Historia filozofii nowożytnej i współczesnej.

KARTEZJUSZ 1596-1650
-ojciec filozofii starożytnej
-gł dzieła „rozprawa o metodzie”, „zasady filozofii”
METODA to pewien zbiór reguł, którym należy się podporządkować dokonując badań:
a) reguła oczywistości-przyjąć można takie twierdzenie, które jest oczywiste
b) reguła analizy-każde zagadnienie należy dzielić na tyle części ile jest to możliwe
c) reguła syntezy-przechodzić w badaniach do zagadnień tradycyjnych
d)metoda enumeracji-każdy krok w badaniach należy zapisywać, wyliczać.
DUALIZM SUBSTANCJALNY- człowiek złożony jest z dwóch odmiennych substancji,o odmiennej naturze. Ciało ludzkie jest substancją przestrzenną, ma naturę rzeczy materialnych.. Umysł(dusza) jest substancją myślącą, ma naturę duchową.
DUALIZM przyjmuje interakcjonizm przyczynowy- przyczynowe oddziaływanie tego, co psychiczne na to co fizyczne i na odwrót.
SCEPTYRYZM- nie ma pewnych przekonań.
BÓG-osoba nieskończenie doskonała.
Dowody na istnienie Boga:
• 2 pierwsze to: przyczynowości i ontologiczny
• Bóg to tyle co istota nieskończenie doskonała (fakt empiryczny, do którego odnosi się zasada przyczynowości)
• Skutek nie może być doskonalszy od przyczyny-zasada współmierności
• Moja świadomość nie może być przyczyną idei Boga jako bytu doskonałego, bo jest skończona i nie doskonała
Istnienie COGITO, czyli istnienie mnie samego, ale mającego w świadomości istnienie Boga.
1)istnienie samego „ja” mającego świadomość idei Boga
2)nie mogą być przyczyną samego siebie
3)nie pomoże twierdzenie, że zawsze istniałem taki, jaki jestem.
4)Nie pomoże założenie, że byt od którego pochodzę jest Bogiem, czyli jest mniej doskonalszy niż Bóg
To, że istnieje i posiadam idee bytu nieskończonego, dowodzi, że Bóg istnieje.
Wprowadza istnienie Boga z def. Boga:
1)Bóg to istota nieskończenie doskonała
2)Istnienie jest jedną z doskonałości
Istnienie ŚWIATA ZEWNĘTRZNEGO.
1)Fakt posiadania przez świadomość idei rzeczy zmysłowych
2)Ja sam jestem przyczyną istnienia idei rzeczywistości, bo: one narzucają się wbrew mojej woli, jeżeli sam bym je wytwarzał, to miałbym taką świadomość.
3)Bóg nie może być przyczyną idei rzeczy zmysłowych posiadanych przez świadomość bo jest doskonały.
Obok umysłu istnieje Bóg, a obok Boga istnieje świat zewn. Cała sfera świata zewn. sprowadza się do rozciągłości przestrzennej, jego właściwościami są: ruch, kształt, liczba.
CZŁOWIEK. Człowiek nie dzięki ciału jest osobą, ale dzięki świadomości. Człowiek ma świadomość tego, o czym mówi, myśli. ANTYNATURALIZM- człowiek jest w jakimś stopniu niezależny od świata przyrody
NATURALIM- człowiek jest częścią i podlega tym samym prawom z których korzystamy w celu wyjaśnienia wszystkiego innego co istnieje w świecie.

SPINOZA 1632-1977
Kontynuator myśli Kartezjusza.
MONIZM „NUMERYCZNY”- środowisko metafaz głoszące, że subst. identyczna z całością przyrody z jednej strony, a z drugiej z Bogiem. Wszystkie rzeczy jednostkowe są tylko przejawami tej numerycznej subst.
PANTEIZM – Bóg i przyroda są tym samym. Bóg dla panteistów nie jest osobą.
DETERMINIZM „kauzalny”- Stanowisko wyraża się w tezie: „wszystko co istnieje na Świeciem swoją poprzedzającą przyczynę, a ta przyczyna swoją przyczynę itd.” Determinizm przyjmuje jako przyczynowość sprawczość, lecz istnieje wg. nich jeden typ przyczynowości, a mianowicie kauzalny. Nie ma przyczynowości celowej.
NECESYTARYZM – Stanowisko związane z pyt. „jaki jest modalny status istnienia świata?” Pewne zjawiska istnieją w sposób konieczny. Rzeczywistość jako całość i poszczególne jej części nie mogłyby istnieć inaczej poza sposobem w jaki istnieją teraz.
CZŁOWIEK. Asubotencjalne ujęcie człowieka, mówi, że człowiek lub osoba nie jest bytem zakorzenionym w osobnej, samoistnej subst. Identyczność bytowa umysłu i ciała, antydualizm- umysł i ciało to jedna rzecz, na jednostkę można patrzeć pod kątem fizyczności lub duchowości. DUALIZM POJĘCIOWY-system pojęć wykorzystywanych do opisu tego co fiz. i duchowe.

LEIBNIZ 1646-1716
Pochodzi z Lipska. Wszechstronny umysł, w wieku 6 lat znał grekę i łacinę.
ZASADY LOGICZNE- posiadają swoją postać metafaz. i epistemologiczną.
1. Zasada niesprzeczności – żadne stwierdzenie krytykujące wewnętrzną sprzeczność nie może być prawdziwe
- nie może istnieć żaden przedmiot sprzeczny wewn.
2. Zasada racji dostatecznej –każde prawdziwe twierdzenie ma racje prawdziwości, można je sprawdzić. – nie może istnieć rzecz, stan, przedmiot, który nie ma racji swojego zaistnienia.
3. Zasada istnienia rzeczy nieróżnorodnych – nie jest możliwe, żeby istniały 2 przedmioty, rzeczy niczym się nie różniące.
PODZIAŁ PRAWD. KONICZNE- To prawdy logiki, zdania prawdziwe w każdym możliwym świecie łącznie z duchem istniejącym. Prawdy, których dowód prawdziwości można podać w skończonej ilości kroków. To takie w których zaprzeczenie kryje wewn. Sprzeczność. NIEKONIECZNE-dotyczą istnienia świata duchowego. Negacje nie powodują wewn sprzeczności, to zadania nie koniecznie prawdziwe.
KONCEPCJA SUBSTANCJI. Pluralizm indywidualistyczny-świat składa się z nieskończonej liczby indywidualnych, odrębnych od siebie subst. Przez jedność subst. rozumie się brak części. Substancje te nie są bytami rozciągłymi. SUBSTANCJA ma wzór umysłu , jest przedmiotem zupełnym, jest podmiotem. Cechą subst. jest dynamiczność-każda subst. zawiera źródło dynamiczności.



HEGEL 1770-1831
Prace: encyklopedia nauk filozoficznych, nauka logiki.
FILOZOFIA DZIEJÓW- celem rozwoju historycznego ducha jest samoocena i wolność. Środkami jakimi posługuje się duch do realizacji swoich celów są ludzkie potrzeby, pragnienia. Ludziom zdaje się, że działają z własnej woli, ale to złudzenie. W rzeczywistości jesteśmy narzędziami w rękach ponadindywidualnego ducha. Są ludzie, których osobiste cele zgadzają się z ogólnym systemem dziejów w ramach którego działają (np. Napoleon), są oni uważani za bohaterów. Reszta ludzi ma ich obsługiwać. To dotyczy nie tylko jednostek, ale także narodów i państw. Przejścia między epokami są gwałtowne i rewolucyjne, jednak rozwój jest możliwy dzięki temu. Historia dzieje się w sposób rozumny.
SYSTEM HEGLA / IDEALIZM– uważa się, że Hegel jest postacią idealizmu: racjonalistycznego, dialektycznego i absolutnego.
IDEALIZM jest następstwem tezy Hegla, że myśl poprzedza świat materialny w Tm sensie, że ten ostatni jest wytworem myśli. ABSOLUTYZM Heglowski polega na koncepcji, że rzeczywistość jest rzeczywistością Boga, który w procesie swego rozwoju wyławia z siebie wszystkie rodzaje bytu: przyrodę, jej formę oraz ducha i jego formę. RACJONLIZM Hegla polega na tym, że zasadą której podlega byt jest rozum. DIALEKTYCZNOŚĆ wynika z tezy, ze ani kategorie przyrody, ani myśli nie są dane raz na zawsze, lecz rozwijają się jedna z drugiej poprzez sprzeczności i znoszenie.
SYSTEM FILOZOFICZNY- 1.Logika (bada natrę myśli) 2. Filozofia przyrody (bada rzeczywistość) 3. Filozofia ducha ( jest ona najważniejsza, dzieli się na 3 części; ducha subiektywnego-opisuje subiekt. zjawiska, obiektywnego-opisuje zobiektywizowane zjaw. i absolutnego.)
Przyroda wg. Hegla istnieje tylko po to by wydać człowieka, bo tylko człowiek tworzy historię.

SCHOPENHAUER 1788-1860
Dzielił metafizykę:
-fenomentalizm- w tym sensie, że świat który poznajemy jest naszym wyobrażeniem, a nie rzeczywistością rzeczy samych w sobie. to co poznajemy na drodze zmysłu i intelektu i będziemy poznawać to zjawiska.
-woluntaryzm - pogląd uznający wyższość woli nad innymi władzami umysłowymi człowieka: rozumem, intuicją itp., i uznający ją za główny motor ludzkich działań.
ETYKA SCHOPENHAUERA- Charakterystyczny pesymizm. Całe życie człowiek sposobu, by ograniczyć lęk, wyleczyć niepokój. W ten sposób powstają religie. Życie jest cierpieniem, a jeśli nie to walką z cierpieniem. Są dwa sposoby wyrwania się z męki: moralność i sztuka.
Życie nigdy nie będzie inne. SCHOPENHAUER w swojej etyce nie rozprawia nad tym jacy powinniśmy być, niczego nie zaleca. Interesuje go wyłącznie opis natury ludzkiej.
CHARAKTER. To konkretny kształt woli. Właściwości charakteru: 1.jest indywidualny 2. jest empiryczny, poznaje się go pośrednio. 3. Jest stały, człowiek nie zmienia się nigdy. Każdy człowiek jest wolny w tym sensie, że może robić co chce. 4. Jest wrodzony, jest w całości dziełem przyrody. 5. Jest ukierunkowany, przez pewne pobudki: egoizm, złośliwość, współczucie.


A.COMTE
KONCEPCJA FILOZOFII –
1)Filozofia nie stanowi odrębnej wiedzy, nie ma własnego przedmiotu, metod. Zadaniem filozofii jest wytworzenie syntezy wyników nauk szczegółowych.
2)Pozytywistyczna koncepcja filozofii jest programowo scjentyką. Wszelką naukową wiedzę zdobywamy w ramach nauk szczegółowych.
3)Problemy humanistyczne , poznawcze powinny podlegać pod ogólne prawa.
4)Pozytywizm jest kierunkiem radykalnie antymetafizycznym.
5)Nauce należy się hołd.
SCIENTYZM – jest poglądem wg. którego najdoskonalszą wzorcową postać wiedzy ludzkiej stanowią nauki matematyczno-przyrodznicze.

PASCAL
PORZĄDEK ROZUMU I SERCA
Pascal szukał wiedzy pewnej. Rozum nie jest w stanie objąć nieskończoności, która dla Pascala rozciąga się od bezgranicznych wielkości do bezgranicznych mniejszości
Drugą kategorią Pascala jest serce, kategoria ta odnosi się do tych sfer w których rozum jest bezradny. Serce wg. niego ma zdolność do poznania nadprzyrodzonych rzeczy
„serce ma swoje racje, których rozum nie zna”. Rozum należy napełniać wiarą, logikę myśli-logiką uczuć.
CZŁOWIEK
Człowiek jest pomiędzy prawdą a fałszem, dobrem i złem, szczęściem i cierpieniem. Kondycja człowieka wg. Pascala jest nędzna, dramatyczna i tragiczna, gdyż człowiek zdaje sobie sprawę ze swojego położenia. Człowiek to istota myśląca, czująca, pragnąca przekroczyć własne ograniczenia; kieruje swe myśli ku przyszłości i stara się przyśpieszyć jej urzeczywistnienie.
ZAKŁAD PASCALA
Rozum nie jest w stanie przeniknąć Boga, nie będziemy wiedzieć nigdy, czy Bóg istnieje, czy nie. Człowiek nie wiedząc nic o Bogusa dwie możliwości do wyboru: 1.założyć, że Bóg nie istnieje 2. Założyć, że Bóg jest i żyć konsekwentnie do tego założenia.
Wg. Pascala wybór ten jest konieczny i korzystniej jest żyć zakładając, że Bóg jest, ponieważ nic się nie traci a zyskuje życie wieczne i nieskończone szczęście. Pascal sądził, że Bóg nagrodzi ludzi wierzących a ukarze wątpiących.

IMMANUEL KANT
Problem = METAFIZYKA krytyka
E. Kant zauważył, że metafizyka zajmuje się przedmiotami znajdującymi się poza obszarem doświadczeń. Kantowska teoria poznania charakteryzuje się połączeniem racjonalizmu z empiryzmem i agnostycyzmem. Nie mogąc zbudować metafizyki jako wiedzy Kant uczynił ją sferą postulatów rozumu praktycznego.
POZNANIE
Kant założył, że człowiek poznanie zawdzięcza dwóm władzom; zmysłom i rozumowi, łącząc w ten sposób racjonalizm z empiryzmem. Zdaniem filozofa poznajemy wchodząc w zmysłowy kontakt ze światem i następnie rozumiejąc dane empiryczne. Zajmując się tymi władzami Kant opracował „logikę transcendentalną” i „estetykę transcendentalną”.
APRIORYCZNE FORMY POZNANIA- podstawą poznania są wrażenia, które powstają w stykających się z rzeczami zmysłach. Poza wrażeniami znajdują się czynniki; czas i przestrzeń- aprioryczne formy poznania, w które ujmujemy wrażenia.
PRZEWRÓT KOPERNIKAŃSKI
TRANSCENDENTALNOŚĆ
Jest to projekt związany z ideą krytyki przez obalenie dogmatycznej metafizyki. Kant ujawnia przekonanie i kryzysie kultury i szuka podstawy jej odnowienia. Krytykując dotychczasową filozofię, uważa, że punktem wyjścia powinno być zadanie pytania o możliwość i warunki uprawiania filozofii. Pytanie Kanta dotyczyło tego, jak tworzy się wiedza człowieka o rzeczywistości, jakie doświadczenia umożliwiają tworzenie sądów ogólnych dotyczących świata. Pytanie to filozof określał mianem „TRANSCENDENTALNEGO” .
KRYTYKA POZNANIA
W swoim systemie poznawczym Kant wyszedł od rozróżnienia dwóch typów sądów: empirycznych (uzyskanych dzięki dośw.), oraz nie zależnych od doświadczenia (mających źródło w umyśle poznającego).
Kolejny podział rozróżnia sądy: analityczne (odnoszące się do wiedzy posiadanej) i syntetyczne (zawierają to, co wkracza poza podmiot).
ROZUM PRAKTYCZNY
Punkt wyjścia to odrzucenie etyki o charakterze zewn. Kant chciał odnaleźć to co jest autonomiczne i kieruje naszym działaniem, wynika z samego rozumu. Dowodził, że podstawą etyki powinno być pojęcie dobrej woli charakteryzującej człowieka. Etyka Kantowska ma charakter formalny- rozum praktyczny nakazuje podporządkować się prawu, lecz nie formułuje jego treści. Filozof przyjmuje dwa postulaty rozumu prakt. :
1.nieśmiertelność duszy 2.istnienie Boga. Wg. Kanta człowiek jest istotą żyjącą w dwóch światach :zjawisk i zmysłów, jest zdeterminowany przez prawa natury, przyczynowość i rozum.
PRZESTRZAŃ I CZAS
Kant uznał, że jeżeli wykroczymy myślowo poza sferę przedstawień, pozostaną nam dwa czynniki, których nie uda się nam wyeliminować: przestrzeń i czas. Na tej podstawie stwierdził on, że czas i przestrzeń nie należą do świata materialnego, lecz są formami poznania – sposobami, w jaki ludzki umysł grupuje i układa docierające do niego wrażenia.
Te formy poznania uznał on za wyobrażenia a priori – wbudowane w nasz aparat poznawczy. Przestrzeń i czas nie są wyobrażeniami empirycznymi. Nie sposób usunąć ich z myśli i wyobrazić sobie, że ich nie ma, choć można sobie przedstawić przestrzeń i czas bez przedmiotów. Skoro czas i przestrzeń są formami naszego poznania, to żadne zjawisko nie może być nam dane poza nimi.
ETYKA KANTA
Imperatyw kategoryczny
Rozum czysty (teoretyczny) nie jest w stanie uporać się z problemami metafizycznymi. Może się nimi zająć natomiast kolejna instancja poznawcza – rozum praktyczny. Rozum teoretyczny wytwarza idee – rozum praktyczny operuje na postulatach.
Największe znaczenie ma tak zwany imperatyw kategoryczny, czyli bezwzględny nakaz. Głosi on: Postępuj wedle takich tylko zasad, co do których możesz jednocześnie chcieć, żeby stały się prawem powszechnym. Jest to jedyna zasada moralna, jaką Kant przyjmuje. Ma ona charakter formalny: nie mówi, co robić i jak – podaje tylko ogólną regułę.
Imperatyw obowiązku
Chcąc wskazać wyjście z podobnych dylematów, Kant uwzględnił jeszcze jedną formę umysłu praktycznego, nazwaną przezeń zmysłem obowiązku. Jest ona narzucana ludziom w procesie wychowania i wynika z miejsca, jakie przyszło nam zajmować w społeczeństwie. Regułę tę wyraża imperatyw obowiązku: Postępuj tak, jakby zasada twojego postępowania miała się stać siłą twej woli ogólnym prawem.
Według późnego Kanta moralne jest to, co jest czynione z obowiązku, to zaś, co się robi z własnej ochoty, jest albo obojętne moralnie – jeżeli nie stoi w sprzeczności z naszymi obowiązkami – albo naganne – jeśli stoi (por.: ramka Imperatyw obowiązku a konflikt sumienia).

JOHN STUART MILL
UTYLITARYZM
Doktryna etyczna, która za jedyny element ludzkiego dobra uznaje przyjemność lub zaspokojenie dobra.
Mill przekonany był, że ludzie pragną tylko i wyłącznie szczęścia. Odwoływał się do badań psychologicznych o obserwacji. Podstawę etyki widział Mill w użyteczności. W utylitaryzmie Mill odszedł od egoistycznego rozumienia przyjemności. Jednakowo musi być brane pod uwagę szczęście jednostki i innych. Uznawał on, że przyjemności są wyższego i niższego rodzaju. O tym, które są mniejsze a które większe mieli decydować „sędziowie kompetentni”.

M.ENGELS
Materializm dialektyczny – kierunek filozoficzny zapoczątkowany w II poł. XIX wieku przez Karola Marksa i Fryderyka Engelsa, a następnie rozwinięty przez W. I. Lenina, Lwa Trockiego i Różę Luksemburg. Kierunek ten jest połączeniem i syntezą wcześniejszych nurtów materializmu, pewnych elementów darwinizmu, pozytywizmu, naturalizmu i heglizmu. Istotną cechą odróżniającą marksizm od innych rodzajów materializmu, jest przyjęcie, że jedną z niezbywalnych cech materii jest jej charakter ewolucyjny i dialektyczny.