| Władca | Wydarzenia | Skutki gospodarcze, polityczne, kulturalno-oświatowe |
|---|---|---|
| Mieszko I | Utworzenie państwa polskiego około 960 roku. W 966 roku przyjął (a z nim całe społeczeństwo) chrzest. Poślubił czeską księżniczkę Dobrawę, a tym samym zawiązał przymierze z Czechami. Poprawne stosunki z cesarstwem Niemiec Bitwa pod Cedynią (972r.) - najazd magnata niemieckiego Hoda - klęska margrabi - bitwa nie pogarsza stosunków polsko-niemieckich | Przez Polskę przepływa szlak bursztynowy co wpływa na rozwój handlu. Wykształcenie się wsi służebnych. Polska staje się państwem niezależnym. Państwo wkracza w krąg kultury państw zachodnioeuropejskich. Początek rozwoju organizacji kościelnych w państwie. Powstanie biskupstwa misyjnego w Poznaniu – pierwszym biskupem Jordan. Biskupstwo dzięki zręcznej polityce Mieszka nie było zależne od archidiecezji niemieckiej. Duchowni znają łacinę. W Polsce pojawia się w architekturze i sztuce styl romański. |
| Bolesław Chrobry | Zjazd Gnieźnieński - 1000 rok - cesarz niemiecki Otton III przybywa do Gniezna z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha Śmierć Ottona w 1002 roku - nowym władcą Henryk II (niezbyt przychylnie nastawiony do Polski) Zbrojny najazd Bolesława na Miśnię, Łużyce i Milsko - uznanie zboru przez króla Niemiec i nadanie tych terenów Polakom jako lenno - kryzys w stosunkach polsko-niemieckich W 1003 roku Bolesław zajmuje Pragę i przejmuje władzę w Czechach; król Niemiec wysuwa żądania uznania zwierzchnictwa Niemiec nad Czech doprowadza w 1003 roku do wybuchu wojny polsko-niemieckiej wojnę toczono ze zmiennym szczęściem; wojska polskie dotarły do Łaby, natomiast niemieckie doszły aż pod Poznań - zawarcie korzystnego dla Polski pokoju w Budziszynie w 1018 roku. Wyprawa na Kijów (Ruś Czerwoną) zakończona sukcesem. | Polska słynie z zamożności. Jest to jedna z przyczyn wizyty cesarza niemieckiego Ottona III. Pojawia się więcej grodów i osad służebnych. Przyłączenie nowych ziem wpływa na rozwój gospodarki i handlu. Pojawiają się nowe wsie służebne z nowymi specjalizacjami. Zwiększa się liczba wojskowych. Lenna także przyczyniają się do wzrostu zamożności państwa Polskiego Bolesław Chrobry był pierwszym władcą koronowanym w Polsce. Wzrasta znaczenie Polski w Europie. Utworzenie przez papieża Sylwestra II w 999 roku arcybiskupstwa w Gnieźnie - pierwszym arcybiskupem brat św. Wojciecha - Radzim Gaudenty. |
| Bolesław Chrobry | 1025r. - uzyskanie zgody na koronacje i na krótko przed śmiercią koronacja Bolesława na pierwszego króla Polski. | Utworzenie trzech biskupstw w Kołobrzegu, Krakowie i Wrocławiu. Przybywają pierwsze zakony - powstawanie pierwszych szkół przyklasztornych. Rozwija się kultura romańska. Początek kultu św. Wojciecha - był to biskup praski, którego zadaniem było szerzyć wiarę chrześcijańską wśród pogańskich plemion Prusów (był on popierany przez Bolesława). Jego wyprawa zakończyła się porażką. Zginął śmiercią męczeńską w 997 roku. |
| Czasy Mieszka II | po śmierci Bolesława władze w Polsce jego młodszy syn Mieszko II - pozbawienie prawa do tronu braci Mieszka. Koronacja Mieszka na króla Polski w 1025 roku (krótko po śmierci ojca) - dwukrotna wyprawa zbrojna na Saksonie i utrzymywanie w posiadaniu terenów zdobytych przez ojca. Pojawienie się pewnych problemów wewnętrznych. Bracia szukają pomocy wśród władców obcych państw - Bezprym na Rusi, Otton natomiast do Niemiec. Atak ziem polskich, detronizacja Mieszka (uciekł on do czech gdzie został uwięziony i okaleczony); na tron wstępuję najstarszy brat - Bezprym, który zostaje zamordowany. Do kraju powraca Mieszko z rodzina (żoną Rychezą i synem Kazimierzem) Interwencja cesarza; podział kraju przez żyjących synów Chrobrego. Od Polski odpadają tereny przyłączone na początku XI wieku: Grody Czerwieńskie (Ruś), Milsko i Łużyce (Niemcy). Zjednoczenie kraju i śmierć Mieszka | Nieliczne sukcesy na początku panowania króla tj. niezależność Polski od cesarstwa. Potem brak jakichkolwiek sukcesów. Państwo pierwszy raz w dziejach swojego istnienia przeżywa kryzys. Na krótko przed śmiercią władca jednoczy kraj. |
| Kazimierz Odnowiciel | Po śmierci ojca ucieka z kraju; przyczyna nagłego wyjazdu są trwające w kraju walki wewnętrzne | Po niezbyt udanych rządach swojego ojca Kazimierz stara się odbudować jedność w państwie. |
| Czasy Mieszka II | po śmierci Bolesława władze w Polsce jego młodszy syn Mieszko II - pozbawienie prawa do tronu braci Mieszka. Koronacja Mieszka na króla Polski w 1025 roku (krótko po śmierci ojca) - dwukrotna wyprawa zbrojna na Saksonie i utrzymywanie w posiadaniu terenów zdobytych przez ojca. Pojawienie się pewnych problemów wewnętrznych. Bracia szukają pomocy wśród władców obcych państw - Bezprym na Rusi, Otton natomiast do Niemiec. Atak ziem polskich, detronizacja Mieszka (uciekł on do czech gdzie został uwięziony i okaleczony); na tron wstępuję najstarszy brat - Bezprym, który zostaje zamordowany. Do kraju powraca Mieszko z rodzina (żoną Rychezą i synem Kazimierzem) Interwencja cesarza; podział kraju przez żyjących synów Chrobrego. Od Polski odpadają tereny przyłączone na początku XI wieku: Grody Czerwieńskie (Ruś), Milsko i Łużyce (Niemcy). Zjednoczenie kraju i śmierć Mieszka | Nieliczne sukcesy na początku panowania króla tj. niezależność Polski od cesarstwa. Potem brak jakichkolwiek sukcesów. Państwo pierwszy raz w dziejach swojego istnienia przeżywa kryzys. Na krótko przed śmiercią władca jednoczy kraj. |
| Kazimierz Odnowiciel | Po śmierci ojca ucieka z kraju; przyczyna nagłego wyjazdu są trwające w kraju walki wewnętrzne | Po niezbyt udanych rządach swojego ojca Kazimierz stara się odbudować jedność w państwie. |
| Kazimierz Odnowiciel | Niezadowolenie i bunty poddanych doprowadzają wybuchu powstania nie tylko przeciwko władcy, ale również Kościołowi. Osłabienie wykorzystali możnowładcy (Miecław – opanowanie Mazowsza i samodzielne rządy) oraz sąsiedzi (Prusowie i Pomorzanie). Najazd ze strony Czech; w 1038 roku król czeski Brzetysław dociera do Poznania; przyłączenie Śląska do Czech. Sprawa Polski zaczyna niepokoić cesarza Niemiec i władcę Rusi; organizują oni udany powrót Kazimierza do Polski. Kazimierz w raz z wojskiem opanowuje Małopolskę i Wielkopolskę; widząc jakie straty wyrządzili w Gnieźnie i Poznaniu Czesi decyduje się na przeniesienie stolicy do Krakowa Starania o odzyskanie Śląska (walka zbrojna; danina na rzecz Czech) i Mazowsza (długotrwałe walki) zakończone sukcesem | Udaje mu się odbudować administracje państwową. Wzmocnił podział kraju na prowincje, a te na kasztelanie (zarządzali nimi kasztelanowie, którzy w imieniu księcia zbierali podatki, dowodzili wojskiem i sprawowali sądy). Za panowania Kazimierza Odnowiciela w Polsce zaczął się rozwijać system feudalny (książę nadawał rycerzom ziemie w zamian za służbę w wojsku). Odbudował także biskupstwa i nadał im majątki ziemskie |
| Bolesław Śmiały | Bardzo aktywna polityka międzynarodowa umacnia pozycje Polski w Europie Zaprzestanie płacenia Czechom trybutu za Śląsk W konflikcie papieża z cesarzem Bolesław popiera stronę papieską i tym samym uniezależnia się i kraj od Niemiec Odrestaurowanie metropolii Gnieźnieńskiej i uzyskanie zgody na koronacje 1076 rok – Bolesław Szczodry staje się trzecim królem w historii Polski wzmocniona władza centralna nie podoba się możnym i doprowadza do zawiązania spisku przeciwko królowi. Główną rolę odgrywają w nim Sieciech (możnowładca), biskup krakowski Stanisław oraz brat Bolesława Władysław Herman. Bolesław morduje biskupa, zostaje zmuszony jednak do ucieczki z kraju; na tronie zasiada Władysław Herman | Aktywny udział w polityce zagranicznej kraju i w polityce międzynarodowej Dzięki polityce popierającej papiestwo Śmiały odnowił królestwo. Wzmocnił organizacje kościelną Wzrost dochodów państwa poprzez ograniczenie wydatków Ogólny rozwój kraju, gospodarki i handlu |
| Władysław Herman | Rządy formalnie obejmuje Władysław Herman, jednak naprawdę państwem rządzi wojewoda małopolski Sieciech Takie rządy wywołują bunt rycerstwa do którego przyłączają się dwaj synowie – Zbigniew i Bolesław Książe słucha synów i dzieli kraj między nich; krótko po tym umiera | Znacząca uległość wobec rycerstwa i duchowieństwa doprowadza do podziału kraju. |
| Walki między synami Władysława Hermana | Walki między braćmi zakończone zwycięstwem Bolesława W latach 1102-06 Zbigniew włada Mazowszem, Wielkopolską i Kujawami, jednak jako pokonany musi uciekać. Ucieka do Niemiec i prosi o pomoc cesarza Henryka V 1109 rok – wyprawa wojenna Niemiec na Polskę - Silny opór społeczeństwa (obrona Głogowa) interwencja zbrojna kończy się rozmowami pokojowymi podczas których Bolesław zezwala na powrót brata do Polski wkrótce jednak Zbigniew zostaje oślepiony i umiera | |
| Bolesław Krzywousty | Rządy w państwie obejmuje Bolesław Wieloletnie walki doprowadzają do przyłączenia Pomorza Zachodniego I Gdańskiego, które ponownie przechodzą chrystianizacje Próby podbojów ziem Pruskich zakończone niepowodzeniem W 1138 roku spisuje testament, w którym dzieli Polskę na dzielnice (najstarszy – Władysław Wygnaniec – otrzymał Śląsk i ziemie lubuską; Bolesław Kędzierzawy – Mazowsze; Mieszko III Stary – Wielkopolskę, wdowa z synem Henrykiem i nienarodzonym Kazimierzem Sprawiedliwym otrzymała ziemie sieradzką i łęczycką). | W wyniku walk Polska odzyskuje utracone ziemie Bardzo duże wsparcie finansowe dla kościoła Testamentu Krzywoustego nie możemy ocenić jednoznacznie. Z jednej strony chciał unknąć walki między swoimi synami jakiej sam doświadczył, z drugiej natomiast zamiast pokoju i zgody wprowadził jeszcze wiekszy chaos i bałagan. |
| Rozbicie dzielnicowe (1138 –1320) | Doszło do podziału terytorium Polski zgodnie z wolą Bolesława na wiele niezależnych księstw (linia śląska, małopolska, wielkopolska, mazowiecko-kujawska). Dodatkowo w testamencie Krzywoustego był jeszcze zapis dotyczący tzw. zasady senioratu. Polegała ona na tym, że władzę nad wszystkimi księstwami, czyli nad Polską miał pełnić najstarszy przedstawiciel dynastii pisatowskiej – senior. Reprezentował on kraj na zewnątrz, mógł prowadzić wojny. | |
| Rozbicie dzielnicowe (1138 –1320) | Władał on także tzw. dzielnicą senioralną (ziemia krakowska, część Wielkopolski, Kujawy i Pomorze Gdańskie) która niemogła być jednak dziedziczna ani dzielona. Pierwszym seniorem był Władysław. Zjawisko rozbicia miało miejsce przy wzroście pozycji możnych, rycerstwa a także książąt, którzy chcieli osłabienia władzy seniora. W polityce zagranicznej natępstwem rozbicia było osłabienie pozycji Polski w Europie (straty terytorialne; najazdy Tatrów, Brandenburczyków i Prusów). Tendencje zjednoczeniowe przybrał na sile dopiero w 2. połowie XIII w. Próby zjadnoczenia państwa polskiego podejmowali kolejno Przemysł II (pomógł on władcy Pomorza Gdańskiego pozbyć się Brandenburczyków; Przemysł wraz z władcą Pomorza podpisali układ na mocy którego Przemysł miał objąć władze w tej dzielnicy i swojej Wielkopolsce; koronowany w 1295 na króla Polski, został zgładzony przez Brandenburczyków), a także jego następca Wacław II – król czeski (pojął on za żone Ryksę –córkę Przemysła; w 1300 roku koronował się na króla ; wprowadził nowy urząd w celu usprawnienia administracji terytorilanej – starosta; dążył on do szybkiego scalenia ziem polskich; jego śmierć otworzyła drogę do objęcia tronu Władysłwawowi Łokietkowi). | |
| Władysław Łokietek | Na wieść o śmierci Wacława powraca do Polski Przy pomocy władcy Węgier opanowuje kolejne dzielnice Bunty przeciwko Łokietkowi (w Krakowie opozycje popierał biskup krakowski – Muskata) Krwawe tłumienie wszelkich wystąpień zbrojnych Bunty w Wielkopolsce; dzielnica opanowana dopiero po kilku latach W 1308 roku najazd Brandenburczyków na tereny Pomorza Gdańskiego ; Łokietek prosi o pomoc Krzyżaków którzy po wypędzeniu wroga sami zajmują te tereny W 1320 roku po wieloletnich staraniach dochodzi do koronacji Władysława w Krakowie | Początkowy brak popularności wśród społeczeństwa polskiego, wpłyną korzystnie na dalsze rządy Łokietka Symbolem odrodzenia się Królestwa Polskiego była kornonacja Dobre stosunki Polski z Węgrami i Litwą doprowadzają do małżeństw dynastycznych: króla Węgier – Karola Roberta z córką Władysława Elżbietą oraz syna Łokietka – Kazimierza z Aldoną, córką Giedymina – władcy Litwy. Swojemu synowi zostawia Królestwo Polskie składające się z dwóch dzielnic – Wielkopolski i Małopolski. |
| Kazimierz Wielki | W wyniku długich negocjacji z Zakonem Krzyżackim, po wytoczonym mu procesie kanonicznym (1339) odzyskał po podpisaniu pokoju kaliskiego (1343) Kujawy i ziemie dobrzyńską Wykupił prawa Luksemburgów do korony polskiej (1335) Szukając uznania swoich praw do dziedziczenia tronu na Rusi Halicko-Włodnickiej na wypadek śmierci księcia Jerzego III oraz poparcia w sporze z Krzyżakami, przyrzekł swojemu szwagrowi Karolowi Robertowi prawo Andegawenów do tronu w Polsce Wcielił do Polski Ruś Halicko-Włodnicką. | Zreformował krakowskie żłupy solny Utworzył pieniężny skarbiec państwowy Wybudował wiele miast i obwarował stosunkowo większe miasta wprowadzając cło. Walka z rozbojem na drogach Uruchomienie kopalni rud żelaza i srebra Zmodyfikował prawo w kraju Reforma pieniądza Założył uniwersytet w Krakowie (1364 rok) Niepozostawiając sukcesona męskiego tron po nim przeszedł na króla Węgier Ludwika Andegaweńskiego |
