„Jakie były przyczyny i następstwa wielkiego kryzysu gospodarczego w latach 30-stych”

Po zakończeniu I Wojny Światowej nastąpiło podpisanie Traktatu Wersalskiego. Traktat składał się z trzech części:
- traktatu pokojowego z Niemcami
- powołanie Ligi Narodów
- traktat o ochronie mniejszości narodowych zwany małym traktatem wersalskim
Traktat pokojowy z Niemcami narzucił Niemcom ciężkie warunki pokojowe. Niemcy utraciły wszystkie swoje kolonie, Alzację, Lotaryngię wcielono do Francji, a Eupen, Melmedy i Moresnet do Belgii. Polska otrzymała Wielkopolskę część Pomorza Gdańskiego, Gdańsk i Kłajpeda były walnymi miastami pod kontrolą Ligi Narodów. Reasumując na mocy Traktatu Wersalskiego Niemcy utracili 1/8 swego terytorium w tym tereny o dużym znaczeniu gospodarczym. Ograniczono również siłę armii, niemieckiej.
Liga Narodów miała za cel utrzymanie pokoju, zapobieganie konfliktom i rozwijanie współpracy między narodowej. Jednak Liga nie posiadała mechanizmów umożliwiających skuteczną walkę z ewentualnymi agresorami. Mogła jedynie uchwalić sankcje dyplomatyczne i ekonomiczne. Traktat wersalski miał ustanowić umowy porządek świata, a Liga Narodów stały i trwały pokój. System ten okazał się słany, a z traktatów wiele państw było niezadowolonych.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918roku państwo nasze wkroczyło w trudny okres odbudowy naszego kraju.
Pierwsze dziesięciolecie po odzyskaniu niepodległości to czas licznych sporów politycznych, walka o granice Wschodnią. W latach 20-stych powołano Bank Polski, wprowadzono monetę „złoty polski”, przeprowadzono reformę rolną. Koniec lat 20-stych to początek wielkiego kryzysu gospodarczego na świecie jak również i w Polsce. W latach 30-stych w Polsce zaostrzyły się konflikty narodowościowe. Biorąc pod uwagę sytuację w Europie polityka zagraniczna Piłsudskiego polegała na unormowaniu stosunków z sąsiadami. Piłsudski nie wierzył w skuteczność Ligi Narodów i wielostronne układy. Dostrzegał ustępowości Francji wobec Niemiec. Wykorzystał pogorszenie stosunków niemiecko-radzieckich i doprowadził do zawarcia polsko-radzieckiego układu o nieagresji na 3 lata W1932r. po dojściu Hitlera do władzy Piłsudski rozpoczął rokowania z Francją, które nie przyniosły spodziewanych efektów. Stanowisko Francji utwierdziło Piłsudskiego w przekonaniu, że trzeba rozpocząć starania o złagodzenie stosunków polsko-niemieckich. Takie działanie sprzyjało polityce Hitlera, który potrzebował więcej czasu na przejęcie władzy w Niemczech. W 1934 roku na okres 10 lat Polska i Niemcy zawarły układ o niestosowaniu przemocy. Również z Moskwą przedłużono układ o 10 lat. Polityka zagraniczna Piłsudskiego to polityka równowagi, poprzez takie działania chciał uniknąć wojny na dwóch frontach wschodnim i zachodnim. Po śmierci Marszałka, prezydentem został Mościcki, zwierzchnikiem sił zbrojnych został gen. Rydz-Śmigły, który skupił wokół siebie zwolenników rządu silnej ręki. Józef Bech powołany został na ministra spraw zagranicznych i w swych działaniach uzyskał dużą niezależność. Politykę zagraniczną prowadził według własnego uznania, co nie zawsze było dobre dla Polski.
W 1937roku powołano Obóz Zjednoczenia Narodowego. Głoszono hasła solidarności społecznej. Dopiero widmo wojny wpłynęło na zmianę postawy społecznej obywateli, odzwierciedliła to wysoka frekwencja w wyborach parlamentarnych w 1938 roku, która wyniosło 67%. Sytuacja ekonomiczna poprawiła się po 1935r. Zainicjowano politykę akwizycji gospodarczej kraju, i uprzemysłowienie. W 1936roku rozpoczęto 4 letni plan inwestycji państwowych. Stworzono Centralny Okrąg Przemysłowy, gdzie powstały zakłady związane z przemysłem zbrojeniowym. To z kolei zmniejszyło bezrobocie. Do 1939 zbudowano około 100 zakładów przemysłowych, a kolejnych 300 było w budowie.

Sytuacja w Europie po zakończeniu I Wojny Światowej.
W wielu państwach wprowadzono system demokratyczny. Rozszerzono prawa wyborcze, przyznano je również kobietom. Większość wierzyła ze demokracja i liberalizm ekonomiczny zapewnią stabilizację polityczną i rozwój gospodarczy. Jednak lata kryzysu i niepowodzenia polityczne spowodowały, że obywatele odwracali się od demokracji i przekazywali władzę dyktatorom.
We Włoszech rozczarowanie wynikami wojny, kryzys gospodarczy i kryzys demokracji doprowadził do radykalizacji nastrojów społecznych. W 1921roku związek weteranów powstały z inicjatywy Benito Mussoliniego przerodził się w Narodową Partię Faszystowską, która opowiadała się za przejęciem kontroli nad gospodarką przez państwo, reformą rolną i likwidacją monarchii. Do haseł lewicowych doszły hasła nacjonalistyczne i postulat utworzenia Wielkich Włoch, które miały nawiązywać do starożytnego imperium rzymskiego. Dobrze zorganizowana propaganda zapewniła Mussoliniemu szerokie poparcie społeczne. Głoszono militaryzację społeczeństwa. Mussolini po dojściu do władzy utworzył rząd koalicyjny i rozpoczął przeprowadzanie reform gospodarczych. Zmniejszył bezrobocie, rozbudował opiekę socjalną, usprawnił opiekę medyczną , zmodernizował kolej i pocztę. Rozbudowując i usprawniając armię doprowadził do rozwoju przemysłu samochodowego, lotniczego i zbrojeniowego. Utrzymał własność prywatną.
Zmieniając prawo wyborcze zapewnił zwycięstwo swojej partii.
Cechą włoskiego faszyzmu był brak masowego terroru i haseł rasistowskich czy antysemickich.

W 1929 w USA do władzy doszli republikanie, rząd prezydenta objął Herbert Hoover. W tym czasie ograniczono politykę emigracyjną by mniej ludzi osiedlało się w USA, spadł przyrost naturalny przez szerokie upowszechnienie środków antykoncepcyjnych. To doprowadziło do zmniejszenia się liczby konsumentów żywności. Zaczęto wytwarzać włókna syntetyczne, co spowodowało spadek popytu na bawełnę. Zmechanizowano rolnictwo, więc spadło zapotrzebowanie na paszę dla konia. W rezultacie nastąpił spadek cen żywności a to doprowadziło do bankructwa wielu farm. Jednocześnie nastąpił krach na giełdach spowodowany wzrostem cen akcji. Spadek cen , bezrobocie i liczne bankructwa prowadziło do wielu samobójstw.
Gospodarka USA od I Wojny Światowej była związana z gospodarką innych państw, dlatego kryzys w USA dotknął też inne kraje na innych kontynentach. Efektem tego był kryzys, który ogarnął prawie cały świat. Kryzys gospodarczy doprowadził do nędzy i głodu wielu ludzi na świecie, to natomiast wywołało krytykę wobec systemu kapitalistycznemu i demokracji. Coraz więcej ludzi stawało się zwolennikami komunizmu i faszyzmu.
W 1933roku do władzy doszedł Franklin Roosvelt. Przeprowadził naprawę państwa pod nazwą „Nowy Ład”. Program ten miał na celu walkę z depresją ekonomiczną. Wprowadzono pomoc państwa dla biednych. Rozpoczęto program robót publicznych. Budowano gmachy użyteczności publicznej, drogi, mosty, zapory. Stworzono nowe miejsca pracy. Głównym celem tego programu było zwiększenie konsumpcji, a można było to osiągnąć poprzez zmniejszenie bezrobocia. Gdy ludzie dysponowali funduszami, to mogli sobie pozwolić na zakup towarów, co w efekcie napędzało gospodarkę. Po latach wielkiego kryzysu demokracja utrzymała się w USA i niektórych krajach Europy.

Wielki kryzys nie ominął także Niemiec. Na znaczeniu zyskała wówczas partia NSDAP pod wodzą Adolfa Hitlera. W 1933roku Hitler został mianowany kanclerzem Rzeszy. W tym też czasie wydano dekret o zawieszeniu szeregu praw obywatelskich uzasadniając to stanem zagrożenia państwa. Zaczęły się aresztowania działaczy antyfaszystowskich, którzy trafili do pierwszego obozu koncentracyjnego. W 1933roku odbyły się wybory do parlamentu, gdzie naziści zdobyli większość miejsc w parlamencie. Wydano ustawę w myśli, której Hitler jako premier rządu mógł wydawać dekrety z mocą ustawy na 4 lata. Tym samym zyskał władzę dyktatorską. Zlikwidowano inne partie pozostała tylko NSDAP. W „noc długich noży” wymordowano większość przeciwników Hitlera. W 1933roku Hitler był już prezydentem i kanclerzem Niemiec i minował się wodzem państwa. Hitler skupił w swoich rękach całą władzę działając pod hasłem „Jeden naród, jedno państwo, jeden wódz.” Scentralizowanie państwa zniosło autonomię poszczególnych krajów niemieckich. Naród miał być jednolity i czysty rasowo. Zaczęły się represje, które najdotkliwiej dotknęły Żydów. Z 9 na 10 listopada spalono 77 synagogi i zniszczono 7500 żydowskich sklepów. Tę noc nazwano nocą kryształową.
Hitler dążył do samowystarczalności gospodarczej państwa. Wprowadził szereg ustaw poprawiających warunki socjalne robotników. Rozbudował przemysł zbrojeniowy, co miało uczynić z Niemiec potęgę militarną, a jednocześnie zlikwidował bezrobocie jednak produkcja musiała zostać ograniczona, więc Hitler uznał, że najlepszym sposobem ratowania gospodarki jest zdobycie nowych terenów i przejęcie ich zasobów. Hitler od początku swoich rządów planował przyłączenie Austrii do Niemiec. Stało się to w 1938roku, gdy wojska hitlerowskie wkroczyły do Austrii. Zachodnie mocarstwa, chociaż tak bardzo przeciwne nie zareagowały. Po zajęciu Nadrenii przyszła kolej na Czechosłowację. Ani Anglia ani Francja nie stanęły w jej obronie. Wewnętrzne starcia miedzy Słowakami i Czechami doprowadziły do krwawych walk. Ogłoszono niepodległość Słowacji. Hitler szantażem zmusił władzę czeskie do poddania się. 15 Marca 1939roku Czechy i Morawy stały się protektoratem Rzeszy.
Kolejny obiekt ekspansji Hitlera to Litwa. Kraj bez pomocy z zewnątrz zgodził się na żądanie agresora i oddał Kłajpedę Hitlerowi. 23 Marca 1939 roku Rumunia została zmuszona do podpisania układów gospodarczych i w ten sposób podporządkowała się Niemcom. Kryzys polityczny narastał coraz bardziej. Agresywna polityka państw faszystowskich skłoniła Francję i Wielką Brytanię do podjęcia działań. W marcu 1939roku udzieliły Polsce jednostronnych gwarancji niepodległościowych. Podobne układy zostały podpisane z Rumunią, Grecją, Turcją. Hitler nowe porozumienia zinterpretował jako podżeganie do wojny. Zerwał wcześniejsze układy z Anglią i Polska a następnie wydał rozkaz przygotowania ataku na Polskę.
Jednocześnie pogłębił sojusz z Włochami. Rząd polski uspokojony nowymi gwarancjami brytyjskimi i francuskimi odrzucił niemieckie „propozycje”.