Kampania Wrześniowa zaczęła się 1 września i toczona była do 5 października 1939 r. Początkowo była to walka przeciwko wojskom niemieckim, jednak od 17 września walczono także z wojskami ZSRR. Wydarzenia Kampanii Wrześniowej zapoczątkowały II Wojnę Światową. Pomimo formalnego przystąpienia do wojny Francji i Anglii zachodni sojusznicy Polski nie włączyli się czynnie w toczące się walki.
Niemiecki plan agresji Weiss Fall
Niemcy przygotowały plan agresji na Polskę- Weiss Fall. Został on opracowany i zatwierdzony przez Wehrmacht w kwietniu 1938 r. Głównym założeniem planu było całkowite zniszczenie głównych sił Wojska Polskiego na obszarach znajdujących się na zachód od Wisły i Narwi, w wyniku wojny błyskawicznej.
Plan obrony "Zachód"
Polski plan wojny opracowano dopiero w marcu 1939 r. Plan "Zachód" przewidywał stoczenie bitwy granicznej, następnie utworzenie ostatecznej linii obrony wzdłuż Wisły, Narwi i Sanu. Polskie siły lądowe wspierała brygada lotnictwa bombowego i myśliwska Brygada Pościgowa. Siłami morskimi kierował kontradmirał Józef Unrug. W skład jego sił wchodziło 18 jednostek: 4 niszczyciele- Wicher, Grom, Burza, Błyskawica, (z których tylko Wicher przebywał na polskim wybrzeżu), 6 trałowców- Czajka, Czapla, Jaskółka, Mewa, Rybitwa, Żuraw, 5 okrętów podwodnych- Orzeł, Ryś, Sęp, Wilk, Żbik, 2 kanonierki- Gen. Haller i Gen. Piłusdzki oraz jednego stawiacza min- Gryf.
Pierwsze dni wojny
Wojnę rozpoczęto 1 września 1939 o godz. 4.45 wystrzałem z Niemieckiego pancernika "Schleswig- Holstein" na Westerpalette. Obrona Westerplatte trwała tydzień. Pod dowództwem majora Henryka Sucharskiego, 182 żołnierzy utrzymywało polską placówkę przez tydzień. Poddano się z powodu braku amunicji i środków do walki. Pod dowództwem ppor. Konrada Guderskiego 51 pocztowców broniło przez 14 godzin Poczty Polskiej w Gdańsku. Niemcy byli znacznie lepiej przygotowani do wojny, obrazuje to ilość żołnierzy i środków do prowadzenie walk:
| Stan Liczebny | ** Polska ** | Niemcy ** | ZSRR |
|---|---|---|---|
| Żołnierze | 1,0 mln (39 dywizji, 11 brygad kawalerii, 2 brygady pancerne) ** | 1,85 mln (53 dywizje, w tym 6 pancernych) | ** 0,65 mln |
| Czołgi | 785 ** | 2500 | ** brak |
| Działa | 2800 | ** 10000 | ** 4700 |
| Samoloty bojowe | 400 | ** 1400 | ** brak |
Wojska polskie podzielone były na wiele związków taktycznych: na północy działały: Samodzielna Grypa Operacyjna Narew, Armia "Modlin" i Armia "Pomorze"; w centrum kraju: Armia "Poznań", Armia "Łódź" i odwodowa Armia "Prusy"; a na południu Armia "Kraków" i Armia "Karpaty".
Dowódcami tych armii byli:
| armia ^ | dowódca |
|---|---|
| Armia "Karpaty" | ^ gen. Kazimierz Fabrycy |
| Armia "Kraków" | ^ gen. Antoni Szylling |
| Armia "Łódź" | ^ gen. Juliusz Rómmel |
| Armia "Poznań" | ^ gen. Tadeusz Kutrzeba |
| Armia "Pomorze" | ^ gen. Wałdysław Bortnioski |
| Armia "Modlin" | ^ gen. Emil Przedrzymirski- Krukowicz |
| Samodzielna Grupa Operacyjna Narew ^ | gen. Czesław Młot- Fijałkowski |
W trwającej do 3 września bitwie Niemcy przełamali polską obronę pod Mławą, zmuszając armię Modlin do odwrotu. Po rozbiciu pod Częstochową 7 dywizji piechoty armii Kraków, Niemcy mogli już swobodnie przedostać się do Warszawy. W wyniku trwających od pierwszego dnia wojny zmasowanych ataków niemieckich w nocy z 5/6 września rozdzielili pod Myślenicami armię Kraków i armię Karpaty i zagrozili okrążeniem obydwu armii, które pomimo wysiłków Niemców nie udało się.
Obrona Granicy Południowej
3 armia z Prus Wschodnich przełamała polską obronę na Narwi i Bugu, i 14 września osiągnęła Brześć. Oddziały 14 armii przekroczyły San i 12 września znalazły się pod Lwowem. Po zachodniej stronie Wisły pozostały trzy armie polskie. Armie Poznań i Pomorze stoczyły bitwę nad Bzurą, która po początkowych sukcesach zakończyła się klęską. Armie Kraków i Karpaty rozpoczęły marsz w kierunku Lwowa i Rawy Ruskiej, zatrzymując pod Tomaszowem Lubelskiem wojska niemieckie. Trwająca tam od 17 do 26 września bitwa była drugą pod względem ilości sił zaangażowanych do walki.
Agresja ZSRR na ziemie polskie
17 września 1939 o godzinie 4.00 rano wojska radzieckie w liczbie miliona żołnierzy przekroczyły wschodnie granice Polski, łamiąc tym samym postanowienia paktu o nieagresji (1932) oraz umowy wynikające z przynależności do Ligi Narodów. Agresja Radziecka na Polskę nastąpiła w chwili, gdy toczyła się bitwa nad Bzurą, broniły się Warszawa, Lwów, Modlin i Hel, zaś dowództwo wojsk polskich podejmowało próby organizacji obrony na tzw. przedmościu rumuńskim. Jednak ze względu na szybkie postępy wojsk radzieckich organizacja obrony okazałą się niemożliwa.
Odwrót wojsk polskich
Oddziały wojska polskiego otrzymały rozkaz przekraczania granicy rumuńskiej i węgierskiej. Próby przebicia się do Rumunii lub na Węgry większych oddziałów kończyły się niepowodzeniem. Oddziały generała Władysława Andersa zakończyły swój marsz w kierunku granicy węgierskiej bitwą z wojskami radzieckimi pod wsią Władypol 27 września.
Przyczyny klęski Polaków
Główną przyczyna klęski Polski było późne opracowanie planu "Zachód", przewaga armii niemieckiej nad polską i mobilizacja tylko 70% planowanych sił. Na niekorzyść działała też długa linia graniczna do obrony i słaba łączność pomiędzy poszczególnymi oddziałami. Dodatkowo premierzy Francji (Edouard Daladier) i Wielkiej Brytanii (Arthur Nevellr- Chamberlain) uzgodnili 12 IX 1939 r. w Abbeville wstrzymanie działań przeciw Niemcom, nie informując o tym Polaków. Równie niekorzystnym zjawiskiem było wkroczenie na terytorium naszego kraju Armii Czerwonej.
Bilans Kampanii Wrześniowej
Straty polskie wyniosły ponad 70 tysięcy zabitych, 130 tysięcy rannych i zaginionych oraz 620 tysięcy wziętych do niewoli (w tym 242 tysiące w niewoli radzieckiej). Na Węgry i do Rumunii przedostało się 70 tysięcy żołnierzy. Według oficjalnych danych straty po stronie Niemieckiej wyniosły ok. 45 tysięcy żołnierzy. Niemieckie wojsko poniosło duże straty w sprzęcie pancernym i lotnictwie, sięgające 1/3 samolotów i czołgów.
