Życie codzienne w Starożytnym Egipcie

W moim referacie skupię się na życiu codziennym mieszkańców Starożytnego Egiptu. Postaram się opisać najważniejsze aspekty ich codzienności, w jaki sposób żyli i czym się zajmowali.

Krajobraz i przyroda egipskich krain (Dolina, Delta, pustynie), wywierały decydujący wpływ na życie i mentalność Egipcjan. Życie w Egipcie było możliwe tylko dzięki istnieniu rzeki. "Egipt jest darem Nilu" pisał w V w p.n.e. grecki podróżnik Herodot, nazywany "ojcem historii". Miał decydujące znaczenie dla rolnictwa, na którym oparte było całe egipskie życie od codzienności po sferę wierzeń i religii. Wody Nilu zalewały ziemie uprawne na okres trzech do czterech miesięcy w roku. Jak tylko wody ustąpiły, pozostawiając warstwę żyznego rzecznego mułu, rolnicy natychmiast przystępowali do pracy. Ziemia musiała być dwa razy orana pługiem zaprzęgniętym w woły, zanim nanos mułu został rozbity. Potem następował siew, a nasiona wdeptywały zwierzęta. Rolnicy uprawiali pszenicę, jęczmień, len, owoce i warzywa takie jak cebula, czosnek, sałata, groch, soczewica i fasola. Połowy ryb i polowania na ptaki dostarczały dodatkowej żywności. Zbiór papirusu umożliwiał budowę trzcinowych łodzi, wyplatanie mat, koszy, sandałów i sznurów, a także produkcję materiału piśmienniczego. Podstawą egipskiej diety był chleb i piwo. Oprócz zboża i warzyw uprawiano wiele gatunków owoców, w tym figi, daktyle i winogrona (z których wyrabiano wino). Pola były nawadniane wodą z małych grobli, do których kanałami płynęła woda z Nilu oraz za pomocą szadufa, czyli rodzaju żurawia z czerpakiem, przenoszącego wodę na zasadzie przeciwwagi do rowów na skraju pola. Nil stanowił główny szlak transportowy, a żegluga pełniła kluczową rolę zarówno w życiu codziennym, jak i w wyobrażeniach dotyczących świata nadprzyrodzonego i życia po śmierci. Jeśli Nil odgrywał tak ważną rolę w Egipcie, to nic dziwnego, że od najwcześniejszych czasów Egipcjanie rozwinęli system obserwacji (w tzw. nilometrach) i zapisu poziomów Nilu.

Egipcjanie byli świetnymi inżynierami. Ważne i potężne budowle, takie jak piramidy czy świątynie, wznoszono z bloków kamiennych, okładanych płytami z wapienia lub z granitu, później - z cegły suszonej, pokrywanej kamieniem. Wszystkie inne budynki wykonywano z nie wypalanych cegieł, otrzymywanych przez zmieszanie gliny ze słomą i wodą i suszenie na słońcu w prostych formach, czemu sprzyjał suchy i gorący klimat.

Hodowla zwierząt obejmowała tradycyjne rodzaje: bydło, owce, kozy, kaczki, gęsi. Rolę zwierząt domowych pełniły psy, wykorzystywane do polowania, a także małpy. Dopiero od Średniego Państwa pojawiły się koty. Zwierzętami transportowymi były przede wszystkim osły.

Oprócz eksploatacji bogactw naturalnych, przede wszystkim surowców skalnych, złota i miedzi, tereny pustynne były obszarem polowań. Świat zwierzęcy i roślinny otaczający Egipcjan znajdował częste odzwierciedlenie w formie i dekoracji przedmiotów codziennego użytku. Poddani faraonów cenili piękno i wygodę. Wytwory egipskich rzemieślników charakteryzuje elegancja i oryginalność formy, funkcjonalność i precyzja wykonania.

Egipscy rzemieślnicy pracowali wspólnie w warsztatach, będących częścią świątyń i pałaców lub lokalnych społeczności. Czasami mieszkali razem w specjalnie zbudowanych wioskach w pobliżu wielkich projektów budowlanych, takich jak budowa grobowca czy pałacu. Podczas prac archeologicznych odkryto kilka takich wiosek dla rzemieślników, jak np. Deir el-Medina koło Teb. Tam mieszkali robotnicy pracujący przy budowie Doliny Królów. Rzemieślnicy byli darzeni tak wielkim szacunkiem, że najlepsi z nich stawiali sobie wyszukane i bogato zdobione grobowce. W Deir el-Medina grobowiec Senedżema jest pełen wspaniałych malowideł i luksusowych mebli.

Egipscy arystokraci uwielbiali zabawiać się w wielkim stylu. Polowali na ptaki, krokodyle, hipopotamy i lwy, wykorzystując do tego celu rydwany i psy, a czasami oswojone gepardy. To Egipcjanie wymyślili łowienie ryb dla przyjemności. Z okazji urodzin, ślubu lub świąt religijnych wydawali wyszukane i wystawne przyjęcia. Zatrudniali kucharzy. Ubierali się w odświętne stroje i pili bardzo duże ilości wina. Zabawiali ich muzycy i tancerze. Sport był rozrywką dostępną dla wszystkich. Popularnymi dyscyplinami był boks i szermierka. Młodzi faraonowie często urządzali sobie wyścigi wokół piramid. Bardzo rozpowszechnione były gry planszowe, z których najbardziej popularną był „Senet”. Gra ta polegała na przeprowadzaniu zmarłych do podziemnego świata.

Ludzie pracowali 8 dni z rzędu, a przez kolejne 2 odpoczywali. Dodatkowo w ciągu roku było 65 dni wolnych. Przeznaczone one były na ceremonie religijne. Dni wolne przysługiwały też na pogrzeby i narodziny. Większość prac wykonywano w ratach – rano i wieczorem, gdy było chłodniej. W południe ludzie odpoczywali. Gorący klimat powodował, że mieszkańcy Egiptu nosili lekkie ubiory, zwykle wykonane z lnu. Po domach chodzili nago. Ludzie biedni pracowali przy piramidach, zajmowali się domem, dziećmi, przewozili towary przez Nil.

Egipcjanie bardzo dbali o swój wygląd i higienę. Ludzie bogaci nie mieli za dużo zajęć. Przez cały dzień (od godziny 12.) przygotowywali się do kolacji. Mężczyźni malowali oczy, a kobiety również paznokcie. W Egipcie dużą uwagę przywiązywano do zapachu. Jeśli ktoś nie pachniał ładnie, uznawano to za grzech, dlatego zamożni obywatele egipscy wcierali w siebie mnóstwo olejków zapachowych i eterycznych. We włosy wcierali łajno gazeli, tłuszcz hipopotama, który wg. nich był balsamem. Egipcjanie lubili stroić się biżuterią.. m.in. bransoletkami, pierścionkami, naszyjnikami itp.
Egiptolodzy są zgodni co do tego, że w starożytnym Egipcie kobiety były wprawdzie szanowane i dysponowały określonymi prawami, lecz nie były równouprawnione. W scenach, uwiecznionych na ścianach grobowców, kobiety przedstawiono jako pełnoprawne osoby, czynnie uczestniczące w życiu małżonków, zarówno doczesnym, jak i w zaświatach. Nigdy w całej historii starożytnego Egiptu kobiety nie musiały ukrywać swego ciała, wręcz przeciwnie przedstawienia podkreślają jego wdzięk. W rzeźbie, malowidle i reliefie kobietę przedstawiano w przylegającej do ciała, delikatnej sukni na dwóch szerokich ramiączkach. Z upływem czasu suknia stawała się coraz bardziej okazalsza, lecz nie przesłaniała bardziej ciała, raczej podkreślała jego czar. Zamężna kobieta pochodząca ze średniej lub wyższej warstwy pełniła rolę żony i matki. Jasny kolor skóry (postać kobiety była malowana farbą żółtą, mężczyzny zaś czerwoną) potwierdza, że większość czasu spędzała przeważnie w domu, podczas gdy małżonek pracował poza domem. Urzędnicy państwowi często spędzali całe miesiące z dala od swoich rodzin, pełniąc obowiązki służbowe, uczestnicząc w pracach budowlanych faraona, wyprawach wojennych lub ekspedycjach. Mężczyźni z niższych warstw zmuszani byli do szukania pracy poza wioską, dom rodzinny odwiedzali raczej rzadko. Podczas ich nieobecności kobiety mogły w zasadzie liczyć tylko na siebie i to one odpowiadały za rodzinę. We wszystkich warstwach społecznych kobiety były jednak uzależnione od mężczyzny i jego rodziny, choć miały własne prawa. Zazwyczaj żyły w domu męża lub ojca, rzadziej syna lub brata. Niezależność mogły zdobyć dzięki środkom zdobytym od rodziców, męża lub dzieci, a tylko wyjątkowo dzięki własnemu zarobkowi. Stały wprawdzie przed nimi pewne możliwości kariery w środowiskach świeckich oraz związanych z kultem, ale kierownicze stanowiska zarezerwowane były dla mężczyzn. Nawet kobietom z królewskich rodzin rzadko udawało się zdobyć eksponowane stanowiska. Tylko nielicznym matkom, małżonkom lub córkom mężczyzn o wysokim statusie społecznym udało się sięgnąć po władzę. W czasach faraońskich, aż do VI wieku p.n.e., mężczyzna prowadził pertraktacje z ojcem panny młodej, później ona sama ustalała warunki ślubu.
W starożytnym Egipcie każdy potrafił udzielić pierwszej pomocy. informacje na temat tego i innych faktów związanych z medycyną czerpali z ksiąg. Wierzyli że te księgi pochodzą od Tota - boga egipskiego. W 6 księgach były opisane choroby i lekarstwa.

Na zakończenie napiszę cytat, który moim zdaniem najlepiej opisuje poranne życie w starożytnym Egipcie: „Był mglisty świt na Nilu. Wysokie maszty feluk przemykały niczym jaskółki gnane lekkim północnym wiatrem. Mgła opadła nisko nad szarą wodę. Liście palm chwiały się lekko w delikatnym powiewie. Siedziałem na dziobie ciężko wyładowanej łodzi i patrzyłem na przelatujące wysoko nad głowami ptactwo wodne. Poranną ciszę przerywały głosy mężczyzn i kobiet udających się na pola. Wtem jasna smuga świtła błysnęła na naszym żaglu. Słoneczny bóg Re pojawił się nagle nad Wschodnią Pustynią, oświetlając swoje królestwo lśniącymi promieniami. Pomyślałem, że ten sam rytm wschodzącego słońca i mgły znikającej z wiosek i pól, a potem długie cienie i różowe światło zachodu są tak samo wieczne, jak starożytny Egipt”.