Kultura w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym.

Kultura społeczeństwa polskiego miała aspekt masowy, związany z poziomem intelektualnym i estetycznym szerokich rzesz społeczeństwa i odbiorem przez nie wartości kultury.Warunki rozwoju kultury zależały głównie od czynników politycznych. Odbudowa niepodległości zasadniczo ten warunek zmieniła. Szczególne znaczenie miała odbudowa i upowszechnienie szkolnictwa.
Istotne znaczenie miały także specyficzne społeczne warunki rozwoju kultury. Były to pewne szczególne cechy polskiego modelu społeczeństwa tj.
1.silna inicjatywa społeczna
2. prądy emancypacyjne mas ludowych, robotników i chłopów , które
ujawniły się w dziedzinie politycznej
3.szczególna rola inteligencji
4. stosunkowo silny wpływ kościoła
5.wyjątkowy prestiż ziemiaństwa i reprezentowanej przez nie kultury
6.specyficzny układ powiązań z kulturą światową
OŚWIATA
Po odzyskaniu niepodległości pierwszym zadaniem władz stało się ujednolicenie systemu szkolnego czyli określenie jego organizacji, zadań, podstaw ideowych i programów. W kwietniu 1919 zwołano Ogólnopolski Zjazd Nauczycielski, który przeszedł do historii pod nazwą Sejmu Nauczycielskiego. Miał on wypowiedzieć się w sprawie ustroju szkolnego. Ostatecznie opowiedział się za jednolitą i bezpłatną 7-letnią szkołą, powiązaniem ze sobą wszystkich szczebli szkolnictwa, co miało otwierać drogę do kształcenia wyższego, bez względu na pochodzenie, stan majątkowy i typ ukończonej szkoły średniej. Postanowienia te nie zostały wprowadzone w ruch, ale wywarły wpływ na późniejsze reformy.
Jednym z pierwszych aktów prawnych regulujących sprawy oświaty był dekret „O obowiązku szkolnym” wydany 7.II.1919 wprowadzający obowiązkową szkołę 7-letnią dla dzieci od 7 do 14 lat. Szkoła miała być bezpłatna. Problem zapewnienia wszystkim dzieciom pełnowartościowej nauki stał się podstawowym celem demokratycznych sił i działaczy w okresie międzywojennym.
Znaczne osiągnięcia zanotowano w szkolnictwie średnim. Szkoła średnia obejmowała kilka procent odpowiednich roczników młodzieży. Początkowo były to 8-klasowe gimnazja, które poprzedzone często klasami wstępnymi stanowiły odrębny system szkolny dla warstw zamożnych. Natomiast szkoły powszechne były przeznaczone dla warstw ludowych. Siły konserwatywne broniły tego systemu i wychwalały jego zalety. Siły demokratyczne i postępowe żądały ujednolicenia dostępności szkól dla wszystkich warstw ludności, aby cale młode pokolenie przechodziło edukacje pełnej szkoły powszechnej, a szkoły średnie opierały się na niej jako nadbudowa.
W 1932 r. Wprowadzono mocno krytykowana reformę szkolnictwa zwana ‘’jedrzejewiczowska’’ (od Janusza Jędrzejewicza, premiera i ministra oświaty). Częściowo tylko zrealizowano wtedy postulat jednej szkoły powszechnej dla wszystkich dzieci. Nauka w szkole średniej trwała 6 lat : 4 klasy gimnazjum i 2 klasy liceum, które dawało absolwentom maturę. Oprócz szkół polskich istniały także szkoły dla dzieci mniejszości narodowych, jednak nie zaspokajały one potrzeb ludzi, zwłaszcza Ukraińców i Białorusinów.
W latach 20 w programach wychowawczych dominował kierunek narodowy, propagandowany przez pedagogów związanych z Narodową Demokracją. W wychowaniu kadzono nacisk na patriotyzm, wierność tradycji, postawę młodzieży. Po przewrocie majowym w 1926 r. Pod wpływem ideologii obozu rządowego lansującego hasło uzdrowienia stosunków wewnętrznych.
W okresie międzywojennym rozwijał się ruch nauczycielski. Działały liczne związki i stowarzyszenia. Wśród nich największym był Związek Nauczycielstwa Polskiego (ZNP), który powstał w 1930 r. W wyniku połączenia Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych i Związku Zawodowego Nauczycieli Polskich Szkół Średnich. Nauczyciele szkół średnich i wyższych skupiali się w Towarzystwie Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych. Ponadto działały chrześcijańskie związki skupiające nauczycieli należących do mniejszości narodowych .

LITERATURA

Odzyskanie niepodległości zbiegło się z rozwojem nowych form życia literackiego. W1920 r. powstał Związek Zawodowy Literatów Polskich. W 1924 r. polska sekcja Pen Clubu, natomiast w 1926 uchwalono ustawę o prawie autorski. Kształtowały się wtedy ugrupowania artystyczne o zróżnicowanych założeniach programowych.
Dużą role w rozwoju literatury i przygotowaniu szerszych kręgów poszczególnych środowisk zwłaszcza inteligenckich, do jej odbiory odegrały czasopisma literackie. Na czoło wysunęły się „ Wiadomości Literackie”, pismo o charakterze magazynu literackiego, najbardziej reprezentowany periodyk literacki, który starał się gromadzić wszystkie talenty z różnych obozów ideowych, dbając o wysoki poziom i nowoczesności. Dominowały w nim jednak różne odcienie inteligenckiego liberalizmu i radykalizmu. Inne ważne pisma literackie- to sensacje „ Droga” i „pion” i skrajne prawicowe „Prosto z mostu”. Organem tzw. Awangardy literackiej była krakowska „Zwrotnica”, „Skamander”- organem wpływowej grupy takiej samej nazwie podobnie jak „ Kwadryga” „Żagary”. Twórczość literacka lat dwudziestych i trzydziestych różniła się od siebie po wieloma względami. W pierwszym dziesięcioleciu dominowa raczej poezja, a w latach trzydziestych proza odzwierciedlająca nabrzmiałe wówczas konflikty społeczne. Poezja 20-lecia chlubi się twórczością zapoczątkowana już uprzednio przez Leopolda Staffa i Bolesława Leśmiana. Pierwszy poeta był powszechnie uznany ale szukał stale nowych źródeł i form twórczości. Drugi wyrażał refleksje filozoficzne i religijne w języku nawiązującym do folkloru w szczególny sposób przetworzonego, a powiązanego głęboko z przyroda. Najżywsze reakcje budziły jednak wówczas utwory młodszych poetów którzy zgrupowali się wokół pisma „Skamander”. Byli to Julian Tuwim, Jan Lechoń, A Słonimski, Kazimierz Wierzyński, Jarosław Iwaszkiewicz, potem Kazimiera Iłłakowiczówna, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska i inni. Grupa ta głosiła poezję zbliżoną do człowieka, i jego języka, wolna od nadmiernej presji tradycji, ale nawiązująca do umiaru klasycznej literatury, dopuszczającą różne style. Najwybitniejszym ze „Skamandrytów” był Julian Tuwim. Skamandryci byli przeciwni daleko idącemu nowatorstwu formy, które z kolei propagowali futuryści (m.in. Bruno Jasieński ), a potem „awangarda krakowska” do której należeli Julian Przyboś, Tadeusz Peiper, Adam Ważyk. „Awangarda krakowska” zgrupowała się wokół pisma „Zwrotnica”. Głosiła ona program poparcia literatury na nowych formach życia społecznego i indywidualnego wraz z przemysłem. W latach trzydziestych tworzył Konstanty Idefons Gałczyński i Czesław Miłosz. Poezję rewolucyjna reprezentowali Władysław Broniewski, Ryszard Stande, Witold Wandurski, Edward Szymański.
W prozie lat dwudziestych wydarzeniami literackimi były: „Przedwiośnie”- Stefana Żeromskiego, książki Andrzeja Struga np. „Odznaka za wierną służbę” „Żółty krzyż” oraz Wacława Berenta „Żywe kamienie” i „Nurt”. W okresie międzywojennym zabłysły talenty kobiet-powieściopisarek : Zofii Nałkowskiej („Romans Teresy Hennert”) , Marii Dąbrowskiej („Noce i Dnie”), Marii Kuncewiczowej („Cudzoziemka”). Wiele emocji wywoływała twórczość polityczna Juliusza Kadena-Bandrowskiego. W latach trzydziestych rozwijała się realistyczna powieść społeczna, nawiązująca do smutnej rzeczywistości kryzysu gospodarczego.
Wybitną postacią krytyki literackiej i teatralnej był Tadeusz Boy-Żeleński- felietonista, tłumacz literatury francuskiej.