Europa i Świat XVI-XVII (upadek rzeczpospolitej, rozbiory polski, KEN, Konstytucja 3 maja)

Historia

1. Najważniejsze przyczyny upadku Rzeczpospolitej:
– zniszczenia po wojnach XVIIw. (gospodarcza)
- liberum veto (wolne nie pozwalam) zrywanie sejmów przez posłów
- wtrącanie się obcych państw w sprawy wewnętrzne Polski (ościenne: Rosja, Austria, Prusy)

2. Stanisław August Poniatowski zasiadał na tronie Polski. Był człowiekiem światłym, wykształconym, mecenasem sztuki. Znał wiele języków, odbywał podróże zagraniczne.

3. 14 października 1773r. powstała Komisja Edukacji Narodowej. Pierwsze ministerstwo oświaty w Polsce i na świecie:

Cele KEN:
- zreformowanie polskiego szkolnictwa,
- wychowanie młodzieży na światłych obywateli i patriotów.

4. Stanisław Konarski w 1740r. założył Collegium Nobilum. Była to pierwsza szkoła z nowym programem nauczania. Wprowadzono przedmioty matematyczno-przyrodnicze. Zaczęto łacinę zastępować językami nowożytnymi. Ta warszawska szkoła kształcąca światłych nauczycieli było przykładem dla całej Rzeczpospolitej.

Stanisław Konarski- był księdzem oraz reformatorem szkolnictwa zakonu pijarów. Opublikował dzieło „O skutecznym rad sposobie”.

5. Stanisław August Poniatowski 1765r. założył Szkołę Rycerską w Warszawie. Była to pierwsza w Rzeczpospolitej szkoła państwowa. Utrzymywały są skarby Korony i Litwy. Przeznaczona była głównie dla ubogiej młodzieży szlacheckiej. Kształcono w niej do służby wojskowej i do pełnienia urzędów cywilnych Szkoła kładła nacisk na wychowanie w duchu miłości i poświęcenia dla ojczyzny.

6. Utworzona Komisja Edukacji Narodowej była pierwszym ministerstwem oświaty. W szkołach podległych KEN zaszły duże zmiany. Zaczęto nauczać w języku polskim, a łacina straciła swoje dotychczasowe znaczenie. Mniej było lekcji religii, a więcej matematyki, historii, geografii i nauk przyrodniczych. przyrodniczych szkołach najniższego stopnia (parafialnych) prócz pisania i czytania uczono przedmiotów praktycznych: rolnictwa, handlu, rzemiosła. Nauczyciele starali się tak prowadzić lekcje by uczniowie rozumieli wykładany przedmiot. Szkoła nie tylko uczyła, ale wychowywała w duchu obywatelskim.

Hugo Kołłątaj- był duchownym, brał czynny udział w pracach Komisji Edukacji Narodowej. Zreformował Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, którego był rektorem.

7. Rozwój szkolnictwa i upowszechnianie wiedzy przyczynił się do czytelnictwa książek i czasopism. Ludzie zamożni swe zbiory gromadzili w bibliotekach prywatnych. Tworzono także biblioteki publiczne dla wszystkich. Bracia Załuscy w 1747r. założyli pierwszą bibliotekę publiczną w Warszawie. Jedna z największych bibliotek ówczesnej Europy.

8. „Monitor”- czasopismo wydawane z inicjatywy i pod patronem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Krytykowano w nim podziały stanowe Rzeczypospolitej , przedstawiano sposobu przywrócenia świetności państwa, głoszono hasła tolerancji religijnej, występowano przeciw ciemnocie nieuctwu szlachty.

9. Król wprowadził znacząc zmiany w nauce i kulturze. Jego staraniem w warszawskich Łazienkach stanęła letnia rezydencja. Jej centralny budynek to pałac Na wodzie, położony w przepięknym parku zaprojektowanym na wzór angielski.

Z inicjatywy Stanisława Augusta nowy wystrój otrzymał Zamek Królewski w Warszawie. Najwybitniejsi architekci przebudowali prywatne pokoje ale także sale reprezentacyjne np. Tronową , Rycerską, Balową i Rady.

Popularne stały się obiady czwartkowe, czyli spotkania literatów, architektów uczonych. Goście króla bez wcześniejszych uprzedzeń tworzyli i pisali utwory. Dyskutowali także na tematy filozoficzne i omawiali polityczne reformy państwa. Częstym gościem obiadów czwartkowych był najwybitniejszy literat tamtej ery biskup Ignacy Krasicki.

10. W 1772 nastąpił pierwszy rozbój Polski dokonany przez Rosje, Austrię i Prusy.

Zwołanie Sejmu Wielkiego (Czteroletniego) 1778-1792

Stanisław Małachowski marszałkiem Sejmu Wielkiego.

Sejm Wielki uchwala Konstytucję 3 maja 1791r. (święto państwowe)

Postanowienia Konstytucji 3 maja:
a) wzniesienie liberum veto
b) wzniesienie wolnej elekcji i wprowadzenie tronu dziedzicznego
c) zacieśnienie unii polsko-litewskiej
d) zwiększenie praw dla mieszczan miast królewskich
e) chłopom zapowiedziano opiekę prawa.

11. Caryca Katarzyna II była przeciwna zmianom w Polsce. Chciała żeby Polska była słaba. Przeszła na stronę magnatów, którzy również byli przeciwni zmianom w Polsce.

Konfederacja targowicka
Cel- obalenie Konstytucji 3 maja zwrócono się z prośba o pomoc Rosji.
Skutek konfederacji targowickiej to wojna polsko-rosyjska w 1792r. o Konstytucje.

1793r II rozbój Polski: Rosja i Prusy

1794- powstanie przeciw Rosji. Na czele powstania Tadeusz Kościuszko.

1795 II rozbój Polski: Rosja, Austria, Prusy. Upadek Rzeczpospolitej szlacheckiej. Polska przestaje istnieć na 123 lata.

12. Pojęcia:

Kosynierzy- żołnierze piechoty chłopskiej uzbrojeni w kosę.
Insurekcja- powstanie zbrojne.

Wojciech Bartos- chłop, kosynier w czasie insurekcji kościuszkowskiej. Odznaczył się wielkim męstwem. Otrzymał nazwisko Głowacki.

Jan Kiliński- należał do Rady Warszawy. W dniach 17,18 kwietnia 1794r. stanął na czele ludu. Z zawodu szewc. Lud Warszawy uzbrojony w kosy, cepy i drągi.