Styl romański - sztuka romańska

STYL ROMAŃSKI
Styl rozwijający się w XI-XIII w. w Europie jako pierwszy powszechny kierunek sztuki średniowiecznej. Miał charakter głównie sakralny, a jego dokonania wiązały się przede wszystkim z działalnością zakonów, zwłaszcza benedyktynów i cystersów. Nazwa pochodzi od nazwy Rzymu ("Roma") i oznacza podporządkowanie zasadom kierującym sztuką rzymskiej władzy kościelnej.

Sztuka romańska nawiązywała do sztuki późno-antycznej, zapożyczając od niej poszczególne elementy (np. architektoniczne), lecz jej nie naśladowała. Do jej upowszechnienia przyczynił się Kościół, jednoczący kulturowo narody ówczesnej Europy, i wzrost znaczenia władzy papieskiej.

ARCHITEKTURA
Większość obiektów w stylu romańskim to były kościoły, których charakterystyczną cechą jest to, że budowane były na planie krzyża. Wznoszenie ich na szeroką skale rozpoczęto po przekroczeniu 1000 roku. Te budowle pełniły w tym okresie podwójną rolę: były ośrodkami kultu i często spełniały funkcję obronną, dając schronienie podczas oblężeń. Kościół romański złożony był z prostych brył (prostopadłościanów, walców, ostrosłupów) o surowym, ciężkim i monumentalnym charakterze. Grube mury i wąskie otwory okienne i drzwiowe, masywne wieże, podkreślają obronność założeń. Surowy wygląd rekompensowały bogate zdobnictwo kolumn oraz bram wejściowych.

Najczęściej używanym materiałem budowlanym w okresie romańskim był piaskowiec, wapień, granit i inne głazy narzutowe (kamień zazwyczaj pochodził z okolic z uwagi na wysoki koszt transportu). Cegła jako materiał budowlany została rozpowszechniona dopiero pod koniec XII wieku. Do łączenia kamieni i cegieł używano zaprawy wapiennej.

RZEŹBA
Rzeźba romańska wykonywana była najczęściej w kamieniu, a rzadziej z drewna i brązu. Charakterystyczną jej cechą było to że była nierozerwalnie związana z architekturą. Najczęściej wypełniała miejsca na portalach, w tympanonach, zagłębieniach muru i pokrywała głowice kolumn, trzony filarów i węgary. Tematyką rzeźby romańskiej była przede wszystkim sceny ze Starego i Nowego Testamentu oraz żywoty świętych. Częste były również motywy roślinne i zwierzęce. W rzeźbie romańskiej stosowano tzw. "prawo ram" które kazało komponować postacie ludzkie tak aby mieściły się one w kwadracie. Efektem tego prawa były nierealistyczne proporcje przedstawianych sylwetek.

MALARSTWO
Wiązało się ono z architekturą. Malowidła malowano tam, gdzie nie było rzeźb, czyli zazwyczaj na sklepieniach i fragmentach ścian (np. we Włoszech popularne były przedstawienia w postaci mozaik). Przedstawiały one również sceny z Biblii, jednak w dużo bardziej naturalnych i ożywionych pozach. Miały ograniczoną skalę barw (ochra żółta i czerwona, zieleń i błękit).

Słownictwo
"Portal" - brama wejściowa.
"Tympanon" - wewnętrzne trójkątne pole frontonu, często wypełnione rzeźbą.
"Węgar" - zakończenie muru.