Krtań

Krtań jest narządem mowy. Utworzona jest przez mięśnie i chrząstki ułożone symetrycznie, a od wewnątrz wyścielona jest błoną śluzową. Krtań leży w środkowej części szyi, na przedniej powierzchni pod gardłem, poniżej podstawy języka, a ponad tchawicą, z którą się łączy. Jej główne części złożone to chrząstki (tarczowata, pierścieniowata i nagłośnia) i są połączone ze sobą więzadłami oraz błonami.

Funkcje

- nagłośnia zamyka dolne drogi oddechowe w czasie połykania pokarmu
- wydawanie głosu - przez struny głosowe - dzięki ich drganiom wydawane są dźwięki

Budowa

Krtań jest to rodzaj pudełka zbudowanego z mocnych chrząstek, do których przyrośnięta jest od środka błona sprężysta krtani, składająca się z dwóch części – górnej oraz dolnej. Więzadła głosowe (rozpięte między chrząstką tarczowatą a wyrostkami na ruchomych chrząstkach nalewkowatych), wraz z przylegającymi fałdami śluzówki tworzą parzyste fałdy głosowe, które dzięki mięśniom mogą zmieniać swoje położenia. Krawędzie tych fałd, które z punktu widzenia procesu fonacji są najważniejszą częścią krtani, to wiązadła głosowe. Szparę pomiędzy wiązadłami nazywa się szparą głosową (szparą głośni), a wraz z przyległymi fałdami głośnią.

W procesie emisji głosu musi być zachowana ścisła i skoordynowana przez ośrodkowy układ nerwowy współpraca mięśni krtani z mięśniami oddechowymi i artykulacyjnymi (gardła i jamy ustnej). Od rezonatorów natomiast (jama ustna, gardło, jama nosowa, zatoki) w znacznej mierze zależy barwa i siła głosu

Od stopnia napięcia więzadeł zależy wysokość głosu. Liczba zwarć i rozwarć wiązadeł na sekundę zależy od ich długości, grubości i napięcia (a te od płci i wieku).Częstotliwość głosu męskiego waha się w granicach 125 Hz, głosu żeńskiego wokół 210 Hz, zaś głosu dziecka wynosi około 300 Hz.

Ludzkie źródło dźwięku przypomina głosiki w harmonijce ustnej, a jeszcze bardziej napięte wargi w ustniku trąbki. Zupełnie natomiast nie przypomina strun, dlatego też dawniejszą nazwę struny głosowe zastąpiono nowszą – więzadła głosowe.

Ułożenie wiązadeł (fałd głosowych) odgrywa zasadniczą rolę tak w procesie oddychania jak i mówienia. Podczas spokojnego oddychania wiązadła są rozsunięte (E), powietrze swobodnie przepływa. Z podobną sytuacją mamy do czynienia w czasie artykulacji bezdźwięcznych elementów mowy. W czasie wymawiania dźwięcznych głosek wiązadła na przemian zwierają się (A) i rozwierają się pod naporem wydychanego powietrza. Powietrze pokonując opór stawiany przez wiązadła zaczyna drgać. Obserwowana gołym okiem szpara pomiędzy fałdami głosowymi (B) jest w istocie złudzeniem optycznym spowodowanym bezwładnością oka, które nie jest w stanie zaobserwować szybko następujących po sobie faz zamykania i otwarcia. Obserwacje specjalną kamerą w zwolnionym tempie pokazują, że więzadła zwierają się na moment całkowicie zamknięte
Przez artykulację rozumie się w fonetyce proces kształtowanie dźwięków mowy ludzkiej, odbywający się w części aparatu mowy obejmującego nasadę. Artykulacja jest jednym z zasadniczych aspektów procesu wytwarzania głosek, na który składają się ponadto inicjacja, czyli mechanizmu wytworzeni prądu powietrza i fonacja, czyli sposób zachowania się wiązadeł głosowych.

W czasie artykulacji prąd powietrza, który jest niezbędnym tworzywem w czasie wytwarzania dźwięków, jest modelowany przez ruchome i nieruchome artykulatory znajdujące się w nasadzie. Modulacji poddawane jest powietrze wydychane z płuc.

Klasyfikacja artykulacyjna odwołuje się do charakterystycznego dla każdej głoski układu narządów aparatu artykulacyjnego.

Podstawowe kryteria takiej klasyfikacji dla głosek o charakterze spółgłoskowym to przede wszystkim:
- sposób artykulacji, czyli rodzaj przewężania,
- miejsce artykulacji i narząd artykulacji opisujące razem miejsce przewężenia,
- tor przepływu powietrza, czyli sposób wykorzystania kanału ustnego i nosowego.

Dla głosek o charakterze samogłoskowym zaś:
- stopień otwarcia jamy ustnej względem osi pionowej
- położenia języka względem poziomej osi jamy ustnej
- udział warg w artykulacji.

Oddychanie w mowie i śpiewie jest tzw. oddechem dynamicznym i zmienia się na zasadzie odruchów warunkowych, wytwarzających się za pośrednictwem ćwiczeń. Zwłaszcza kobiety posiadają tzw. oddech płytki (górne partie płuc), natomiast oddychanie w pięknej, dźwięcznej mowie i śpiewie cechować musi czynny udział przepony (oddech całościowy - żebrowo - przeponowy). Można powiedzieć, że wdech całościowy jest jak gdyby pogłębionym, zwykłym "codziennym" wdechem. Stwarza on najkorzystniejsze warunki dla wydłużenia fazy wydechu, podczas której zachodzi proces emisji dźwięku, a więc wydobywania i wysyłania w przestrzeń głosu.

Statystycznie głos jest wynikiem okresowego przerywania drgania strun głosowych wydychanego prądu powietrza.