Czym różniła się koncepcja natury klasyków i sentymentalistów? Porównaj wiersz „Balon” z utworami Karpińskiego. W rozważaniach uwzględnij podstawy filozoficzne tych koncepcji.

Epokę oświecenia zdominowały dwa główne nurty filozoficzne ? klasycyzm i sentymentalizm. Klasycyzm był pierwszy a więc jego zaprzeczeniem jest sentymentalizm. Zawsze dzieci chcą być mądrzejsze od rodziców, więc sprzeciwiają się wszystkiemu, co ?rodzicielskie?, tak samo jest również w filozofii czy literaturze. Wyznawcy klasycyzmu dążyli do jasności i porządku. Jedną z najważniejszych dla nich cech była harmonia i uniwersalizm zasad. Uważali oni, że jedynie to, co jest jasne i wyraźne może być piękne oraz prawdziwe. Dążyli do prostoty stylu i przejrzystości myśli posługując się regułami sformułowanymi już w starożytności. Ton wierszy był suchy i wzniosły.
Największym strapieniem myślicieli klasycznych epoki oświecenia była odpowiedź na pytanie ?czy droga, którą wybrali jest na pewno słuszna??, ?Czy ich wysiłek ma jakikolwiek sens?? Filozofem klasycznym jest między innym Wolter, który w swojej powiastce ?Kandyd, czyli optymizm? przedstawił przygody prostego Kandyda, którego spotykają różne nieszczęścia i złośliwości w bardzo optymistyczny sposób, charakterystyczny dla oświecenia. Rozum dla Woltera był miarą prawdy, to, co racjonalne uznawał od razu za prawdziwe. Według niego nie istnieją żadne cuda, nie ma świata nadprzyrodzonego, ponieważ to wszystko jest właśnie sprzeczne z rozumem.
Przykładem twórcy klasycznego jest Adam Naruszewicz, który napisał odę ?Balon?. Motyw natury dla klasyków jest tematem podrzędnym, o czym możemy się przekonać czytając właśnie to dzieło. Naruszewicz w swoim dziele traktuje naturę jako coś, co można pokonać i zniszczyć ?zwalczysz natury prawa?. Tytułowy balon jest w jego przekonaniu symbolem zwycięstwa nad siłami fizyki, czyli nad nieposkromioną do tej pory Matką Naturą. Ukazuje ze dzięki rozumowi człowieka i sile zaparcia można osiągnąć wszystko i ze to człowiek jest panem na ziemi, ?choć cię Natura troistym grodzi z stali murów opasem, rozum człowieczy wszędzie przechodzi, niezłomny pracą i czasem?. Przyroda z perspektywy powietrznej jest czymś małym, jest ona uregulowana, ale również nieprzewidywalna. Choć według autora to rozum ludzki jest ważniejszy, nie podważa on uporządkowania natury i nie zaprzecza istnieniu jej praw i zasad, które powinny być przestrzegane. Autor nie pomija też oddalenia człowieka od natury. Według klasycystów natura jest zima i nieprzejednana, nie jest przyjaźnie nastawiona do ludzkości.
Sentymentalizm jest opozycyjny do klasycyzmu. Termin ten wywodzi się od angielskiego słowa ?sentimental?, co oznacza wrażliwy. Poeci sentymentalni zajmują się człowiekiem oraz jego wnętrzem, poszukują jego związków z natura. Najważniejszą cecha dla poetów sentymentalnych staje się szczerość i autentyczność. Zachwycają się oni pięknem przyrody. Uważają ze tylko obcowanie z naturą może dać człowiekowi szczęście, stanowiła ona też tło dla miłosnych wyznań. Chwalą prostotę i czułość, zachwycają się nad pięknem i kulturą. Dla sentymentalistów naturalność to te wszystkie cechy, z którymi człowiek się rodzi, których nie da się nabyć. Założeniem sentymentalistów była kreacja nowego bohatera, który kieruje się sercem. Wyznawcy tego nurtu opierali się między innymi na filozofii J. J. Rousseau, który uważał, że cywilizacja jest wielkim zagrożeniem dla ludzkości. Nawoływał on do powrotu do natury. Podstawowym gatunkiem sentymentalistów staje się sielanka, utwory są melodyjne i śpiewne a ich pierwowzorem były pieśni ludowe. Jednym z najwybitniejszych polskich poetów tego nurtu jest Franciszek Karpiński, któremu nadano określenie ?poety serca? lub ?śpiewakiem Justyny?, ?ponieważ największą popularność zyskał dzięki swoim liryką miłosnym, w których najczęściej pojawiała się kobieta o właśnie tym imieniu.
W utworze ?Do Justyny. Tęskność na wiosnę? Karpiński przedstawia tęsknotę podmiotu lirycznego do ukochanej, która odeszła. Zastosował w tym wierszu paralelizm pomiędzy stanem emocjonalnym podmiotu a porą roku ? nadchodzącą wiosną. Wiosna w tym wierszu jest ukazana jako pora miłości i uczciwości. Obecna pora roku zdaje się potęgować uczucie tęsknoty podmiotu lirycznego do Justyny. Obserwując jak wszystko budzi się do życia bohater uświadamia sobie, iż sam chciałby obudzić się z zimowego snu i znów się zakochać, zwraca on uwagę na to, iż jest to najlepsza pora roku na miłość. Niestety nie jest mu to dane.
Drugim utworem Karpińskiego o charakterze sentymentalnym jest ?Przypomnienie dawnej miłości?. Tytuł mógłby wskazywać na to, iż jest to dzieło wyniosłe, lecz w rzeczywistości wiersz jest mało patetyczny. Podmiot liryczny wraca w nim do miejsc, w których spędzał czas ze swoją ukochaną Justyną, tęskni za nią, lecz nie walczy o jej uczucia. Emocje do Justyny autor zobrazował w prosty, lecz pełen ekscytacji monolog, w którym ze zwyczajnych zdań wyłania się uczucie pełne czułości i oddania. Podmiot liryczny wspomina tą utraconą, lecz jak najprawdziwszą miłość. W tym wierszu obraz natury jest wyidealizowany, a jej elementy pełnią symboliczne odzwierciedlenie uczuć kochanków. Jawor jest symbolem miłości, to na jego korze kochankowie wyryli swoje imiona. Natura współgra z ich uczuciami, gdy się rozstali ?I ślady się zmazały! Las zarasta krzewiną!?. Z tego utworu wyłania się dość pesymistyczna myśl, iż nasze uczucia, choć wydają się nam jak najbardziej trwałe to i tak przeminą wcześniej czy później a natura jest zawsze, tylko ukochanej osoby brakuje ? ?potok, drzewa zostały; ciebie nie masz, Justyno!?.
Oba prądy oświeceniowe różnią się diametralnie swoim stosunkiem do natury. Klasycyści nie chcą nawet dostrzec piękna i współistnienia przyrody z człowiekiem. Traktują ją jako pełną ładu, zimna i wyrachowania. Natomiast sentymentaliści uznają, że jest ona bliska człowiekowi, przyjaźnie do niego nastawiona, beztroska i uczuciowa. Odnajdują w niej odzwierciedlenie własnych stanów emocjonalnych, współgrają z nią i uznają wyższość Matki Natury nad ich Rozumem.