Kompetencje społeczne

Pojęcie kompetencji społecznych wprowadził do psychologii R. White w roku 1959; zajmował się on problematyką wywierania wpływu na otoczenie.

Pojęcie to ujmował on jako specyficznie rozumianą umiejętność, czyli każdą taką umiejętność, która przyczynia się do skutecznej interakcji z otoczeniem. Według słownika, umiejętność to praktyczna znajomość czegoś, biegłość w czymś, zdolność wykonywania czegoś. Zdolność zaś jest predyspozycją do łatwego opanowania pewnych umiejętności, zdobywania wiedzy, uczenia się. Kompetencja z łacińskiego oznacza ?przydatność?, odpowiedzialność, zakres wiedzy.

Dla człowieka jako jednostki, efektywne funkcjonowanie w relacjach z innymi jest niezbędną umiejętnością, szczególnie w przypadku, kiedy praca wymaga obcowania z ludźmi. Tak, że umiejętność i zdolność do owocnych, sensownych kontaktów z innymi jest ?wyznacznikiem efektywności funkcjonowania jednostki w rzeczywistych sytuacjach życiowych?. Tym jest właśnie kompetencja społeczna.

Johnson w 1992 roku powiedział, że ?Człowiek jest zwierzęciem społecznym, a więc jego poczucie szczęścia i pełni, zależy od umiejętnego i sprawnego kontaktowania się z innymi ludźmi?. Ponadto cała cywilizacja opiera się na zdolności współpracy z innymi, prowadzeniu wspólnych działań. Ludzie są nam niezbędni do szczęścia i spełnienia, musimy też z nimi współpracować, jeśli chcemy stanąć na wysokości swoich zadań i upodobań.

W psychologii społecznej pojęcie kompetencji społecznych i interpersonalnych rozumiane jako umiejętność osiągnięcia celów społecznych i jednostkowych z równoczesnym zachowaniem dobrych stosunków z partnerami interakcji, uważa się za trudne do jednoznacznego zdefiniowania, często, aby lepiej zobrazować problem, używane są z tymi pojęciami także pojęcia wspierające takie jak: inteligencja społeczna, emocjonalna, społeczne zdolności, umiejętności .

Pojęcie kompetencji społecznych definiowane jest przez L.Karen i P.H. Birman (2003) jako umiejętność poznawcza, emocjonalna, która przyczynia się do przystosowania jednostki do środowiska społecznego, czyli o kompetencji społecznej możemy mówić jako zdolności do wywierania pożądanego wpływu na innych ludzi w sytuacjach społecznych.

Kompetencje społeczne uwarunkowane są cechami osobowości, temperamentu , inteligencji ogólnej , społecznej i emocjonalnej .

Kompetencje społeczne można też rozumieć jako złożone umiejętności do radzenia sobie w sytuacjach społecznych określonego typu, osiąganie celów w życiu społecznym, budowania więzi emocjonalnych z innymi ludźmi, ujmowanych jako tworzenie, rozwijanie i utrzymywanie związków oraz uzyskiwanie społecznego poparcia.

Składnikami kompetencji społecznych wg Michaela Aryle są zbiory takich umiejętności, od których zależy właściwa reakcja w określonej sytuacji społecznej. Za rozwój kompetencji społecznych odpowiedzialne są zdolności niezbędne do przetwarzania informacji behawioralnych, które Aryle określił jako inteligencje społeczną, tak więc za pomocą kompetencji społecznych możemy zorientować się, jaką strategie obrać, aby osiągnąć konkretny cel.

Przykładowe umiejętności to: nagradzanie, podnoszenie atrakcyjności, empatia, asertywność, komunikacje werbalne, umiejętność korzystnej autoprezentacji.

Nie możliwe jest aby jeden człowiek posiadł wszystkie kompetencje ,do jednej z tych kompetencji niewątpliwie należy empatia. Jednym z czynników empatii jest rozumienie innych, rodzaj wyczulenia na sygnały emocjonalne wysyłane przez inne osoby. Związane jest to z umiejętnością słuchania innych, wrażliwością na obce nam problemy, zrozumieniem odmiennego punktu widzenia. Jednostki o tej kompetencji służą pomocą w ramach zrozumienia potrzeb innych bez naruszania ich uczuć.

Następnym czynnikiem jest kształtowanie innych, oparte na wyczuwaniu potrzeb rozwojowych i rozwijaniu zdolności u innych. Posiadający tę kompetencję używają technik pozytywnych wzmocnień za pomocą nagród, opinii i rad, które odkrywają innym potrzebę dalszego rozwoju. Osoby z tą kompetencję wzbudzają zaufanie innych. Dobrze z tym koreluje tolerancja domagająca się poszanowania różnych typów ludzi, zrozumienia odrębnych światopoglądów i filozofii życiowych, z tym że samo zrozumienie tu nie wystarcza, jak przy typowej tolerancji.
Kompetencja tolerancji polega na wrażliwości na różnice. Różnorodność jest spostrzegana jako potencjał szans, a nie zrozumiała konieczność, w której przyszło nam żyć. Intuicja polityczna to rozumienie sił, które kształtują stosunki społeczne, wpływają na zachowania i poglądy innych, tworzą sieci powiązań towarzyskich i grupowych. Kompetencja ta to także umiejętność rozpoznawania znaczących innych, zwłaszcza gdy jeszcze nie są osobami kluczowymi.

Jak widać, umiejętności społeczne polegają na skutecznym pozyskiwaniu sobie innych. Tu święci tryumfy umiejętność skutecznego przekonywania. Najpierw aranżujemy istotne wydarzenie w celu zwrócenia uwagi. Następnie przez odpowiednio dostosowaną strategię prezentacji zagadnienia do typu odbiorcy uzyskujemy pośrednio zrozumienie i zgodę; wtedy tworzymy koalicje aż do uzyskania poparcia, aby wreszcie pozyskać dla siebie innych w sposób, dzięki któremu wydaje im się, że zostały uwzględnione ich zastrzeżenia.
Towarzyszy temu porozumienie, które pozwala iść na ustępstwa dzięki umiejętności rejestracji sygnałów emocjonalnych płynących od innych i dostosowywania do nich własnych komunikatów; to zachęcanie do otwartości we wzajemnych kontaktach, nawet gdy ma to oznaczać złe informacje. Bazą dla tej kompetencji jest otwartość, umiejętność uważnego słuchania, poszukiwanie wzajemnego zrozumienia i transparentność.

Teraz już tylko krok do kompetencji łagodzenia sporów, tj. sytuacji mogących być źródłem potencjalnych konfliktów. Taka umiejętność wymaga wyróżniania osób konfliktowych o trudnym charakterze, aby przez dyplomatyczne postępowanie w ich obecności nie dopuszczać do zadrażnień. Służy temu zachęcanie do dyskusji i otwarta, lecz wyważona wymiana poglądów, której konkluzją są rozwiązania akceptowane przez strony sporu.

Przywództwo to kompetencja, dzięki której potrafimy rozbudzić entuzjazm i poparcie dla wizji, którą roztaczamy, aby przejść do kierowania innymi za pomocą rad i wskazań. Innym pozostawiamy duży margines swobody w wykonywaniu zadań, ale nie zwalniamy ich z odpowiedzialności za uzyskane wyniki. Sami służymy autentycznym przykładem, będąc inspiratorem, a nie szefem. Kompetencja ta oznacza umiejętność stworzenia mobilnej, sprawnej struktury, a nie kostycznej piramidy feudalnych zależności.

Inspirowanie zmian polega na dostrzeżeniu u osób posiadających tę kompetencję potrzeby zmiany i usuwaniu przeszkód stojących na drodze do jej przeprowadzenia. Związane jest to z ustaleniem istniejącego stanu rzeczy i pozyskaniem wsparcia innych dla przeprowadzenia zmiany. Osoby takie same muszą być pierwowzorem zmian, a dopiero następnie oczekiwać ich od innych. Przeprowadzenie transformacji nie może polegać na dekalogu poleceń i dyrektyw. Sukces gwarantuje zapał i inspiracja o charakterze stymulacji emocjonalnej. Więzi z innymi to kompetencja polegająca na umiejętności utrzymywania czysto instrumentalnych, nieformalnych sieci powiązań z innymi. To umiejętność aranżowania obopólnie korzystnych kontaktów, opartych na więzach porozumienia, a nie zależności, to bycie menadżerem stosunków międzyludzkich.

Współpraca i współdziałanie jest kompetencją, którą posiadają osoby potrafiące wyważyć: koncentrację na osiąganiu celu i dbałość o stosunki z innymi. Polega to na otwartości, dzieleniu się pomysłami i planami oraz informacjami i możliwościami. Osoby o tej kompetencji nie szukają rywali, lecz współpracy. Instynkt grupowy to kompetencja polegająca na organizowaniu innych w celu osiągnięcia wspólnego dobra. Kompetencja ta jest oparta na wzajemnym szacunku i pomocy, solidarności i zaangażowaniu oraz chronieniu reputacji grupy, a przede wszystkim na nieinstrumentalnym traktowaniu się członków zespołu.

Znaczenie kompetencji społecznych jest ogromne , pomagają one w poprawnych stosunkach interpersonalnych.

Wysoki poziom kompetencji społecznych wiąże się z lepszym przystosowaniem do zmian życiowych , większą plastycznością zachowań , niższym wskaźnikiem leku i depresji