Wychowanie zdrowotne

OSTEOPOROZA
Choroba metaboliczna kości, charakteryzująca się niska masą kostną, upośledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej, a w konsekwencji zwiększoną jej łamliwością i podatnością do złamania.

Czynniki genetyczne i demograficzne:
- wiek, powyżej 65 lat u obu płci
- płeć żeńska, u kobiet osteoporoza występuje znacznie częściej i wcześniej niż u mężczyzn, co wiąże się z wcześniej występującą menopauzą u kobiet niż andropauzą u mężczyzn
- wątła budowa ciała, im bardziej masywna budowa ciała tym mniejsze zagrożenie osteoporoza
- osteoporoza matki (dziedziczona po matce)
- rasa biała i żółta

Czynniki hormonalne i prokreacyjne
- menopauza u kobiet
- kastracja chirurgiczna lub farmakologiczna
- przedwczesne wygaśnięcie czynności jajników
- zaburzenia miesiączkowania, hiperprolaktynemia
- pierwotny lub wtórny brak miesiączki
- nierodzenie
- hipogonadyzm

Czynniki żywieniowe, środowiskowe, styl życia
- niska podaż wapnia w diecie
- mała dostępność do naturalnego światła słonecznego
- obniżona podaż witaminy D
- obniżona lub nadmierna podaż fosforanów
- niedobór lub nadmiar białka w diecie
- dieta wegetariańska ścisła
nadmierna podaż sodu
używki
siedzący tryb życia

Leki
- glikokortykoidy (leki steroidowi)
- leki przeciwpadaczkowe
- leki przeciwnowotworowe
- leki przeciwgruźlicze
- leki precwzapalne
- tetracykliny
- leki alkalizujące sok glinu

Choroby
- choroby przewodu pokarmowego
- choroby nerek ? niewydolność nerek
- choroby endokrynologiczne ? nadczynność tarczycy, cukrzyca
- choroby wrodzone tkanki łącznej
- choroby układowe ? szpinak mnogi, białaczka szpikowa, chłoniak

Objawy
- bóle kostne
- bóle krzyża
- obecność złamań typowych dla osteoporozy



ZAWAŁ MIĘŚNIA SERCOWEGO
Dotyczy większości społeczeństwa (po 50 roku życia). Genetyczny czynnik (dziedziczenie) odgrywa tutaj znaczącą rolę.

Zawał serca jest jedną z najbardziej znanych i najbardziej dramatycznych postaci choroby wieńcowej, zwanej też chorobą niedokrwienną serca, charakteryzującą się niedostatecznym ukrwieniem
(i co za tym idzie niedostatecznym zaopatrzeniem w tlen) serca, spowodowanym zwężeniem (a niekiedy zamknięciem) światła tętnic wieńcowych, odżywiających mięsień serca. W krajach rozwiniętych zawał serca jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonów.
Zawal serca, czyli martwica fragmentu mięśnia serca spowodowana jest niedokrwieniem, może mieć różne przyczyny:
- za przeszło 85 % wszystkich zawałów odpowiada zamkniecie tętnicy wieńcowej przez skrzeplinę
- kurcz tętnicy wieńcowej (sytuacja stresująca)
- zatory
- zapalenie tętnic wieńcowych
- przyjmowanie kokainy
Diagnostyka zawału serca
- EKG
- badanie krwi
Objawy zawału serca
- ból w klatce piersiowej, najczęściej zamostkowy
- duszności
- poty
- uczucie lęku
- duszności
Choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca) jest zespołem chorobowym charakteryzującym się stałym lub napadowym niedokrwieniem serca spowodowanym znaczącym zwężeniem (niekiedy zamknięciem) światła tętnic wieńcowych, odżywiających mięsień serca.

CUKRZYCA
Jest to przewlekła choroba metaboliczna, której podstawowym objawem jest podwyższony poziom cukru (glukozy) we krwi.
Cukrzyce dzieli się:
- cukrzyca typu 1 ? zwana także cukrzycą młodzieńczą bądź insulinozależną wywołana jest zniszczeniem komórek beta trzustki odpowiedzialnych za produkcję i wydzielenie insuliny (insulina to hormon obniżający poziom cukru we krwi)
- cukrzyca typu 2 cukrzyca dorosłych, insulinoniezależna w tym rodzaju cukrzycy przyczyna podwyższonego poziomu cukru nie jest brak insuliny, ale jej nieprawidłowe dzialanie w organizmie
- cukrzyca ciężarna- rozpoznana w ciąży i występująca do momentu urodzenia dziecka
- cukrzyca wtórna ? to najbardziej zróżnicowana etiologicznie grupa cukrzyc, które łącznie stanowią ok. 2-3% wszystkich postaci cukrzyc

Insulina ? jest hormonem białkowym, którego zadanie polega na obniżeniu poziomu cukru we krwi. Produkowana jest w komórkach beta trzustki.

Objawy cukrzycy:
- zmniejszenie masy ciała
- wielomocz
- wzmożone pragnienie
- ogólne osłabienie
- zmiany ropne na skórze
- stany zapalne narządów moczowo-płciowych
- cukier w moczu ? cukier pojawia się w moczu, gdy cukier we krwi przekracza granicę progu nerkowego ok.160mg (8,9moll/l)

Powikłania przewlekle cukrzycy:
1. Mikroangiopatia
- zmiany dotyczące oka ? retinopatia cukrzycowa, czyli uszkodzenie siatkówki oraz zaćma
- zmiany dotyczące nerek ? neuropatia, czyli uszkodzenie funkcji nerek
- zmiany dotyczący włókien nerwowych, neuropatia cukrzycowa, czyli uszkodzenie układu nerwowego np. zaburzenia czucia, uczucie drętwienia
2. Makroangiopatia
- choroba wieńcowa
- zespół stopy cukrzycowej ? zespół zaburzeń i ukrwienia stopy (cukrzyca jest najczęstszą przyczyną nieurazowych amputacji stóp)
- niedokrwienie ośrodkowego układu nerwowego

Niedocukrzenie (Hipoglikemia)
Przyczyny
- przyjęcie zbyt dużej dawki leku przeciwcukrzycowego
- podanie zbyt dużej dawki insuliny
- pominięcie posiłku lub nadmierny posiłek
- alkohol
Hipoglikemii towarzyszą typowe objawy:
- uczucie
- zlewne poty
- szybkie bicie serca
- bóle głowy
- uczucie niepokoju

Hiperglikemia ? to stan, kiedy poziom cukru we krwi wzrasta ponad poziom prawidłowy. Może pojawić się po dużym posiłku lub w czasie choroby.
Powikłania hiperglikemii
- kwasica śpiączka ketonowa
- śpiączka
- kwasica mleczanowa

Pompa insulinowa ? umożliwia dostarczanie organizmowi insuliny bez konieczności robienia wielokrotnych zastrzyków.

RAK PIERSI
Jest jednym z najczęstszych i najgroźniejszych nowotworów złośliwych u kobiet.
Częstość zachorowań na nowotwory złośliwe piersi gwałtownie wzrasta po 35 roku życia, a w ogólnej liczbie zachorowań na raka piersi prawie 30% dotyczyło kobiet w wieku przedmenopauzalnym, natomiast pozostałe 70% kobiet w wieku pomenopauzalnym. Rak sutka u kobiet przed 30 r.ż. występuje rzadko.

Czynniki ryzyka raka piersi
Położenie geograficzne
Rak piersi najczęściej występuje w krajach zachodnich, zaś dużo rzadziej w Azji i Afryce. Na raka piersi chorują zwykle białe kobiety żyjące w dosyć chłodnym klimacie w krajach wysoko rozwiniętych co jest uzależnione od wpływu takich czynników jak rasa, klimat, sposób odżywiania, rodzaje przebytych chorób, kultura i styl życia, sposób planowania rodziny, wiek zajścia w pierwszą ciążę, liczba dzieci, popularność karmienia piersią itp. Kobiety rasy czarnej czy żółtej chorują rzadziej

Wiek
Ryzyko zachorowania na raka piersi wzrasta wraz z wiekiem po 35r.ż. a najwięcej zachorowań występuje pomiędzy 50 - 70 r.Ż. Wraz z długością życia kobieta bardziej jest narażona na wpływ różnych czynników ryzyka lub na jednoczesne "wyzwolenie" się kilku czynników ryzyka choroby (rasa, klimat, dieta, styl życia, metody planowania rodziny, elementy kulturowe, itp.), które mogą wzmacniać istniejące predyspozycje genetyczne

Czynniki genetyczne
Rak piersi uwarunkowany genetycznie stanowi do 10% wszystkich jego postaci i najczęściej jest wynikiem mutacji genów: BRCA 1, BRCA2, p53, A TM. Im więcej chorych jest w rodzinie i im bliższy stopień pokrewieństwa z nimi, tym większe ryzyko zachorowania na raka. Ryzyko wzrasta, gdy nowotwory te występują zarówno u matki i siostry, przed 35 r.ż. U kobiet, których matki zachorowały na obustronnego raka sutka ryzyko wystąpienia nowotworu wynosi 50 proc. Rak piersi często występuje w przebiegu kilku uwarunkowanych dziedzicznie zespołów:

Promieniowanie jonizujące
Duże dawki promieniowania mogą być przyczyną rozwoju raka sutka np. u kobiet mieszkających w Hiroszimie lub Nagasaki, które w czasie wybuchu bomb otrzymały wysoką dawkę promieniowania nowotwór sutka rozwija się znacznie częściej. Również u kobiet, które otrzymywały w przeszłości duże dawki promieni rentgenowskich podczas wykonywania zdjęć radiologicznych rak sutka rozwija się znacznie częściej, dlatego zaleca się ochronę przed zbędnymi dawkami promieniowania radioaktywnego

Aborcja i poronienia
Ryzyko zachorowania na raka piersi jest znacznie wyższe u kobiet, które poddały się, chociaż jeden raz zabiegowi przerwania ciąży

Karmienie piersią
Karmienie piersią chroni kobietę przed rozwojem raka piersi, u których ryzyko zachorowania na raka jest znacznie mniejsze. Nawet stosunkowo krótki okres karmienia piersią daje pewną ochronę. Specjaliści zalecają młodym mamom karmienie piersią, choćby przez kilka tygodni dla zmniejszenia ryzyka zachorowania w przyszłości na raka piersi

Alkohol
Nadmierne spożycie alkoholu przez dłuższy czas zwiększa ryzyka rozwoju raka piersi w wyniku zaburzenia metabolizmu estrogenów w wątrobie gdzie zarówno estrogeny jak i alkohol ulegają metabolizmowi. Przy nadmiernym spożyciu alkoholu wątroba traci zdolności do metabolizowania estrogenów, prowadząc do podwyższenia poziomu tego hormonu we krwi, co zwiększa ryzyko zachorowania na raka sutka. Alkohol spożywany z umiarem nie stanowi większego ryzyka.
Płeć Rak sutka u kobiet występuje stukrotnie częściej niż u mężczyzn.

Dieta
Podejrzewa się, że jednym z czynników zwiększającym ryzyko rak piersi może być duża zawartość tłuszczu w pożywieniu. Inne koncepcje kierują się raczej na związek zachorowania na raka piersi z otyłością, a nie udziałem tłuszczu w diecie.

Otyłość
Otyłość zwiększa ryzyko rozwoju raka piersi. U osób takich trudniejsze jest wykrywanie zmian w piersiach a komórki tłuszczowe wytwarzając dodatkowe estrogeny zwiększają ekspozycję na te hormony. Większe ryzyko występuje u kobiet w okresie menopauzalnym, gdy zmienia się w ich organizmie rozkład tkanki tłuszczowej.

Czynniki hormonalne endogenne
Większe ryzyko rozwoju raka sutka występuje
- u kobiet, u których, pierwsza miesiączka wystąpiła przed 12 r.ż
- u kobiet, u których klimakterium wystąpiło powyżej 55 r.Ż
- u kobiet, które nie rodziły
- u kobiet, które urodziły po raz pierwszy po 30 r.ż.)

Czynniki hormonalne egzogenne
Hormonalne środki antykoncepcyjne - Uważa się, że doustne tabletki antykoncepcyjne (zawierające głównie estrogeny), jeśli w ogóle mają jakiś związek z rakiem piersi to być może działają jako czynnik ułatwiający i przyspieszający rozwój choroby, która już wystąpiła, niż jako czynnik powodujący mutacje genetyczne i wywołujący chorobę. Uważa się, że tabletki składające się tylko z progesteronu, i tzw. "minipigułki" nie zwiększają ryzyka wystąpienie raka piersi

Objawy raka piersi
Do objawów nowotworu gruczołu sutkowego występujących w późniejszym okresie trwania choroby należy:
- wciąganie lub sterczenie brodawki,
- wciągnięcie trudno przesuwalnego fragmentu skóry - tzw. "pępek
rakowy",
- zmiana wielkości lub kształtu piersi,
- różne zachowanie się piersi podczas unoszenia ramion,
- obrzęk piersi,
- zmiany skórne wokół brodawki,
- wyciek z brodawki (zwłaszcza krwisty),
- zaczerwienienie, stwardnienie i zgrubienie skóry,
- "skórka pomarańczowa" - przejaw nacieczenia włókien sprężystych zdążających do skóry właściwej występującego na powierzchni gruczołu piersiowego, na ograniczonej powierzchni,
- powiększenie węzłów chłonnych w dole pachowym,
- poszerzenie żył skóry piersi,
- owrzodzenie skóry piersi,
- obrzęk ramienia,
- bóle spowodowane przerzutami odległymi,
- płaskie zaczerwienienie skóry w przypadku zaawansowanego tzw. zapalnego raka sutka

Samobadanie piersi Samobadanie piersi składa się z dwóch etapów:
1. oglądania stanu piersi,
2. badania dotykowego ? palpacji

Oglądanie stanu piersi - pozycja stojąca Warunkiem dobrze wykonanego badania jest przeglądnie się w lustrze, które obejmie sylwetkę, co najmniej do pasa. Lustro ponadto powinno być zainstalowane na stałe do ściany. Oglądanie piersi z lusterkiem w ręku nie ma sensu.

Piersi należy oglądać w kilku "pozycjach":
- z rękami na biodrach,
- z rękami podniesionymi do góry,
- z rękami opuszczonymi wzdłuż tułowia,
- w pozycji pochylonej.

Badanie dotykowe - pozycja stojąca i leżąca
Badania dotykiem polega na samodzielnym przeprowadzaniu przez kobietę badania obu gruczołów piersiowych, w tej samej fazie cyklu miesiączkowego, tj. 2-3 dni po miesiączce, żeby wykluczyć nadwrażliwość brodawek i bolesność piersi a u kobiet, niemiesiączkujących raz w miesiącu.
W czasie samobadania należy:
? dotykać skóry piersi całą długością palców, a badać opuszkami palców;
? trzeba rozpoczynać badanie zawsze w tym samym miejscu;
? wykonywać zawsze pełne samobadanie, tj. badać pierś, okolicę nad- i podobojczykową oraz pachową;
? oceniać brodawkę, otoczkę brodawkową, skórę i miąższ piersi.