I wojna światowa (pojęcia, daty, postacie, przyczyny i skutki wybuchu)

Pojęcia

TRÓJPOROZUMIENIE (ententa) – blok militarno-polityczny; Francja, Wielka Brytania, Rosja

TRÓJPRZYMIERZE (państwa centralne) – blok militarno-polityczny; Niemcy, Austro-Węgry, Włochy

WOJNA BŁYSKAWICZNA – szybkie zwycięstwo państw centralnych na froncie zachodnim, przerzucenie wszystkich wojsk na front wschodni i szybkie zwycięstwo z Rosją

WOJNA POZYCYJNA – wojna na pozycjach (w okopach)

ULTIMATUM – żądanie spełnienia określonych warunków, pod jakąś groźbą (np. wojny)

RKL – Rada Komisarzy Ludowych (rząd bolszewików z Leninem na czele)

LIGA NARODÓW – organizacja międzynarodowa, miała zapobiegać w przyszłości wojnom

REPARACJE – odszkodowania, które miały ponieść Niemcy

DEMILITARYZACJA – likwidacja na określonym terenie liczby sił zbrojnych

„GRUBA CZWÓRKA” – przedstawiciele Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji i Włoch, podejmowali najważniejsze decyzje na konferencji pokojowej w Paryżu

AKTYWIŚCI – orientacja proaustriacka, skupiająca zwolenników współpracy z państwami centralnymi (Józef Piłsudski)

PASYWIŚCI - orientacja prorosyjska, przeciwna współpracy z państwami centralnymi (Roman Dmowski)

AKT 5 LISTOPADA – deklaracja Wilhelma II i Franciszka Józefa o utworzeniu polski z ziem zabranych Rosji

POW – Polska Organizacja Wojskowa (1914r.) – gen. Tadeusz Żuliński

IDEA FEDERACYJNA – koncepcja, według której państwa „międzymorza” miały stanowić federację, czyli związek państw (J. Piłsudski)

IDEA INKORPORACYJNA – koncepcja, według której Polska narodowa objęłaby większość ziem należących do Rzeczypospolitej w 1772 r. oraz Mazury i Górny Śląsk (Roman Dmowski)

LINIA CURZONA – linia wytyczona przez brytyjskiego lorda Curzona, miała być granicą wsch. Rzeczypospolitej po I wojnie światowej

PLEBISCYT – głosowanie mające rozstrzygnąć o przynależności terenów spornych między Polską i Niemcami

„ORLĘTA LWOWSKIE” – nazwa młodocianych obrońców Lwowa

„CUD NAD WISŁĄ” – bitwa pod Warszawą; decydująca bitwa wojny polsko-bolszewickiej

Daty

1914 r. – zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie; wybuch I wojny światowej

1916 r. – krwawa bitwa pod Verdun

1917 r. – przystąpienie Stanów Zjednoczonych do wojny (przystępują do ententy)

28.VI.1919 r. – podpisanie traktatów pokojowych w Wersalu

5.XI.1916 r. – akt 5 listopada, deklaracja Wilhelma II i Franciszka Józefa o utworzeniu polski z ziem zabranych Rosji

11.XI.1918 r. – zakończenie I wojny światowej

1919 r. – pierwsze powstanie śląskie

1920 r. – plebiscyty na Warmii i Mazurach

1921 r. – koniec wojny domowej w Rosji

15.VIII.1920 r. – bitwa pod Warszawą, zwana „cudem nad Wisłą”

17.III.1921 r. – uchwalenie konstytucji marcowej

Postacie

ARCYKSIĄŻĘ FRANCISZEK FERDYNAND – austriacki następca tronu

WŁODZIMIERZ LENIN – przywódca bolszewików

WOODROW WILSON – prezydent Stanów Zjednoczonych, wygłosił „Orędzie Wielkanocne”

JÓZEF PIŁSUDSKI – dowódca wojsk polskich podczas wojny polsko-bolszewickiej

ROMAN DMOWSKI – przywódca orientacji prorosyjskiej (pasywistów)

IGNACY PADEREWSKI – przedstawiciel Polski na konferencji pokojowej w Paryżu

JÓZEF HALLER – dowódca Armii Polskiej

LUCJAN ŻELIGOWSKI – generał, który 7.X.1920r. ponownie odbił Wilno

IGNACY DASZYŃSKI – premier rządu lubelskiego w 1918r.

GABRIEL NARUTOWICZ – pierwszy prezydent II Rzeczypospolitej

PRZYCZYNY WYBUCHU I WOJNY ŚWIATOWEJ:

- dążenie do nowego podziału kolonialnego świata
- rywalizacja o wpływy polityczne i gospodarcze
- powstanie bloków militarno-politycznych (trójprzymierze i trójporozumienie)
- kryzys marokański
- kocioł bałkański – bitwy na Bałkanach
- niemieckie plany wojenne (plan Blitzkrieg)
- zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie

SKUTKI I WOJNY ŚWIATOWEJ:

- ogromne straty i zniszczenia
- śmierć wielu osób
- zmiany społeczne i polityczne
- straty materialne
- rozpad Austro-Węgier
- liczne przesunięcia granic
- zmiana sposobu prowadzenia wojny
- gwałtowny rozwój techniki wojennej
- wprowadzenie nowej broni (czołgów, samolotów, gazów bojowych)