Problem dewiacjii wśród młodziezy szkolnej

1.CZYM JEST DEWIACJA:

DEWIACJĄ- jest to, co jako dewiacja jest postrzegane i na co ludzie reagują jako na dewiację.

Dewiacja, forma jednostkowego lub grupowego zachowania, które przez większość członków danej grupy społecznej jest postrzegane i definiowane jako odstępstwo od akceptowanych norm, wzorów i oczekiwań, a jednocześnie nie jest w ramach danej zbiorowości tolerowane.

Dewiacja jest w wielu przypadkach zjawiskiem kulturowo zrelatywizowanym, co przejawia się w tym, iż to, co w jednej kulturze traktowane jest jako zachowanie dewiacyjne np. prostytucja, homoseksualizm, w innej uznawane być może za nieprzekraczające obowiązujących standardów obyczajowych.

Z socjologicznego punktu widzenia dewiacje podzielić można na: dewiacje pierwotną - zachowanie sprzeczne z normami, które nie zostało zauważone lub nie zostało społecznie napiętnowane- oraz dewiacje wtórną-zachowanie łamiące obowiązujące normy, które zostało społecznie napiętnowane, zaś osoby je podejmujące "naznaczone" zostały mianem dewianta-.

Innego rodzaju podział odwołuje się do zróżnicowania zachowań dewiacyjnych, wyróżniając pośród nich m.in.: niektóre choroby umysłowe, dewiacje seksualne np. ekshibicjonizm, sadyzm, zachowania autodestrukcyjne np. alkoholizm, narkomania, samobójstwo, przestępczość (jednostkową i zorganizowaną).

2.ŹRÓDŁA DEWIACJI
W zależności od przyjętej koncepcji, socjolodzy upatrują źródeł dewiacji w odmiennych przyczynach.
· koncepcje biologiczne: według nich źródła dewiacji leżą w cechach wrodzonych dewiantów (nacisk na cechy fizyczne).
· koncepcje psychologiczne: źródła dewiacji leżą w cechach osobowości. W tym ujęciu stany psychiczne są dziedziczne, nie podlegają kontroli jednostki i odpowiadają za niekonwencjonalne zachowania.
· koncepcje funkcjonalistyczne: przestępczość i dewiacja wynikają z napięć strukturalnych. Jeżeli cele jednostki postawione są zbyt wysoko i nie może ona spełnić tych aspiracji za pomocą dostępnych środków, rodzi się zachowanie dewiacyjne.
· koncepcje interakcjonistyczne: dewiacja jest wytworem społeczeństwa. Zachowania dewiacyjne wyuczone są w większości w grupach pierwotnych, na takiej samej zasadzie jak zachowania praworządne. Jest to proces interakcji między dewiantami a niedewiantami.
· koncepcje konfliktowe: dewiacja jest świadomym wyborem, często natury politycznej. Dewiacja dotyczy wszystkich warstw społeczeństwa i należy ją rozumieć w kontekście nierówności i konfliktów pomiędzy interesami różnych grup społecznych.
· teorie kontroli: dewiacja jest wynikiem zachowania równowagi między impulsami, które skłaniają do dokonania czynu przestępczego a mechanizmami kontroli społecznej powstrzymującymi od takich czynów.
3.TYPOLOGIA DEWIACJI
Według Roberta Mertona dewiację dzielimy na
· dewiacja funkcjonalna: czyn niezgodny z ogólnie przyjętymi normami.
· dewiacja normatywna: czyn niezgodny z ogólnie przyjętymi normami, którego dokonanie podlega negatywnej sankcji społecznej.
Edwin Lemert wprowadza rozróżnienie dewiacji na
· pierwotną: wstępny akt przekroczenia norm, który nie spotyka się z silnymi społecznymi sankcjami i jest niejako jednorazowy (np. przebiegnięcie na czerwonym świetle). W wyniku procesu normalizacji aktów dewiacyjnych takie czyny nie pozostają w świadomości jednostki.
· wtórną: jeśli nie zachodzi proces normalizacji, osoba która przekroczyła normy zyskuje w społeczeństwie etykietkę "dewianta" (zobacz: teoria etykietkowania). W takich przypadkach etykieta może stać się podstawą tożsamości jednostki.
Typy indywidualnego przystosowania wg. R.K. Mertona
Według Roberta Mertona dewiacja społeczna to wszelkie przejawy zachowania innego niż konformistyczne. Orzekł on, że z pięciu istniejących jego zdaniem typów indywidualnego przystosowania, 4 typy to zachowania dewiacyjne. Zaliczył do nich: innowację, rytualizm, wycofanie oraz bunt.
Biorąc pod uwagę stopień akceptacji reguł działania społecznego, można wymienić dodatkowe typy dewiacji: nonkonformizm, negatywizm i oportunizm.
4.PROBLEM DEWIACJI:
W ostatnich latach można zaobserwować znaczny wzrost zjawisk patologii społecznej i różnych form dewiacji z udziałem młodzieży. Granica wiekowa sprawców czynów przestępczych, szczególnie przeciwko życiu i zdrowiu, znacznie przesunęła się w dół, a wiele różnych czynów dokonywanych jest w dobrze zorganizowanych młodzieżowych grupach przestępczych.
Ostatnich kilka lat w Polsce to czas intensywnych przemian ustrojowych, ekonomicznych, gospodarczych. Obok wielu pozytywnych zjawisk związanych z procesem demokratyzacji, takich jak wzrost poczucia wolności, poprawa sytuacji materialnej części obywateli, obserwujemy również narastanie zjawisk budzących zrozumiały niepokój społeczny. Obserwujemy przede wszystkim wzrost tzw. brutalizacji życia i związanej z tym przemocy.
Wyniki badań opinii publicznej wskazują na wzrost poczucia zagrożenia wśród obywateli, zwłaszcza mieszkańców dużych miast. Powszechne staje się przekonanie, że wiele miejsc i sytuacji uważanych dotąd za bezpieczne zaczyna kojarzyć się z poczuciem zagrożenia. Przestępczość nieletnich koncentruje się na terenie miejskim, a szczególnie w dużych aglomeracjach. Występująca tam anonimowość i brak społecznej kontroli sprzyjają zachowaniom dewiacyjnym.
We współczesnej szkole pojawia się wiele zagrożeń, które wykształcają złe zachowania.
Wśród młodzieży uwidaczniają się różnorodne zjawiska, które od dłuższego czasu przysparzają rodzicom i pedagogom wiele problemów. Należą do nich m.in. mała aktywność społeczna młodzieży, egoizm, niechęć wstępowania do organizacji młodzieżowych, niskie aspiracje edukacyjne, a także niechęć do podejmowania pracy i nauki zawodu. Ostatnie lata odznaczają się nasileniem agresji, brutalnością i przemocą, co pociąga za sobą zmiany w postępowaniu młodzieży, braku zdolności odróżniania dobra od zła. Najbardziej spektakularnym tego przejawem są narastające zachowania przestępcze i prowadzące do samowyniszczenia, jak alkoholizm, czy uzależnienia od narkotyków i chuligaństwa, wandalizm, naruszanie zasad dobrego współżycia społecznego i przestępczość. Wzrasta liczba zachowań agresywnych na terenie szkół średnich, zarówno w formie słownej jak i fizycznej. Można odnotować coraz częstszą wśród uczniów nieadekwatność zachowań i wulgarność języka. Problem stają się wagary oraz zjawisko „dręczenia kotów” objawiające się stosowaniem względem nich przemocy i poniżania. Mają też miejsce próby samobójcze, które czasami kończą się samobójstwem dokonanym. Coraz więcej młodzieży poszukuje własnej tożsamości przez wchodzenie w szeregi subkultur. Przejawia się to w specyficznych formach zachowań, słownictwie oraz założeniach ideologicznych, systemie wartości i rytuałach, często sprzeciwiających się zastanemu porządkowi społecznemu. Wśród młodzieży stwierdza się wzrastającą liczbę spożywających alkohol, który otwiera drogę silniejszym używkom. Młodzi ludzie po alkoholu tracą pełną kontrolę nad swoimi dedcyzjami. Piciu często towarzyszy palenie papierosów. Jak wynika z badań zaledwie 5,4% młodzieży szkół średnich nigdy nie dokonało inicjacji z alkoholem. Wśród młodzieży istnieje wielka presja rówieśników, szczególnie odnosząca się do nakłaniania do picia piwa. Jako główne przyczyny sięgania po alkohol młodzież wymienia:
-pragnienie dobrej zabawy,
-chęć zapomnienia o problemach,
-potrzeba poprawienia sobie humoru,
-namowę kolegów,
-chęć poczucia się odprężonym, swobodnym.
Można także założyć, że picie alkoholu bywa często najskuteczniejszą metodą zawierania nowych znajomości. Młodzi ludzie traktują alkohol jako „dobry środek na wszystko”.
Badania dowodzą, ze dewiacyjne zachowania młodzieży są przejawem ich społecznego nieprzystosowania, reakcją na sytuacje, w której przyszło im żyć, a której nie akceptują i którą chcą zmienić. Jak łatwo w nie popaść wie prawie każdy młody człowiek, , który żyje wśród zasad, norm, których trzeba przestrzegać. Dzisiejszy świat jest pozbawiony jakiś wiekszych ideałów dla młodych ludzi. Dziecko bez ideałów nie wierzące w nic i w nikogo, będzie dokonywać siłą rzeczy wyborów łatwych i powierzchownych, bo nikt go nie nauczył przcież odczuwać wartości tkwiących głeboko, które trzeba mozolnie odkrywać. Wszystko co otrzymuje teraz młode pokolenie, jest tanie i płytkie:”refleksje” w refrenach zespołów młodzieżowych czy niezrozumiały język naukowców. Brak jest autorytetów moralnych na miarę oczekiwań młodzieży. Dużym problem w szkołach stają sie narkotyki, choć nie akceptowane społecznie, są zarzywane przez coraz większą liczbę młodych ludzi. Można wpaść w nie na zasadzie buntu przeciw powszechnie uznanym normom. Młodym osobą mogą wydawać się atrakcyjne, żaden młody czlowiek nie wie że narkotyk stanie się jego pułapką. Wszyscy zaczynają podobnie, choć wiedzą jak się to kończy, choć wiedzą, że jest to zabronione. Traktują to jak zabawę w inny świat, ucieczkę od nudnej szarej codzienności. Dewiacje często powstają na zasadzie przekornego odwrócenia się od tego, co proponują im ludzie dorośli, pedagodzy, bo wydaje się im to nudne i nieciekawe, prezentują tym młodym dopiero uczacym się ludziom życie jako pasmo udręk i wyrzeczeń, a oni tego nie chcą, starają się wiec za wszelką cenę nie powtarzać zachowań dorosłych. Chcą być inni. Mam szacunek do tych młodych że umieją wyrażać często w piękny, niekonwencjonalny sposób swój bunt, ale nie możemy pozwolić na to by ich zachowania uderzały w całe społeczeństwo, ponieważ dewiacje są kosztowne. Powodują zarówno koszty psychiczne, jak i koszty materialne.
Bardzo częstym problemem w szkołach staje się autoagresja, samouszkodzenia, które stają się sposobem na przywracanie „stanu równowagi „. Prawdopodobnie to wlaśnie dlatego bezpośrednio po samookaleczeniu pojawia się poczucie odprężenie, zmniejszenie lęku i wewnetrznej pustki. Granice między autoagresją zakotwiczoną w kulturze, akceptowaną na co dzień, a tą o podłozu chorobowym są bardzo płynne. Warto więc pamietać, że zachowania autoagresywne wśród młodzieży szkolnej i nie tylko jest nierzadko następstwem negatywnego stosunku do własnej osoby i swego rodzaju „strategią obronną”. Dlatego nie wolno takich zachowań lekceważyć. Są bowiem często swoistym wołaniem o pomoc, próbą zwrócenia na siebie uwagi obojętnego otoczenia..
Dewiacje występują coraz częściej. Określony poziom agresji i zdolności do zachowań asertywnych jest zjawiskiem normalnym. Agresja niektórych osób wykracza ponad poziom przeciętny, przy czym często przybiera formę gniewną lub sprowadza się do ciągłego nękania ofiary i stanowi stałą cechę zachowania. Niektóre interwencje dorosłych usprawiedliwiają jej występowanie. Jeśli nie podejmie się żadnych kroków, młodzież wykazująca w okresie szkolnym stałą gotowość do reakcji agresywnych w przyszłości są potencjalnymi sprawcami przemocy, czynów antysocjalnych i przestępstw. Problemem wielu szkół jest znęcanie się uczniów starszych nad młodszymi bądź silniejszych nad słabszymi. Prześladowcą jest pojedynczy uczeń lub grupa, a ofiara jest przeważnie wielokrotnie terroryzowana, nie potrafiąc się skutecznie obronić. Chociaż nękanie niektórych uczniów przez ich szkolnych kolegów jest zwykle kojarzone z przemocą - uderzaniem, popychaniem, zabieraniem pieniędzy – może przybierać także formy prawienia złośliwości, czyli tzw. dogadywania, rozpowszechniania zmyślonych historii, ostracyzmu grupowego. Ten problem, jak utrzymuje grupa badaczy, dotyczy znacznie większej liczby szkół, niż zwykło się przyjmować. Rodzice i nauczyciele często pozostają nieświadomi tragedii dzieci, gdyż zastraszone ofiary milczą. Szkoła nie jest jednak bezradna, może przeciwdziałać aktom agresji na swym terenie poprzez skuteczniejszy nadzór w czasie przerw, prowadzenie szkoleń i akcji uświadamiających, pracę z jednostkami i grupami, których problem agresji szkolnej bezpośrednio dotyczy. Istotne jest, aby program interwencyjny był kompleksowy i uwzględniał wszystkie aspekty działania instytucji szkolnej.
Młodzież szkolna, bardzo często łączy się w grupy, duża ilość tych grup posiada charakter dewiacyjny należą do nich gangi i bandy są to grupy młodzieżowe w wieku dojrzewania lub w wieku młodzieńczym. Cechuje je wyższy stopień organizacji, z wyraźnie określonymi rolami, z dominującą rolą autokratycznego przywódcy. Rozwijają one i przechowują własną subkulturę, tradycje i morale, negują obowiązujące ogólnie wartości kulturowe i normy społeczne. Uczestnictwo młodych ludzi w tego typu grupach nieformalnych wynika z cech osobowości charakterystycznych dla wieku młodzieńczego, które mają podłoże biologiczne, ale są uwarunkowane czynnikami społecznymi i kulturowymi oraz błędami procesu wychowawczego. Należy, więc pamiętać, iż młodzieżowe ruchy nie są czymś stałym, lecz występują w określonym kontekście społecznym i ulegają zmianom wraz ze zmianami, które zachodzą w otoczeniu; ponadto inspirują się one wzajemnie, współegzystują ze sobą lub się zwalczają.
Młodzi ludzie, często należą do jakiś organizacji, i nie koniecznie takich opisanych wyżej, bardzo wielu z nich jest członkami klubów sportowych. A organizacje sportowe niewątpliwie tworzą potencjalne warunki do zażywania niedozwolonych środków dopingujących. Przede wszystkim tworzą łatwiejszy do nich dostęp. Klimat panujący w klubach może niekiedy tworzyć wręcz przymus ich stosowania. W klubach praktycznie nie istnieje kontrola antydopingowa. Istnieją za to szerokie możliwości konspirowania w gronie klubowych kolegów. Czynnikiem sprzyjającym jest stres, napięcie i chęć podejmowania ryzyka, nie mówiąc o poczuciu zagrożenia przed utratą zdobytej pozycji, ośmieszeniem ze strony kolegów, czy poczuciem odrzucenia.
Jak wielu młodych ludzi i jak często wykracza poza obowiązujące normy, porządek społeczny wie każdy, coraz częściej nie są to zwykle akty pokazania „ja się z tym nie zgadzam” lecz prawdziwy pokaz sił kto jest silniejszy uczeń czy nauczyciel, młodzież czy potencjalny dorosły? Dzisiejszy świat młodych to świat buszu, wygrywa silniejszy, zatarły się w nim granice między dobrem a złem miedzy tym, co akceptowane i przyjmowane społecznie a tym, co jest negowane i odrzucane przez społeczeństwo. Młodzi nie znają granic, nie istnieją dla nich normy i zasady, zostawili je gdzieś w pogoni za czymś, co nieosiągalne. Jedni łamią porządek społeczny w ramach buntu przeciw temu, co istnieje a z czym się nie zgadzają, inni, ponieważ tak ukierunkowało ich środowisko, w którym przyszło im żyć. Problem dewiacji staje się coraz większy, coraz większa ilość młodych ludzi, gubi się gdzieś po drodze i zbacza na niewłaściwy tor. Coraz młodsi, nie zważając na ustalone normy i na to, co akceptowane społecznie, idą własną drogą, łamiąc po drodze ustalone przez społeczeństwo prawa. Problem ten jest problemem na skale światową, nie tylko w Polsce, istnieją tego typu zachowania, na całym świecie, młodzież odchodzi od ustalonego porządku społecznego, państwo szuka skutecznego sposobu, aby przeciwdziałać dewiacją, jednak nie jest to sprawą prostą, wszyscy musimy przyłożyć starań i przyjrzeć się własnemu zachowaniu. Problem dewiacji staje się problemem na skale światową, jednak w każdym państwie, co innego jest za dewiacje uznawane, i inaczej podejmuje się z tym walkę.



BIBLIOGRAFIA:

1.Prawo zwyczajowe. Bibliografia literatury obcojęzycznej, (w:) Elementy socjologii prawa. Wybór tekstów, tom 5: Prawo zwyczajowe. Pod red. Andrzeja Kojdera, Elżbiety Łojko, Wiesława Staśkiewicza, Anny Turskiej. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1993, s. 525-554.
2. Bronisław Urban Zachowania dewiacyjne młodzieży w interakcjach rówieśniczych
3. Bronisław Urban Dewiacje wśród młodzieży. Uwarunkowania i profilaktyka
4. Dorota Kubacka-Jasiecka. Agresja i autodestrukcja z perspektywy obronno-adaptacyjnych dążeń Ja-
5. Wioletta Radziwiłłowicz, Anita Sumiła Psychopatologia okresu dorastania