozumiewa się z otoczeniem jedynie za pomocą zeszytów konwersacyjnych. Ostatnie lata przyniosły dowody uznania: został członkiem szwedzkiej Akademii Nauk, od Ludwika XVIII otrzymał złoty medal za Mszę uroczystą.
