Wpływ Stanisława Poniatowskiego na rozwój kultury - "Monitor"

Do XVIII jedyną formą publikacji była książka. Często zbyt droga i zbyt trudna do zrozumienia dla przeciętnej osoby. W okresie oświecenia zaczęły powstawać nowe formy druku, które znalazły szersze grono odbiorców. Pisane były w prosty i zrozumiały sposób, przedstawiały aktualne wydarzenia a przede wszystkim były tańsze od książki. Te czynniki wpłynęły na rozpowszechnienie się czasopism nie tylko w Polsce ale i całej Europie.

Do dwóch najpopularniejszych pism w dobie oświecenia zaliczamy: "Zabawy przyjemne i pożyteczne" oraz "Monitor" czasopismo społeczno-poltyczne wydawane co 2 tygodnie w Warszawie. Zapoczątkowane inicjatywa Stanisława Augusta Poniatowskiego w marcu 1765 r.

Plan czaspisma ułożli I. Krasicki oraz A. Czarotyskina wzór wydanego wcześniej w Gdańsku tzw. małego Monitora, który miał za zadanie propagowanie familii. Inni współautorzy to między innymi: Lipski, Konarski, Bohomolec, Naruszewicz, Czaplic, Mitzer.

Monitor wzorowano na angielskich czasopismach, głównie na The Spectator (Obserwator) autorów Addisa i Steal'a. Zapożyczono z niego ogólny zarys programu jednak wzbogacono go znacznie o treści polityczne.

Z założenia Monitor miał być prowadzony w dialogu z czytelnikami. Publikowano fikcyjne listy do redakcji, wraz z odpowiedziami na nie. Monitor to nie tylko tytuł, ale i osoba prowadząca dyskusję.

Głównym celem Monitora było propagowanie nowych wzorców i prądów kulturowych. Król Stanisław August Poniatowski miał słabą pozycje w społeczeństwie dlatego Monitor był świetnym narzędziem do kierowania opinią publiczną. W nowo powstałych formach wypowiedzi tj. felieton, esej, reportaż propagowano konieczność przeprowadzenia reform szkolnictwa, wojska czy gospodarki dla prawidłowego funkcjonowania państwa.

Ponadto czasopismo krytykowało ciemnotę i zacofanie szlachty, jej złe nawyki zwłaszcza pijaństwo. Z dezaprobatą spotkały się także sarmatyzm i cudzoziemszczyzna; fascynacja kulturą zachodnią a przez to zaniedbywanie tradycji narodowej.

Największą popularność Monitor zdobył w początkowych latach druku. Redagowany wówczas przez I.Krasickiego i F. Bochomolca. Główną tematyką ów czas była sytuacja polityczna państwa i obrady sejmu. Czasopismo opisywało także aktualne spory polityczne z krytyką poglądów magnackich. Miało to swój odzew w społeczeństwie. Powstawały dyskusje i polemiki, sporadycznie ukazywały się antymonitory w formie ulotnych druków lub odpisów rękopiśmiennych.

Poza tematyką polityczną Monitor zajmował się również literaturą. Angażował się w sprawy wychowania i odnowienia języka ojczystego. Propagował literaturę klasycystyczną oraz teatr. Zamieszczano w nim utwory polskich poetów jak i przekłady literatury np. francuskiej. Czasopismo było przykładem zabiegania o mecenat dla sztuki i kultury polskiej.

Monitor wydawano przez blisko 20 lat do roku 1785. Jego działalność znacznie wzbogaciła życie kulturowe. Osoby średniozamożne miały możliwość zapoznania sie z literaturą nie tylko polską, ale i zagraniczną. Za pomocą słowa pisanego monitor przyczynił się do pobudzenia umysłów i kształcenia światopoglądu polityczno-społecznego, dzięki aktywnemu śledzeniu sytuacji politycznej Polski.

Autorzy nie pragnęli tylko zaproponowania swych poglądów czy nowego rodzaju rozrywki szlachcicom. To czasopismo było dla nich nadzieją, że w szeregach rządzących pobudzi ono świadomość odpowiedzialności za losy ojczyzny.