Kubizm

Kubizm jest kierunkiem malarstwa nowoczesnego oraz rzeźby zainicjowany we Francji ok. 1906 przez P. Picassa i G. Braque'a, stanowiący przewrót w świadomości wizualnej XX w., zrywający z malarstwem tradycyjnym będącym sztuką naśladowania. Nowy kierunek oznaczał pojawienie się sztuki koncepcyjnej. Nazwa kubizmu (z łacińskiego cubus - kostka, sześcian) została zastosowana przez krytyka L. Vauxcellesa w odniesieniu do pejzaży Braque'a, charakteryzujących się geometrycznym uproszczeniem brył.
Zapowiedzią kubizmu był obraz Picassa Panny z Avignon (1907), a u podstaw rozwoju tkwił wpływ malarstwa P. Czanne'a, wzory rzeźby przedromańskiej, iberyjskiej i ludów afrykańskich. Udział w wystawach kubistów brali: malarze - J. Gris, A. Gleizes, F. Lger, J. Metzinger, H. Le Fauconnier, L. Marcus (Marcoussis), rzeźbiarze - A. Archipenko, E. Nadelman. Teoretykiem i obrońcą kubizmu był G. Apollinaire - autor pracy formułującej program kierunku Les peintres cubistes... (wydanej w 1913).
Kubizm rozwinął się w 3 fazach:
1) prekubistycznej (1906-1909), odrzucenie perspektywy i przestrzeni atmosferycznej, geometryzacja, wydobycie struktury podziału przedmiotu, tłumienie koloru.
2) analitycznej (1909-1912), rozbicie form przedmiotu, dekompozycja w celu osiągnięcia efektu profilów zachodzących na siebie, widzianych z kilku stron jednocześnie.
3) syntetycznej (od 1912/13), wprowadzenie collages, podkreślenie konstrukcji obrazu, a nie przedmiotu przedstawianego, przywrócenie koloru.
Kubizm był uprawiany jeszcze w latach 20., dał początek kilku kierunkom sztuki współczesnej, np. konstruktywizmowi, neoplastycyzmowi. Czerpali z niego: M. Chagall, T. Makowski, M. Gromaire.