Nawożenia

17. Bor w glebie i roślinie:
GLEBA: Ogólna zawartość B w gl. 4-100mg/kg s.m. .gleby piaszczyste zawierają 5-13.5 (9), gliniaste 3-75 (15), rędziny 1-194 (25) oraz organogeniczne 17-48mg B/kg s.m. najmniej boru zawierają gleby bielicowe i brunatne, a najwięcej gl. Zasobne w materię organiczną. Do gl. Zawierających najwięcej boru zalicza się czarnoziemy, czarne ziemie oraz torfowe, murszowo – torfowe. Istnieje korelacja pomiędzy zawartością w gl. Masy org., a koncentracją boru. Im więcej w glebie masy organicznej tym będzie się charakteryzowała wyższą zawartością boru.
BOR w gl. wys. w zw.org. trudno rozp. (minerały), kompleksie sorpcyjnym (KS) oraz roztworze gl. (RG) Jako boran wapnia, magnezu i sodu.
Dostępność dla roślin boru znajdującego się w glebach uzależniona jest od: *warunków atmosf. Wysokie temp. otoczenia powodujące wys. długotrwałych susz powodują silne wiązanie boru. Podczas susz jest go najmniej. *odczynu gleby. Dostępność bromu dla roś maleje przy wzroście pH gl. Od 6 wzwyż. Przy wyższym od 7pH nast. Dysocjacja kw. borowego i pojawia się anion B(OH)4 – jon ten przy pH 7-9 jest sorbowany przez minerały ilaste, tlenki i wodorotlenki glinu stając się trudno dost. dla roś. Dobra rozp. Zw. boru ułatwiająca wymywanie, z wierzchniej warstwy gl. Została wykorzystana do oznaczenia formy dostępnej dla roś tego pierwiastka. Nadmiar B w gl jest toksyczny. Przedział miedzy niską zawartością boru przyswajalnego przez rośliny w glebie (poniżej 0,6 mg B/ kg s.m.), a zbyt wysoką (nadmiar, powyżej 1,2 mg B/ kg s.m gl) jest niewielki.
ROŚLINA: pobierany w formie BO32- i B4O72- , pobierany przez korzenie i liście, pobieranie boru przez korzenie może być częściowo ograniczony przez obecność jonów Cl- , SO42-, i PO43- oraz przy pH gl powyżej 7. B jest najlepiej pobierany z gl. kwaśnych. W procesach życiowych rośliny bor bierze udział w metabolizmie węglowodanów, regulacji przepływu cukrów przez bł. kom. oraz rozwoju tkanek, syntezie kw. nukleinowych DNA, RNA oraz wpływa na strukturę ścian komórkowych.
Niedobór w roślinach: *u buraków cukrowych i pastewnych może wyst. zgorzel liścia sercowego i korzenia, choroba ta powoduje obniżenie plonów i wartości technologicznej tych roś. * roś. motylkowe słabo kwitną i nie dają spodziewanych plonów, * korzenie marchwi pastewnej, selerów, rzodkiewki – podłużne pęknięcia, * u wielu roś. śc. kom. Staja się kruche, tk roś. tracą swoją elastyczność, *zahamowanie prawidłowego rozwoju stożka wzrostu. Ogólnie brak boru w roślinach objawia się ograniczeniem kiełkowania roś, obumieranie stożka wzrostu, uszkodzeniem korzeni, zaburzeniami podziału komórek i tworzenia się pąków oraz chlorozą i brunatnieniem młodych liści. Nadmiar obj. się ciemnozielonymi liśćmi oraz ich więdnięciem, najwrażliwsze są zboża, słonecznik i warzywa, reagują na nadmiar B przy stężeniu 1mg B/dm3 RG, roś odporne reagują przy stężeniu 10 -15 mg B/dm3 RG.
18. Molibden w glebie i roślinie.
GLEBA: zawartość w gl. wacha się 0,2 – 10 mg/kg s.m., gleby piaszczyste 0,2-3,0 (1,5), gliniaste 0,1-6,0(3,0), rędziny 1, 0-3,0 mg Mo/kg s.m.Gleby powstałe z kwaśnych skał na ogół zawierają więcej molibdenu aniżeli gleby wytworzone ze skał zawierają więcej molibdenu aniżeli gleby wytworzone ze skał zasadowych. Molibden w glebach o pH2,5-5,0 jest prawnie nieprzyswajalny. W miarę wzrostu pH gl ilość form przyswajalnych (Mo0 4 3- , HMoO 4- wzrasta.
Wapnowanie gleb zwiększa dostępności molibdenu, a tym samym dostępność tego pierwiastka dla roślin. Zwiększenie dostępności molibdenu dla roślin łączy się z nasileniem jego wymywania w głąb profilu glebowego.
Molibden także podlega łatwo sorpcji początkowo wymiennej przez wodorotlenki żelaza. Następnie z biegiem czasu wytracony molibden tworzy związek Fe2(MoO4)3 * 8H20, który przechodzi w słabo rozpuszczalna formę krystaliczną.
W glebach bogatych w masę org. Mo związany jest z organicznymi polimerami, które maja wpływ na dalsze jego przemiany. W czarnoziemach ok. 35% całkowitego Mo związane jest z sus. Org. Związany Mo z masa org. Gleby stopniowo jest uwalniany, w ilościach zbliżonych do zapotrzebowania roślin na ten pierwiastek.
ROŚLINA: Mo pobierany przez korzenie i części nadziemne w formie jonuMoO4 2- . Pobieranie jonu z gleby przez korzenie roślin jest hamowane przez jony siarczanowe a stymulowane przez jony fosforanowe.
Roś. do swego rozwoju potrzebują niewielkich ilości Mo. Zawartość tego pierwiastka w zdrowych i dobrze rozwiniętych ros. kształtuje się w gr. 0,2-5,0 mg/kg s.m. Bierze udział pośredni lub bezpośredni w nast. procesach życiowych roś,: * redukcja atmosferycznego N2 do NH3, przez wolno żyjące baterie azotobakter i symbiotyczne rhizobium. * biologiczne redukcja NO3-, NO2- w roś wyższych przed włączeniem NH3 do syntezy białek kierowana prze enzymy zawierające molibden. * roś. motylkowate koncentrują molibden w brodawkach korzeniowych to jest tam gdzie zachodzi proces asymilacji azotu przez bakterie Rhizobium. * Mo koncentrując się w kwasach nukleinowych reguluje ich biodynamiczne właściwości.  bardzo duży wpływ Mo na prawidłowy przebieg gosp. azotem w roś.
Niedobór Mo  w roś gromadzą się azotany, zmniejsza się zawartość aminokwasów i białek, zostaje zahamowany zostaje proces fotosyntezy. Wrażliwe na niedobór: motylkowate, krzyżowe, niektóre warzywa. Najbardziej widoczny jest u kalafiora – więdnięcie i usychanie starych liści oraz nie wykształcenie i brunatnienie róż. wg. Kabaty – Pendias i In. Roś. mogą gromadzić do 350 mg Mo/ kg s.m. Nadmiar Mo  powoduje żółknięcie i brunatnienie liści oraz zahamowanie wzrostu roś. zwiększona ilość Mo w paszy ponad 15, może powodować szereg objawów chorobowych wiążących się występowaniem biegunek, wychudzeniem i niedokrwistością org. Zwierzęcego, wypadaniem włosów i łamliwością.
19. Kadm w glebie i roślinie:
GLEBA: 0,2 – 1,05 mg Cd/kg s.m. na gl kwaśnych.; ph 4,5 – 5.5 pH Cd jest bardzo mobilny i łatwo pobierany przez rośliny i włączany do łańcucha żywieniowego, ze wzrostem pH Cd ulega unieruchomieniu. Zawartość Cd w gl. zanieczyszczonych przemysłem sięga 1500mg Cd/ kg s.m. tyle też do gl. wprowadzają ścieki komunalne, nawozy P 0,1-170, nawozy N 0,05-8,5.
ROŚLINA: nie jest potrzebny do dobrego wzrostu roś. jest pobierany [rzez korzenie i liście (Cd 2+, jony uwodnione, chylaty metalowo-org.). kadm może być toksyczny w stęż. 5-30 mg Cd/kg s.m.. najwrażliwsze na nadmiar Cd są motylkowe, owies, szpinak, rzodkiew, marchew  pojawiają się chlorotyczne plamy i brunatnienie liści, żyłki się czerwienia, korzenie grubieją i skręcają się tak jak liście ( ma zły wpływ na fotosyntezę, transpirację, przemianę zw. N, str. DNA i przepuszczalność błon kom). Nadmiar Cd w gl. ujemnie wpł. na działanie mikroorg. Wprowadzenie do gl. FeSO4*7H20 powoduje zahamowanie pobierania Cd przez roś. antagonistyczne interakcje miedzy: Cd a Zn, Cu, Ca, P, K, N i Al. mają duży wpływ na zmniejszenie jego toksyczności.
20. Chrom w glebie i roślinie:
GLEBA: 7-150mgCr/kg s.m. wyst. w minerałach oraz w formie mieszaniny tl. Cr3+ i Fe3+, Cr6+ jest dobrze rozp. w każdej gl. może ulegać redukcji do Cr3+ subst. Org. przyśpiesza ten proces. W miarę obniżania się pH sorpcja Cr3+ wzrasta, a maleje Cr6+.
ROŚLINA: może pobierać Cr w formie 3+ i 6+ i gromadzić się w org. wegetatywnych. Toksyczne działanie Cr zal. od st. utlenienia i rodzaju zw. w jakim on występuje. Najwrażliwszą roś jest owies stęż.
1-2mg Cr/kg s.m. wywołuje objawy zatrucia, zaw. powyżej 30mgCr/kg s.m. uważa się za toksyczną. Nadmiar Cr objawia się chlorozą młodych liści, uszkodzeniem stożków wzrostu oraz więdnięciem roślin. Mobilne formy Cr org. enzymatyczną działalność mikroorg. w gl. antagonistyczne działanie wobec Cr mają Fe, K, Mg, P, Cu, Mn, B.
21. Nikiel w glebie i roślinie:
GLEBA: 4-50 do 100mg Ni/kg s.m. wyst. w poł. z masą org. oraz w org. –min. chelatach, na gl. min. Wyst. w formach łatwo rozp i w skł. wodorotl. Fe i Mn. Fe i Mn w roztworze glebowym Ni wyst. w formie Ni2+, NiOH-, HNi2-, Ni(OH)3 – oraz zw. chelatowych. Wraz ze wzrostem, zakwaszenia gl. rozp. Ni wzrasta. Wapnowanie oraz wysokie dawki nawozów P ograniczają przyswajalność Ni przez rośliny.
ROŚLINA: jest pobierany w ilościach proporcjonalnych do zawartości Ni w gl. jest on pobierany do osiągnięcia poziomu toksycznego stęż, w tkankach. Łatwo jest on przemieszczany z korzeni do cz. Nadziemnych. W roś. wyst. interakcja pomiędzy Ni, a pierwiastkami śladowymi, które wyłącza je z funkcji fizjologicznej. Małe ilości Ni są szkodliwe dla roślin przy niedoborze Fe. Wprowadzanie do gl. FeSO4*&H2O ogranicza pobranie Ni. Najwrażliwsze są zboża , norma toksyczna – 30mg Ni/kg s.m. Nadmiar Ni objawia się chlorozą spowodowaną wyłączeniem Fe z funkcji fizjologicznych, org. absorpcji innych pierwiastków, zahamowanie wzrostu korzeni i ogólnie zaburzenia metabolizmu.
22. Ołów w glebie i roślinie:
GLEBA: 8,5 -53 mg Pb/kg s.m. jest mało ruchliwy w gl wyst. w formie kompleksowych jonów PbOH+, Pb(OH)2 2-, które reg. proc. sorpcji i desorpcji, jest on silnie wiązany przez konkrecję Fe i Mn, masą organiczną, min. ilaste, wodorotlenki Al. i Fe. W glebie o pH powyżej 6.5 Pb ulega uruchomieniu w postaci fosforanów , węglanów i siarczanów ołowiu. W glebach kwaśnych Pb występuje w formie Pb2+, PbHO3+, a na glebach alkaicznych PbOH+ i Pb(C03)2 2-. pB gromadzi się w warstwie ornej, wpływając negatywnie na mikroorg. powodując zahamowanie procesów rozkładu masy org. i prowadzi do degradacji gleby.
ROŚLINA: ma on ujemne oddziaływanie na procesy życiowe, 2-5 mg Pb/kg s.m. pokrywa zapotrzebowanie na Pb na roś. Korzenie pobierają Pb w ilościach proporcjonalnych do zawartości form rozp. w gl. najwięcej Pb akumuluje się w korzeniach. Czynniki ograniczające pobieranie Pb z gleby: *zwiększenie odczynu gl, * spadek temperatury, * działanie Ca, S i P powoduje wytrącenie się Pb w formach słabo rozpuszczalnych w glebie i tk. roślinnych. Stosowanie FeSO4*7H20 powoduje zahamowanie pobierania Pb przez roś. Pb może być pobierany części nadziemne z opadów atmosferycznych i opadów pyłów hutniczych ( ilość dostarczonego Pb 73-95 %). Zawartość ołowiu w ważniejszych roślinach uprawnych waha się: ziemniaki 0,5-3,0; buraki- korzenie 0,7, 2,0; pszenica 0,3-1,0; trawy 0,4-4,5, koniczyny 0,1 -2,7 mg/kg s.m. Szkodliwe stężenie 30-300mg Pb/kg s.m. Tolerancja roś na nadmiar Pb jest duża i może wzrastać w środ. Zanieczyszczonym tym pierwiastkiem. Nadmiar ujemnie działa na fotosyntezę, gospodarkę wodna, oraz przebieg podziału komórkowego. Toksyczne działanie objawia się ciemnozielonymi liśćmi, które więdną, korzenie ulegają skróceniu, plony roś maleją.
23. Skład rzeczowy i chemiczny obornika:
Obornik jest to nawóz organiczny składający się z odchodów stałych i płynnych zwierząt hodowlanych z dodatkiem ściółki Konie i owce wydalają dużo kału i mało moczu, podczas gdy trzoda chlewna wydała dużo moczu, a mało kału. Jakość obornika w dużym stopniu zależy od jego składu chemicznego, a wiec od ilości składników pokarmowych zawartych w kale, moczu i dodanej ściółce, oraz metod jego przechowywania. Skład chemiczny odchodów zwierzęcych uzależniony jest od gat. I wieku zwierząt, sposobu ich karmienia i użytkowania. Obornik o zawartości wody ok. 75% średnio zawiera: 0,5% N; 0,3% P2O5; 0,7 K2O; 0,5%CaO i 0,19% Mg0 oraz mikroelementy tj.: B, Cu, Mn, Mo, Zn i Co.
24. Rodzaje ściółek do produkcji obornika:
Trzecim komponentem prócz odchodów stałych i płynnych obornika jest ściółka , która ma zdolność pochłaniania cieczy i gazów z jednoczesnym zachowaniem jak najlepszych parametrów higienicznych. Ogólnie stosuje się ściółkę słomową, z trocin i torfową. Największą pojemność chłonną cieczy i gazów ma ściółka z torfu wysokiego (900-2400%), oraz niskiego (500-700%), jednakże nie może być ona stosowana pod wszystkie zwierzęta hodowlane ze względów sanitarnych (rozpylenie) i higienicznych (w mieszaninie z moczem może przyklejać się np. do wełny owiec). Mimo znacznie mniejszej chłonności cieczy i gazów (200 -290%) ściółka słomowa znacznie lepiej się nadaje do produkcji obornika. Ściółka słomowa jest najczęściej używana do produkcji obornika w gospodarstwach rolnych. Ściółka z trocin charakteryzuje się pojemnością chłonną cieczy i gazów w granicach 350%. Dzienna dawka słomy 3-8kg/ krowę; 2-4kg na konia; 1-2kg/świnię; poniżej 1kg/owcę. Dzienna dawka torfu5-6kg/krowę, 3-4kg/konia; (torf słabo rozłożony) 10-18kg/krowę;6-8kg/konia (torf dobrze rozłożony). Dzienna dawka trocin 3-6kg/krowę, 2-4kg/konia.
25. Przemiany azotu w oborniku w czasie jego przechowywania:
Świeżo wyprodukowany obornik zawiera w swoim składzie szereg zw. org. Do ogr . Zw. węgla wyst. w oborniku zalicza się m. in. Cukry proste, skrobię, pektyny, celulozę i ligninę. Zw. org. Azotu głównie wyst. w formie nie strawionego białka, aminokwasów, kwasu moczowego i hipurowego oraz mocznika. W trakcie przechowywania obornika następuje proces jego fermentacji (rozkładu). W procesie tym biorą udział mikroorganizmy. W trakcie fermentacji (rozkładu) szereg zw.org. przechodzi w formy mineralne, które może pobierać roś. Niestrawione białka znajdujące się w oborniku --> rozkład (hydroliza) --> amonifikacja (rozkład głównie do amoniaku i CO2). Hydroliza białek następuje pod wpływem enzymów (hydrolaz). W trakcie tego procesu ulegają rozpadowi wiązania peptydowe i powstają aminokwasy. Znajdujące się w także w oborniku kwasy hipurowy i moczowy oraz mocznik rozkłada amoniak i CO2. Procesy te zachodzą pod wpływem mikroorg. zwanych amonifikatorami. Powstały amoniak w procesie amonifikacji może być ponownie asymilowany przez mikroorganizmy żyjące w oborniku i przetworzony na substancję białkową, lub pobrany przez rośliny. W warunkach tlenowych amoniak w masie przechowywanego obornika może być przekształcony przez mikroorganizmy w azotany (III) według następującej reakcji:2NH3 + 3O2 --> 2HNO2 +2H2OW procesie tym udział biorą bakterie Nitrosomonas. Następnie azotany (III) mogą pod wpływem bakterii Nitrobacter przejść w azotany (V) według następującej reakcji: 2HNO2 + O2 --> 2HNO3 Ten etap fermentacji obornika nazywamy nitryfikacją azotu. Azotany (V) jako związki rozpuszczalne w wodzie mogą się przemieszczać w głąb stosu obornika, gdzie ulegają beztlenowemu rozkładowi (udział bakterii Pseudomonas fluorescens, P.denitrfiicans, Bacteriutm denitrificans, Micrococcus denitryficans).
26. Wady i zalety systemów przechowywania obornika w oborze głębokiej i na gnojowni:
w oborze głębokiej: Zalety * obornik w trakcie przechowywania cały czas jest ugniatany co powoduje słaby dopływ powietrza do jego masy. Dzięki temu rozkład zw. org. jest powolny, a straty węgla i azotu są niskie *nitryfikacja i denitryfikacja są ograniczone, straty azotu są małe, sięgają do 13% *system ten może być wykorzystywany w owczarniach oraz pomieszczeniach dla bydła młodego i opasowego. Wady: *wydobywanie się gazów z obornika (siarczek diwodoru H2S, amoniak NH3, CO2), przez to, obiekty te winne być dobrze wietrzone * trudności z zachowaniem odpowiednich warunków sanitarno-higienicznych * duże zużycie ściółki * utrudniona dezynfekcja *wietrzenie pomieszczeń **budowa musi się znajdować w pobliżu obiektów inwentarskich specjalnej płyty utwardzonej do składowania obornika, płyta musi byś jak najdalej położona od budynków mieszkalnych i ujęć wody oraz tak żeby nie było problemu z transportem obornika do tego obiektu i z niego na pole,
Przechowywanie na gnojowni – zalety: * najbardziej rozpowszechniony sposób przechowywania obornika * krótki okres rozkładu masy organicznej, nie krócej niż 2-3 miesiące *straty azotu są niewielkie *położenie gnojowni w bezpośrednim sąsiedztwie obiektów inwentarskich. wady: *konieczność zabezpieczenia pryzmy przed przesuszeniem jej wierzchniej warstwy (folia, papa, inny materiał *ulatnianie się amoniaku, możliwość strat do 30%, gdy nie ma przykrycia.
27. Omówić metodę Krantza przechowywania obornika:
Przechowywanie obornika metodą gorącej fermentacji Krantza odbywa się także na gnojowni. Różnica polega na tym, że obornik umieszczony w danej części gnojowni w warstwie o grubości 30-40 cm nie jest natychmiast ubijany. Obornik luźno pozostawia się na gnojowni przez okres 2-3 dni w lecie i 4-5 dni w zimie. W tym okresie na skutek dostępu tlenu w oborniku następuje utlenienie subst. org. Temp. bardzo szybko się podnosi. Po osiągnięciu temp. w oborniku w granicach 60-65 st. C nawóz ten silnie się ubija. Dalej sposób postępowania jest taki sam, jak w przypadku normalnego składowania na gnojowni (także przykrycie materiałem chłonącym ulatniający się amoniak). Straty azotu wynoszą do 24% w metodzie Krantza. Zalecano ją, ponieważ część badań potwierdzało możliwość higienizowania obornika poprzez eliminację drobnoustrojów chorobotwórczych.
28. Omówić metodę gorącej fermentacji przy przechowywaniu obornika:
W pryzmie obornika układanej luźno, bez ubijania panują warunki tlenowe i proces dojrzewania przebiega "na gorąco". Polega to na szybkim rozkładzie (mineralizacji) materii organicznej do prostych związków jak CO2, H2O, czy NH3. Tworzą się także liczne związki częściowo utlenione, jak fenole i chinony, gotowe substraty do humifikacji. Intensywny przebieg mineralizacji powoduje 30-50% ubytek materii org. Wynik - obserwuje się gwałtowny wzrost temp. do 60-70 st. C i związane z tym wyeliminowanie gatunków mezofilnych, a silny rozwój termofili. Sprzyja to intensyfikacji przemian o charakterze czysto chemicznym. Pryzma obornika osiada, tworzą się w niej warunki beztlenowe i stopniowo aktywność mikroorganizmów zanika
29. Omówić metody obliczenia ilości produkowanego obornika:
Obliczanie ilości produkowanego obornika pozwala określić wysokość dawek, areał i rośliny pod jakie nawóz ten zostanie zastosowany.
W gospodarstwach, w których można dokładnie określić ilość zużytej paszy przez zwierzęta hodowlane oraz ilość zastosowanej ściółki w ciągu roku można się posłużyć wzorami do obliczenia obornika:
1)wzór Wolfa: O=2*(P+S)
2)wzór Bosingoulta O=(P/2 +S)*4
O = oznacza roczna produkcję obornika w tonach
P = ilość zużytej paszy w ciągu roku w tonach
S = ilość zastosowanej ściółki w ciągu roku w tonach
Obecnie w obliczeniach ekonomicznych posługuje się pojęciem sztuki obornikowej. Za jedną sztukę obornikową przyjmuje się krowę dojna o masie ciała 500 kg, przebywającą w ciągu całego roku w oborze i zużywającą 1,5 t ściółki. Od takiej sztuki obrotowej powinno wie otrzymać 10 t obornika dobrze przefermentowanego.
30. Co to jest wartość produkcyjna obornika, od czego zależy i jak kształtuje się na terenie Kraju:
Wartością produkcyjną obornika nazywa się zwyżkę plonów roś. jaką uzyskuje się pod wpływem zastosowania 10 t /ha obornika. Należy jednak zaznaczyć, że wartość produkcyjna kolejnych dawek 10t/ha obornika maleje. Wartość produkcyjna obornika uzależniona jest od synchronizacji 3 następujących elementów: * maks. Zawartości skł. pokarmowych dla roś. pochodzących z fermentacji (rozkładu) obornika, * najwyższego zapotrzebowania roś uprawnych na te skł, * optymalnego uwilgotnienia gl. umożliwiającego pobranie przez roś skł. pokarmowych pochodzących z fermentacji obornika. Optymalne uwilgotnienie gleby może być spowodowane opadami atmosf. lub przez stosowanie nawodnienia plantacji.
Śr. przyjmuje się, że w Polsce wartość produkcyjna 10t/ha obornika dobrze przefermentowanego gwarantuje uzyskanie 1,5t/ha ziemniaków. Są w Polsce jednak regiony w których wartość produkcyjna 10t/ha obornika wynosi 4,0t/ha ziemniaków (pomorze, Warmia, Mazury i Podkarpacie – wys. Opady w czerwcu i lipcu), oraz od 0,3-0,4 t/ha ziemniaków (Kraina Wielkich Dolin – ilość opadów w okresie czerwca lipca jest niska.
31. Pod jakie roś. w jakich dawkach i terminach stosuje się najczęściej obornik:
*Pole pod obornik powinien być w miarę wyrównane. *Obornik wywozimy w dni pochmurne i dżdżyste, *należy go szybko przeorać gdyż azot amonowy w nim może przejść do atmosfery., * na gl. lekkich i średnich przykrywamy go na gł. 15-20cm, a na ciężkich 10-15cm. *obornik stosujemy w zmianowaniu roślin na tym samym polu co 3-5lat. Na jesieni przykrywamy go orką odwrotką lub przedzimową.
Rośliny: *burak cukrowy 30-40 t/ha, jesień; *burak pastewny 30-40, jesień i wiosna; (do stos. Wiosną należy używać obornika dobrze przefermentowanego) * ziemniak uprawiany na sadzeniaki 20-25, jesień, * ziemniak upr. na konsumpcję 25-30, jesień i wiosna, (wiosna stosuje się pod odm, późne , obornik dobrze przeferm.) * ziemniak uprawiany na cele pastewne przemysłowe 25-35 , jesień i wiosna; *kukurydza upr. na ziarno 20-25 , jesień i wiosna; * kukurydza uprawiana na silos 25-30, jesień i wiosna; * kapusta pastewna 25-30 jesień i wiosna, *marchew pastewna 20-25 jesień i wiosna, * użytki zielone 25-30, jesień. (zastos. jesienią obornik dobrze rozłożony należy wczesną wiosną wygrabić).
32. Wykorzystanie składników pokarmowych z obornika:
Wykorzystanie przez rośliny składników pokarmowych z obornika uzależnione jest od * stopnia jego rozkładu, *rodzaju gleby, * terminu przeorania nawozu ( im dłuższy okres czasu między rozrzuceniem obornika na pole, a jego przykryciem glebą wykorzystanie składników pokarmowych będzie niższe), * uprawianej rośliny, * warunków atmosferycznych (ilości i rozkładu opadów).
Wykorzystanie N w pierwszym roku po przyoraniu obornika w zależności od wymienionych wyżej czynników waha się w granicach od 20 do 40%. W drugim i trzecim roku po przyoraniu obornika rośliny wykorzystują dalsze 30-40% N. spośród roślin uprawnych, N z obornika najlepiej wykorzystują: ziemniaki, buraki, kukurydza i kapusta pastewna.
Wykorzystanie fosforu z obornika przez rośliny w pierwszym roku po jego zastosowaniu wynosi 20-25%, a w ciągu całej 3-4 letniej rotacji może dojść do 65%. Rośliny uprawne wykorzystują potas z obornika w podobnych ilościach jak z nawozów mineralnych od 60-90%.
33. Co to jest gnojowica i jaki jest jej skład chemiczny:
Gnojowica nazywamy nawóz organiczny który otrzymuje się na drodze zmieszania moczu i kału zwierząt hodowlanych z wodą, którą używamy do usunięcia tych odchodów z pomieszczeń inwentarskich. Gnojowica jest wartościowym nawozem org. O wysokiej zawartości składników pokarmowych wyst. w formach łatwo dostępnych dla roś.
Skład chemiczny jest różny i kształtuje się w zależności od gatunku i wieku zwierząt hodowlanych systemu ich żywienia oraz ilości wody dodawanej przy usunięciu odchodów.
Zawartość s.m. w gnojowicy waha się od 2 do 18%. Na podst. zawartości s.m. gnojowicę dzieli się na: *rozrzedzoną -8% ; * zagęszczoną – ponad 8% s.m. w swoim składzie.
Gnojowica od bydła: 0,31% N; 0,15% P205 ; 0,06% P; 0,33%K20; 0,27% K , 0,19% CaO; 0,13%Ca.
od trzody chlewnej: 0,30% N; 0,11% P205 ; 0,05% P; 0,17%K20; 0,14% K , 0,11% CaO; 0,08%Ca.
34. Przechowywanie i frakcjonowanie gnojownicy.
Gnojownica w trakcie przechowywania w zbiornikach ulega rozwarstwieniu na kożuch, warstwę płynną i szlam). Rozwarstwionej gnojownicy nie można stosować ze względu na to, że do gleby wprowadzono by nierównomierne ilości składników pokarmowych. Pokarmowych tego powodu przed wywiezieniem gnojownicy na pole należy ją dokładnie wymieszać. Podnosi to koszty stosowania tego nawozu. Ponadto zawarte w gnojownicy zanieczyszczenia organiczne (głównie resztki paszy) wymagają usunięcia lub rozdrobnienia, ponieważ mogą utrudniać transport hydromechaniczny i pracę deszczowni. W związku z wymienionymi trudnościami w dużych fermach przemysłowego tuczu zwierząt hodowlanych stosuje się frakcjonowanie (rozdzielenie) gnojownicy na frakcję stałą i płynną. Frakcja płynna może być poddana dalszemu oczyszczaniu i wprowadzona do cieków wodnych lub magazynowana w odpowiednich zbiornikach i stosowana przy pomocy deszczowni do nadawania i nawożenia pól uprawnych oraz użytków zielonych. Frakcja stała może być składowana na płytach kompostowych i stosowana po odpowiednim czasie fermentacji tak jak obornik.
35. Co to są równoważniki nawozowe gnojownicy i od czego są uzależnione?
Równoważnik nawozowy gnojownicy określa zależność wysokości dawek gnojownicy w zależności od rodzaju gleby i terminu stosowania tego nawozu. Jest to wartość ustalona eksperymentalnie i wyraża działanie nawozowe danego składnika gnojownicy w porównaniu do działania tego samego składnika w postaci nawozów mineralnych, stosowanych w optymalnych terminach. Równoważnik dla azotu 30 – 70, dla potasu 60 – 100.
Uzależniony jest od:
- im gleba jest cięższa tym równoważnik jest wyższy,
- im krótszy jest okres pomiędzy zastosowaniem gnojownicy, a siewem lub sadzeniem roślin, równoważnik jest wyższy,
- im dłuższy jest okres wegetacji uprawianej rośliny nawożonej gnojownicą tym wyższy jest równoważnik.
36. Metody obliczania wysokości dawek gnojownicy.
D=a*b/c*r, gdzie:
D – dawka gnojownicy w m3/ha,
a – planowana dawka azotu pod daną roślinę w kg czystego skł na 1ha,
b – planowany stopień pokrycia potrzeb roślin na azot w czystym składniku w postaci gnojownicy wyrażony w %,
c – ilość azotu w kg występująca w 1m3 gnojownicy,
r – równoważnik nawozowy dla azotu w gnojownicy.
37. Zasady stosowania gnojownicy na gruntach ornych.
Gnojownicę można stosować pod wszystkie rośliny uprawne wymagające nawożenia azotem. W wielu przypadkach nawóz ten wprowadza się do gleby na dłuższy okres czasu przed siewem lub sadzeniem roślin. Stosując gnojownicę na gruntach ornych należy przestrzegać następujących zasad:
- na glebach lekkich i średnich gnojownice najlepiej stosować późną jesienią lub wiosną, ponieważ skuteczność nawożenia w tych terminach jest największa, aniżeli w terminie wczesnojesiennym,
- na glebach ciężkich działanie gnojownicy stosowanej jesienią dorównuje działaniu wiosennemu, wiosennemu niekiedy może być lepsze, szczególnie na glebach zlewnych, które na wiosnę wysychają wolniej,
- bardzo dobre efekty uzyskuje się stosując gnojownicę na ściernisko i przykrywając je glebą w czasie wykonywania podorywki.
38. Zasady stosowania gnojownicy na użytkach zielonych.
Powinno się kierować następującymi zasadami:
- gnojownica winna być rozprowadzona równomiernie na całym użytku zielonym,
- należy unikać pokrywania runi zbyt grubą warstwą gnojownicy,
- nie należy wywozić gnojownicy na gleby podmokłe lub nadmiernie uwilgotnione, przy pomocy cystern,
- należy zachować odpowiednie odstępy czasu między nawożeniem gnojownicą a koszeniem łąk,
- na pastwiska nie zaleca się stosowania gnojownicy ze względów sanitarnych.
Do 60 m3/ gnojownicy na ha.
39. Pod jakie rośliny w jakich dawkach i terminach najczęściej stosuje się gnojownicę.
Roślina Dawka w m3/ha Termin stosowania
Buraki cukrowe i pastewne 50-110 Jesienią pod orkę zimową
Kukurydza w plonie głównym 35-60 Jesienią pod orkę zimową i wiosną
Kukurydza w plonie wtórnym Całkowicie
pokrywająca
zapotrzebowani Jesienią i wiosną
Rzepak ozimy Do 50 Jesienią przed siewem
Zboża jare 20-60 Jesienią pod orkę zimową
Zboża ozime 30-60 Jesienią przed siewem
Ziemniaki odmian wczesnych, przeznaczonych
na konsumpcje i sadzenie Do 30 Jesienią pod orkę zimową
Ziemniaki uprawiane na
cele pastewne
i przemysłowe 20-95 Jesienią pod orkę
przedzimową i wiosną
40. Skutki stosowania nadmiernych dawek gnojownicy.
- zbyt wielka ilość azotu azotowego, która może prowadzić do wypłukiwania jej do wód gruntowych i może przedostać się do cieków wodnych i prowadzić do eutrofizacji wód,
- istnieje niebezpieczeństwo wypłukiwania potasu do głębszych warstw profilu glebowego a co za tym idzie może być słabo przyswajalny dla roślin.
41. Scharakteryzować i podać zasady stosowania pomiotu ptasiego.
Pomiot ptasi jest cennym i szybko działającym nawozem. Azot występuje tu najczęściej w formie kwasu moczowego, który szybko może się rozłożyć do amoniaku. Skład chemiczny jest bardzo zróżnicowany i uzależniony od jakości skarmianej paszy. Średnia zawartość składników pokarmowych jest następująca:
- pomiot pochodzący od kur zawiera – 1,6%N; 1,5%P2O5 (0,65%P); 0,8%K2O (0,66%K); 2,4%CaO (1,71%Ca); 0,7%MgO (0,42%Mg) przy zawartości 56% wody,
- pomiot pochodzący od ptactwa wodnego (kaczki i gęsi ) zawiera – 0,5-1,0%N; 0,5-1,4%P2O5 (0,22-0,61%P); 0,6-0,9%K2O (0,50-0,75%K); 0,8-1,6%CaO (0,57-1,14%Ca); 0,2-0,3%MgO (0,12-0,18%Mg) przy zawartości 70% wody.
Należy go stosować w dawkach 10-20t/ha, pod te same rośliny i w tych samych terminach, co obornik. Pogłównie w dawkach 3-4t/ha w postaci sproszkowanej lub roztworze, rozcieńczając go wodą w stosunku: 1 część pomiotu na 4 do 20 części wody. Jeżeli całe rośliny są zraszane roztworem wodnym pomiotu to należy ja następnie spryskać czystą wodą.
42. Scharakteryzować i podać zasady stosowania gnojówki.
Gnojówka to przefermentowany mocz zwierząt hodowlanych przechowywany w specjalnych, szczelnie zamkniętych zbiornikach. Skład chemiczny uzależniony jest przed wszystkim od gatunku zwierząt oraz sposobu i czasu jej przechowywania. W dobrze przechowywanej gnojówce zawartości azotu i potasu jest wysoka i średnia, natomiast w źle przechowywanym jest niska. Fosfor występuje w minimalnych ilościach. Przy stosowaniu gnojówki należy wprowadzać do gleby nawozy fosforowe. Stosuje się pod wszystkie rośliny z wyjątkiem motylkowatych, najbardziej nadaje się pod rośliny okopowe i użytki zielone. 10-30m3 gnojówki na ha wprowadza do gleby od 40 do 80kg N i od 80 do 160 kg K2O.
43. Zasady nawożenia roślin słomą.
- najprostszym sposobem wykorzystania nawozowego słomy jest bezpośrednio po zbiorze zbóż kombajnem jej rozdrobnienie i przyoranie,
- aby uniknąć unieruchomienia azotu należy stosować wspólnie z gnojówką mineralne nawozy azotowe,
- bardzo dobre efekty powoduje rozdrobnienie słomy po zbiorze zbóż specjalnymi maszynami, dodanie nawozów i wymieszanie z glebą,
- duże znacznie ma głębokość przyorania, najlepiej na 8-12cm przy pomocy bron talerzowych lub pokrywy,
- wprowadzenie słomy do głębszych warstw może zahamować jej rozkład,
- stosuje się ją na wszystkie gleby z wyjątkiem silnie kwaśnych o małej aktywności biologicznej,
- w klimacie wilgotniejszy i latach o dużej liczbie opadów plony są wyższe.
44. Tradycyjne metody produkcji kompostów.
Miejsce pod pryzmę kompostową należy wybrać na terenie zacienionym, o wyrównanej i nieprzepuszczalnej powierzchni położonej nieco wyżej aniżeli otaczające pola. W przypadku możliwości zalania terenu wodą wokół pryzmy należy wykopać rowy odprowadzające wodę. Podłoże pryzmy należy zabezpieczyć przed możliwością przesiąkania w głąb profilu gleby roztworów wodnych zawierających różne związki chemiczne. Dążąc do osiągnięcia tego należy podłoże pryzmy sporządzić z materiałów sorbujących składniki pokarmowe i wodę lub w ogóle nieprzepuszczających wody. Formowana pryzma powinna mieć w przekroju poprzecznym kształt trapezu, którego podstawa wynosi od 2 do 3m, a wysokość 1,5m. Długość pryzmy warunkuje ukształtowanie terenu oraz ilość materiałów przeznaczonych do kompostowania. Materiał w pryzmie układa się warstwami, przekładając substancje trudno z łatwo rozkładającymi się. Po uformowaniu pryzmy, należy ją przykryć ziemią, kompostem, torfem innym materiałem zapewniającym utrzymanie jednakowej wilgotności w kompostowanym materiale. W razie występowania dłuższych okresów suszy pryzmy powinny być polewane wodą gnojową, gnojówką a nawet czystą wodą zapewniając rozkładanej masie kompostowej optymalne uwilgotnienie na poziomie od 60 do 75%. W celu przyśpieszenia rozkładu masy organicznej w kompoście wskazane jest przewietrzanie poprzez przesypywanie zgromadzonego materiału w pryzmie ręcznie lub mechanicznie co 4 do 6 tygodni. Okres kompostowania trwa od 6 do 18 miesięcy. Proces ten należy zakończyć, aby złożona w pryzmie masa organiczna stanowi jednolitą rozdrobnioną substancję, w której stosunek C:N będzie się kształtował na poziomie 20-31:1 oraz pojawiają się formy azotu azotowego. Ze względu na różnorodność materiałów używanych do kompostowania oraz różnych ich proporcji, trudno jest określić dokładnie skład chemiczny tych nawozów organicznych. Ogólnie można przyjąć, że komposty z odpadów gospodarskich średnio zawierają 0,62%N; 0,28%P2O5 (0,12%P); 0,36%K2O (0,30%K).
45. Produkcja kompostów metodą DANO.
System kompostowania odpadów miejskich Dano jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych na świecie. Podstawowym urządzeniem technologicznym tego systemu jest biostabilizator. Składa się on z dwóch podstawowych elementów decydujących o przebiegu kompostowania, to jest z zamkniętej komory fermentacyjnej, w której stworzone są optymalne warunki intensywnego przebiegu procesów technologicznych oraz wolnoobrotowej rozdrabniarki bębnowej. W rozdrabniarce tej ścieranie i rozrywanie następuje rozdrabnianie odpadów. Proces kompostowania w biostymulatorze trwa 36h. Techniczny przebieg procesu kompostowania odpadów komunalnych metoda Dano jest następujący. Dostarczone odpady komunalne składowane są w zbiorniku magazynującym, skąd przekazywane są na przenośnik i wprowadzone do biokatalizatora. Z uwagi na wysoką wilgotność odpadów wynoszącą średnio 45% nie stosuje się ich nawilżania. Wprowadzone do stabilizowania odpady zapełniają w 2/3 jego objętość. Biostymulator pracuje w sposób ciągły, a więc równomiernie z załadunkiem surowych odpadów odbywa się jednocześnie wyładunek masy kompostowej. Wprowadzone do biostabilizatora odpady świeże już na wstępie ulegają podgrzaniu temperatury panującej wewnątrz urządzenia, to jest do około 45’C. Odpady stykając się z masą kompostową w biostymulatorze zostają zaszczepione mikroorganizmami, które wzmagają zachodzenie procesów biochemicznych. W ten sposób materiał odpadowy ulega szybko intensywnym procesom biologicznego rozkładu. Istotnymi czynnikami zapewniającymi prawidłowy przebieg pracy biostymulatora są: wilgotność odpadów, która nie powinna przekraczać 55% oraz odpowiednie napowietrzanie masy kompostowej odpadów. Napowietrzanie uzyskuje się poprzez stację wentylatorową dmuchającą powietrze do biostymulatora powietrze po przejściu przez biostymulator tłoczone jest do filtrów w celu wyeliminowania przykrych zapachów. Trzecim czynnikiem wpływającym na intensyfikację rozkładu, a także na jakość otrzymanego kompostu jest proces rozdrobnienia i homogenizacji odpadów wywołany obracaniem się biostymulatora. Po osiadaniu w końcowej fazie obróbki nierozdrobnionych części nieorganicznych kompost zostaje pozbawiony balastu. W wyniku ruchu obrotowego bębna następuje powolne przemieszczanie się zawartości biostymulatora do części wyładowczej. Masa kompostowa poprzez otwór spustowy w dnie wylotowym biostymulatora dostaje się na sito wielokątne stanowiące jego ostatni segment. Na sicie oddzielone są zanieczyszczenia o wymiarach powyżej 60mm. Zanieczyszczenia te są kierowane przenośnikiem, na którym usytuowany jest separator elektromagnetyczny wychwytujący z odpadów części ferromagnetyczne. Części te kierowane są przenośnikiem do bunkra zbiorczego. Masa kompostowa kierowana jest przenośnikiem, nad którym również usytuowany jest separator magnetyczny, na sito wibracyjne, gdzie zostają oddzielone zanieczyszczenia o średnicy powyżej 25mm. Przesiana frakcja, czyli masa kompostowa z sit spada na separator do oczyszczania z drobnych części twardych (szkło, ceramika, inne). Odsiewy ze wszystkich separatów kierowane są na przenośnik zbiorczy i transportowane do punktu załadowczego na samochody i wyważone na wysypisko technologiczne. Wychodząca z instalacji oczyszczona masa kompostowa trafia do wydzielonego bunkra magazynowanego, skąd po 7 dniach leżakowania, wywożona jest n plac kompostowy i układana na pryzmach. Ułożony w pryzmy kompost leżakuje około 6 tygodni. W tym czasie dla zapewnienia równomiernego przebiegu dalszego rozkładu, kompost jest napowietrzany poprzez mechaniczne przesypywanie i w razie potrzeby nawilżany. Kilkakrotnie przerobienie pryzm zapewnia dopływ powietrza, a tym samym równomierny rozkład masy kompostowej. Temperatura w pryzmach dochodzi do 60’C. Jest to warunek unieszkodliwienia większości mikroorganizmów chorobotwórczych w kompoście.
46. Produkcja kompostów z osadów ściekowych.
Osady ściekowe można kompostować bez żadnych dodatków, jednak najczęściej dodaje się różne substancje organiczne, które spełniają szereg różnych funkcji. Najczęściej stosowanymi dodatkami są: słoma, trociny, kora, liście i inne materiały organiczne. Ilość dodatków stosuje się najczęściej w granicach od 15 do 30% w stosunku do masy osadu. Ogólnie można przyjąć, że celem stosowania dodatków jest:
- zwiększenie przewiewności masy,
- ułatwienie uzyskania optymalnej wilgotności w granicach od 50 do 60%,
- wzbogacenie kompostowej masy w dostępne dla mikroorganizmów źródło węgla,
- zapewnienie optymalnego stosunku C:N na poziomie 20-31:1,
- wprowadzenie do masy przeznaczonej do kompostowania, mikroorganizmów zapewniających właściwy przebieg procesu rozkładu masy organicznej osadu.
Różnice poszczególnych metodach kompostowania występują w sposobie mieszania i dostarczania powietrza. Niedokładne mieszanie masy kompostu prowadzi do spadku ilości tlenu, niższych temperatur co w efekcie powoduje powstanie kompostu gorszej jakości. Celem prowadzenia pryzm kompostowych z osadami ściekowymi jest odpowiednie pokierowane procesami biotermicznymi. W trakcie przebiegu tych procesów można wyróżnić trzy fazy:
- faza I charakteryzuje się samoczynnym gwałtownym wzrostem temperatury do około 70’C. Temperatura ta w stosie kompostowym rozwija się w ciągu 10-14 dni. W okrasie tym gwałtownie rozwijają się bakterie termofilne, które w procesach metabolizmu rozkładają białko, węglowodany, tłuszcze i kwasy tłuszczowe. W takiej wysokiej temperaturze ginie część mikroorganizmów chorobotwórczych oraz pasożytów i ich jaj,
- faza II trwa około 8 tygodni. Temperatura stosu kompostowego w tym okresie utrzymuje się w granicach od 40 do 60’C. W trakcie tego okresu następuje mineralizacja trwałych związków chemicznych, rozwijają się grzyby rozkładające celulozę i hemicelulozę,
- faza III charakteryzuje się spadkiem temperatury stosu kompostowego. Jest to okres dojrzewania kompostu, podczas którego bakterie termofilne są zastępowane przez mezofilne.
W kompostowniach reaktorowych osady ściekowe są przetrzymywane w ciągu 10-30 dni. Zasadę kompostowania kontenerowego – biologicznego jest prowadzenie intensywnej fermentacji regulowanej z dodatkiem odpowiedniej ilości powietrza, w zależności od temperatury złoża i postępu przemiany materii z złożu. Utrzymanie przez okres kilku ni stałej temperatury złoża wsparte dodawaniem antybiotyków powoduje likwidację części bakterii chorobotwórczych, powodując wyższą higienizację kompostu. Po zakończeniu intensywnej fazy kompostowania materiał dalej dojrzewa w pryzmach na wydzielonych kwaterach.
47. Omówić procesy zachodzące w kompostach w czasie ich rozkładu.
* mineralizacji ( utleniania substancji organicznej do dwutlenku węgla, wody, azotanów, siarczanów, fosforanów i innych składników w najwyższym stopniu utleniania. Są to reakcje egzotermiczne, które wywołują proces samozagrzewania się pryzm). Jest to zespół procesów, w wyniku których związki organiczne przekształcają się w glebie w związki nieorganiczne, czyli tzw. mineralne. W procesie mineralizacji biorą udział mikroorganizmy, mikrofauna i mezofauna glebowa (destruenci). Mineralizacja w warunkach tlenowych nazywa się butwieniem, natomiast w beztlenowych - gniciem. Pierwszym etapem mineralizacji jest amonifikacja, tj. przejście azotu zawartego w związkach organicznych pod wpływem działalności mikroorganizmów w amoniak, w etapie drugim azot amonowy przechodzi w formę azotanową (nitryfikacja).
* humifikacja ( syntezy składników rozkładu w wielocząsteczkowe substancje próchnicze). Humifikacja, końcowe stadium procesu rozkładu substancji organicznych przez mikroorganizmy (grzyby, promieniowce, bakterie i pierwotniaki) prowadzące do powstania próchnicy (związków humusowych). We wcześniejszym etapie humifikacji nierozłożona materia organiczna musi zostać rozdrobniona (detrytus) przez organizmy glebowe należące do grupy destruentów.
48. Produkcja i wykorzystanie wermikompostów.
Osady ściekowe mogą też być dobrym podłożem lub komponentem w procesie wermikompostowania z wykorzystaniem dżdżownicy kalifornijskiej. Zalety:
- wzrost i rozwój dżdżownicy są testem zanieczyszczenia osadów ściekowych metalami ciężkimi. Metale ciężkie ograniczają rozwój dżdżownicy,
- rozwój i wzrost dżdżownicy powoduje przyrost ich masy, która może być wykorzystywana jako pasza dla ryb, a także do przetwarzania w różnych gałęziach przemysłowych,
- uzyskanie cennego nawozu.
Wermikompostowanie osadów ściekowych zazwyczaj prowadzi się w stosach kompostowych z różnymi dodatkami. Proporcje osadu ściekowego do dodatków wynoszą 50-75% osadu i 25-50% dodatku. Osady ściekowe z dodatkami nie powinny być krócej kompostowane aniżeli cztery miesiące w następujących warunkach- temperatura około 20’C, wilgotność podłoża 80%, pH podłoża około 7.
49. W jakich dawkach i terminach stosuje się komposty pod najważniejsze rośliny.
Wysz-czeg-ólnie
-nie Rośliny uprawne
buraki Ziemniaki uprawiane na Kukurydza uprawiana na
cukrowe pastewne sadzeniaki konsumpcję Cele
przem
i past ziarno silos
Dawka w t/ha 35-45 35-45 25-30 30-35 30-40 30-35 35-40
termin jesień jesień, wiosna jesień jesień jesień, wiosna jesień, wiosna jesień, wiosna
50. Zasady produkcji i stosowania nawozów zielonych.
Są to niedojrzałe rośliny lub ich części przeorywane w celu użyźniania gleb. Sposoby produkcji i wykorzystywania: uprawa roślin w całości przeznaczonych na przyoranie (plon główny, wtórny, poplon ozimy i ścierniskowy); przyoranie odrostów po skoszeniu lub przepasieniu uprawnej rośliny (po zbiorze rzepaku, przepasienie mieszanek traw z motylkowatymi); przyoranie resztek pożniwowych po uprzednim zbiorze części nadziemnej rośliny; przeniesienie skoszonej masy rośliny przeznaczonej na zielony nawóz na inne pole i tam przyoranie jej. Na nawozy zielone uprawiamy: motylkowate (dzięki bakteriom Rhizobium czerpią azot z powietrza), korzenią się głęboko, dają dużo masy org. 15-80t/ha, wykorzystują przyswajalne składniki pokarmowe z głębszych warstw profilu glebowego pozostające kanaliki po korzeniach umożliwiają łatwiejsze przedostawanie się korzeniom roślin następczych w głębsze warstwy i łatwe pobranie składników pokarmowych i wody. Najczęściej stosuje się: łubiny, seradelę i nostrzyk biały, można uprawiać: żyto, mieszanki żyta z wyką kosmatą, rzepak i gorczycę białą. Masa nadziemna motylkowatych z 1ha dostarcza około 120-180kg N, 30-40kg P2O5 i 90-160kg K2O.
51. Zasady wykorzystywania słomy do nawożenia roślin.
Najprostszym sposobem wykorzystania nawozowego słomy jest bezpośrednio po zbiorze zbóż kombajnem jej rozdrobnienie i przyoranie. Zawiera ona 0,46-0,65% N, 0,22-0,34% P2O5 i 1,1—2,07% K2O. Wysokie efekty działania otrzymujemy, gdy po zbiorze zbóż kombajnem rozdrobni się ją za pomocą specjalnych maszyn, doda odpowiednią dawkę N (w glebie stosunek C:N wynosi 8-12:1 a w słomie 80-100:1 tak więc wprowadzając samą słomę biologicznie unieruchomimy azot w glebie, wraz ze 100kg słomy należy dodać średnio 0,8 kg czystego N, stosuje się mocznik, gnojówkę lub gnojowicę) oraz dobrze i równomiernie wymiesza się ją z glebą. Jest stosowana w dawkach odpowiadającym jej plonom z 1ha czyli 4-6t/ha Rozdrobnioną słomę z glebą przykrywamy na głębokość 8-12cm przez brony talerzowe lub podrywkę, po kilku tygodniach przyorywujemy ją orką głęboką. Stosuje się na wszystkie gleby poza silnie kwaśnymi o małej aktywności biologicznej. W klimacie wilgotnym u latach o dużej ilości opadów uzyskuje się wyższe efekty w plonach niż w latach suchych i klimacie suchym kontynentalnym.
52. Jakie stosunki C:N występują w oborniku, gnojowicy i słomie i które są optymalne.
Obornik – świeży C:N 30:1, przefermentowany 10-15:1 lepszy stosunek jest w oborniku przefermentowanym. Utrzymywał się pogląd że obornik świeży nie morze być bezpośrednio przyorywany gdyż prowadzi to do biologicznego unieruchomienia azotu i obniżenia plonów, było to prawdą gdyż nie stosowano dużych ilości nawozów mineralnych a stosowano dużo słomy na ściółkę pod zwierzęta. Obornik w stanie nie przefermentowanym z mniejsza ilością ściółko słomowej ciętej na sieczkę ma węższy stosunek C”N i zastosowany na pole bezpośrednio przed siewem lub sadzeniem nie wpłynie ujemnie na plony tych roślin.
Gnojowica – C:N 4,8-8,4:1 i ten stosunek jest mniej więcej równy substratowi organicznemu gleby więc nie zachodzi obawa o występowanie sorpcji biologicznej azotu.
Słoma – C:N 80-100:1 a stosunek w glebie wynosi 8-12:1 więc tak szeroki stosunek słomy przy wprowadzeniu jej do gleby prowadzi do biologicznego unieruchomienia azotu i obniżenia plonów. Zapobiega się temu poprzez stosowanie równocześnie ze słomą mineralnych nawozów azotowych. Na każde 100kg słomy dajemy 0,8kg czystego składnika N w postaci mocznika, można też dać gnojowicę lub gnojówkę.
53. Zasady produkcji nawozów azotowych.
Podstawowym składnikiem jest amoniak, N potrzebny do syntezy amoniaku otrzymujemy przez skraplanie i frakcyjną destylację powietrza, H uzyskiwany jest z gazu ziemnego, którego podstawowym składnikiem jest CH4 (80-90%). Amoniak otrzymujemy metoda Habera-Boscha na drodze syntezy N z H: N2+3H3=>2NH3. Może on być wykorzystywany dalej w postaci gazu lub magazynowany i transportowany w postaci ciekłej. Z amoniaku produkuje się nawozy azotowe po poddaniu im dalszym procesom, stąd wydzielamy je na grupy: amonowe (NH3+ciśnienie= NH3skroplony; NH3+H2O=NH4OH; NH3+H2SO4=(NH4)2SO4), saletrzane (NH3->HNO3+CaCO3=Ca(NO3)2 lub +Na2CO3=NaNO3), saletrzano-amonowe (NH3->HNO3-=HNO3=NH4NO3), amidowe (NH3+CO2 =CO(NH2)2), płynne nawozy azotowe (NH3+związki azotu=roztwór saletrzano-mocznikowy amoniakaty), inne (NH3+kwas fosforowy= NH4H2PO4 lub (NH4)2HPO4 nawozy wieloskładnikowe).
54. Produkcja, charakterystyka i stosowanie nawozów amonowych.
Są dobrze rozpuszczalne w wodzie, kation NH4 ulega sorpcji biologicznej i wymiennej (stosuje się je przed siewem i sadzeniem, gdyż nie są wypłukiwane w głąb gleby), rośliny szybciej pobierają jon NH4+ niż anion SO4(reszta kwasowa) zakwasza to glebę zapobiegamy wapnując (CaCO3) lub stosując na glebę obojętne lub alkaliczne, nie nadają się do stos. pogłównego Z powodu wolnego przechodzenia do korzeni oraz ulatnia N formie NH3 (straty 10-25%) jeśli je jednak zastos. to musimy wymieszać je z glebą (bronowanie lub obredlanie roślin).
Siarczan amonu produkowany na drodze syntezy amoniaku z kw. siarkowym(VI): 2NH3+H2S04=>(NH4)2S04. Zawiera około 20% N, do 0,3% wolnego kw. siarkowego VI i do 1,6% wody oraz 24% S, postać krystaliczna, biała słabo higroskopijny, łatwo rozpuszczalny w wodzie, fizjologicznie kwaśny, na 100kg tego nawozu dajemy 110-120kg węglanu wapnia; Stos. przed siewem i sadzeniem, musi być wymieszany z glebą w celu uniknięcia strat azotu. Czasem stos. go po pogłównie pod zboża na początku ich wzrostu i rozwoju, musi być wymieszany z glebą (bronowanie).
Woda amoniakalna: płynny, bezbarwny, zasadowy o zapachu amoniaku, 20% N, otrzymywany z amoniaku i wody: Stos. przed siewem i sadzeniem wprowadzając ją specjalnymi rozlewaczami do gleby na 5-7cm (zapobiega stratom składników pokarmowych).
Amoniak ciekły: zawiera 83% N, jest najbardziej skoncentrowanym nawozem azotowym, przechowywany jest w butlach pod ciśnieniem 7,5atm. wprowadzany jest do gleby specjalnymi aparatami na 7-15cm, nawóz w wysokiej koncentracji jest trujący dla ludzi i zwierząt, a stężony w powietrzu w granicach 16-25% przy źródle ciepła (iskra) może prowadzić do wybuchu.
Amoniakaty: są to roztwory różnych związków azotu (głównie mocznika i saletry amonowej) rozpuszczalne w wodzie, zaw. 30-50% N.
55. Produkcja, charakterystyka i stosowanie nawozów saletrzanych.
Są dobrze rozpuszczalne w wodzie, NO3- ulega tylko sorpcji biologicznej, szybko dociera do korzeni, nie jest zatrzymywany w wierzchniej warstwy gleby, może ulec wypłukaniu w głąb profilu gleby, może powodować eutrofizację wód gruntowych i powierzchniowych, zaleca się stos. Je pogłównie ze względu na możliwość szybkiego wypłukiwania, fizjologicznie zasadowe, powodują alkalizację gleb. Stosuje się je pod wszystkie rośliny i na wszystkie gleby.
Kwas. azotowy (V), który otrzymujemy utleniając syntetycznie amoniak w obecności katalizatorów w temp. 600C:
4NH3+5O2 => 4NO+6H2O+216cal
2NO+O2 => 2NO2
3NO2+H2O => 2HNO3+NO+33cal
Saletra wapniowa: otrzymywana w procesie syntez kw. azotowego(V) z węglanem wapnia.
2HNO3 + CaCO3 => Ca(NO3)2 + CO2 + H2O
Jest higroskopijna (chłonie wodę, zapobiegamy temu przez granulacje z dodaniem 5% NH4NO3), zawiera 15,5% N, w tym 1% występuje w formie amonowej, nieforemne granulki, biało-kremowe. Stos. pogłównie na wszystkie gleby i pod wszystkie rośliny, w mniejszych dawkach ze względu na możliwość wymywania NO3-, stos. w produkcji polowej i ogrodniczej uprawie roślin i do wytwarzania nawozów wieloskładnikowych.
Saletra potasowa: zawiera N i K. Otrzymywana w procesie syntezy kw. azotowego (V) z węglanem potasu:
2HNO3+K2CO3 => 2KNO3+CO2+H2O
Występuje w postaci białych, drobnych kryształków, zawiera 15,5% N i 38,2% K. Stos. do nawożenia roślin ogrodniczych, w uprawach polowych do nawożenia pogłównego roślin reagujących ujemnie na jony Cl-, występujących w solach potasowych.
Saletra sodowa: otrzymywana w procesie syntezy kw. Azotowego (V) z węglanem sodu:
2HNO3+Na2CO3 => 2NaNO3+CO2+H2O
Zawiera 15,5% N, białe, drobne kryształki. Stos. pogłównie pod rośliny uprawne, najlepsza pod buraki (dużo sodu).
56. Produkcja, charakterystyka i stosowanie nawozów saletrzano-amonowych.
Są to nawozy uniwersalne, gdyż zawierają jony Nh4+ i NO3- i można je stos. na wszystkie gleby i pod wszystkie rośliny zarówno przed siewem i sadzeniem jak i pogłównie (z nielicznymi wyjątkami).
Saletra amonowa: reakcja kw. azotowego (V) z amoniakiem:
NH3+HNO3 => NH4NO3
Pooddaje się ją granulacji wieżowej, zawiera 34% N, nawóz zawiera po 50% formy NH4= i NO3- jest w postaci granulek 1-3mm, białych. Może ulec nitryfikacji i powstanie kwas azotowy zakwaszający glebę. Jest ona nawozem fizjologicznie lekko kwaśnym . Ma własności wybuchowe. Jest nawozem uniwersalnym stos. pogłównie i przedsiewnie na glebach kwaśnych i słabo kwaśnych nie wymaga przykrycia glebą a na glebach alkalicznych i świeżo zwapnowanych należy mieszać ją z glebą. Saletrzaki i salmagi: jest to mieszanina saletry amonowej z węglanem wapnia, dolomitem bez i z dodatkiem innych pierwiastków (S,B) dodatki mają na celu zmniejszenie higroskopijności podatności na rozkład chem. i wybuchy oraz zlikwidowanie właściwości zakwaszających saletry. Zawiera 25-28% N oraz 12% Ca. Stos. mają takie jak saletra amonowa, przy stos. pogłównym działają one jednak wolniej od saletry amonowej, dlatego zaleca się wymieszanie ich z glebą, aby uniknąć strat amoniaku. Wytwarza się saletrzaki: magnezowe (1,4-8% Mg), z różnymi dodatkami (borem, siarką i innymi pierwiastkami). Stos. się je na g1eby które wykazują niedobór danego pierwiastka i pod rośliny, które maja duże zapotrzebowania na dany pierwiastek np. pod buraki dajemy nawozy z dodatkiem boru. Saletra wapniowo-amonowa: zawiera 27% N i 26,6% CaO, azot występuje w 2 formach po 50% każdej, jest dobra do ogólnego stosowania a zwłaszcza na g1eby z niską zawartością wapnia i magnezu.
57. Produkcja, charakterystyka i stosowanie nawozów amidowych.
Mocznik produkowany na drodze syntezy amoniaku i CO2 w temperaturze 160-200C i przy ciśnieniu 140-250atm
2NH3+CO2 => NH2CO2NH4
NH2CO2NH4 => CO(NH2)2+H2O
W 1 etapie powstaje karbaminian amonowy, który w wyniku dehydratacji przechodzi w mocznik. Im wyższa jest temp. synt. i suszenia mocznika tym więcej powstaje biuretu, mocznik nie może zawierać >0,8% biuretu, gdyż może on zatruć rośliny i zwierzęta. Zawiera on 46% N, jest w formie granulatu 1-4mm, słabo higroskopijny, łatwo rozpuszczalny w wodzie. Wprowadzony do gleby ulega hydrolizie przechodząc w węglan (II) amonowy, czynnikiem regulującym hydrolizę jest ureaza wydzielana przez rośliny. Węglan ten w roztworze glebowym dysocjując uwalnia NH4+, które są pobierane przez rośliny lub przechodzą do kompleksu sorpcyjnego. Procesy przemian mocznika w glebie trwają 2-20 dni, najszybciej w glebach próchnicznych przy temp. 20-30C, pH 6,5-7,5. 50-60% całkowitej pojemności wodnej trwają 2-4 dni. Na 1000kg mocznika dajemy 82kg CaCO3. Jest to nawóz uniwersalny. Do otoczakowaia stos. się formaldehyd i preparaty siarkowe. W Polsce wytwarza się agramid: wytworzony z granulek mocznika i powlekany preparatem siarkowym. Nawóz ten zawiera 30-33% N, w ciągu tygodnia rozpuszcza się 25% tego nawozu.
58. Produkcja, charakterystyka i stosowanie nawozów azotowych.
Roztwór saletrzano-mocznikowy: jest to mieszanina roztworów wodnych saletry amonowej i mocznika w stosunku 1:1. Przyjmując za 100% zawartość N to 50% N to forma amidowa a po 25% jest formy amonowej i saletrzanej. W RMS najszybciej działa forma amonowa a najdłużej amidowa, jest on tańszy od saletry i mocznika. Wszystkie rodzaje RMs zawierają środek antykorozyjny. Można go stosować doglebowo i dolistnie w uprawach rolniczych i ogrodniczych jak również w połączeniach z pestycydami, pierwiastkami śladowymi i regulatorami wzrostu. Mocznik w roztworze wodnym o stęż. 6-20% tego nawozu i stos. go w czystym roztworze bądź z dodatkami makroelementów, pierwiastków śladowych, w za1eżności od zapotrzebowania roślin na dane składniki pokarmowe, Krople roztworu wodnego mocznika przylegają lepiej do pow. liścia niż saletry amonowej, łatwiej też przenika przez kutykulę do wnętrza liści.
59. Produkcja, charakterystyka i stosowanie nawozów fosforowych.
Rozróżnia się dwa podstawowe surowce: fosforyty Ca3(PO4)2 zawierające obok różnych domieszek znaczne ilości kadmu oraz znikome stężenia pierwiastków promieniotwórczych -
apatyty występujące w postaciach: fluroapatytu Ca5(PO4)3F, chloroapatytu Ca5(PO4)3Cl, droksyapatytu Ca5(PO4)3OH, oksyapatytu Ca10(PO4)6O oraz karboapatytu Ca10(PO4)6CO3. Produkcja nawozów fosforowych głównie oparta jest na metodzie oddziaływania na fosforyty lub apatyty silnymi kwasami nieorganicznymi SO4 lub HNO3. Nawozy te także otrzymuje się na zasadzie prażenia fosforytów ze związkami ułatwiającymi ich rozpuszczalność (Na2CO3 lub KCl), albo poprzez bardzo drobne zmielenie.
60. Produkcja i stosowanie nawozów fosforowych łatwo rozpuszczalnych w wodzie.
Superfosfat pojedynczy zawieta17-18% P2O5 (7,9% P) oraz 24% S. Produkowany jest w postaci pylistej o barwie jasno-szarej. Odczyn jest kwaśny (pH 2-3). Moznaa go stosować na wszystkie gleby z wyjątkiem kwaśnych o pH poniżej 5,0 oraz alkalicznych o pH poniżej 7,2 bo może być szybko uwsteczniony. Jest nawozem przedsiewnym a jego efektywność w dużym stopniu zależy od dokładnego wymieszania z glebą. Supenosfat pojedynczy granulowany zawiera 19%P2O5 (8,2% P). Ma lepsze właściwości fizyczne niż pylisty. Nie ulega zbryleniu w czasie magazynowania, łatwiej daje się wysiewać, a równocześnie zawarty w nim fosfor w większym stopniu wykorzystany jest przez rośliny. Ponadto granulacja wpływa na zmniejszenie procesu uwsteczniania fosforu. Superfosfat potrójny otrzymuje się w dwufazowym procesie produkcji: Ca3(PO4)2+3H2SO4 => 2H3PO4+3CaSO4. Siarczan wapnia jako produkt odpadowy w postaci fosfogipsu jest składowany na hałdach. Druga faza: Ca3(PO4)2+4H3PO4 => 3Ca(H2PO4)2. Superfosfat potrójny granulowany zawiera 46% P2O5 (20% P). Występuje w postaci granulek o barwie ciemnoszarej, jest nawozem przedsiewnym, można stosować jesienią i wiosną. Superfosfat potrójny granulowany borowany zawiera 44% P2O5 (l9,2% P) oraz 0,5% B. Nawóz ten przeznaczony jest pod rośliny wrażliwe na niedobór boru w glebie. Precypitat zawiera 30-40% P2O5 (13, 1-17,5% P), w postaci drobny kryształków o barwie białej, można stosować na wszystkie gleby i pod wszystkie rośliry. W Polsce obecnie percypitat nie jest proukowany do celów nawozowych.
61. Produkcja i stosowanie nawozów fosforowych trudno rozpuszczalnych w wodzie.
Mączka fosforytowa: zawiera 29% P2O5. Produkcja tego nawozu polega na zmieleniu wysokoprocentowych fosforytów. Otrzymany nawóz ma formę pylistą, barwę kremowo-szarą i nie jest higroskopijny, jest nawozem przedsiewnym który wymaga wymieszania. Mączka kostna bębnowa: zawiera 10% P2O5. Ma formę szarego sypkiego proszku. Jest produktem ubocznym. Mączka kostna odklejona: zawiera 30% P2O5 i ok. 1,5% N. Jest nawozem od jasno do ciemnoszarym, sypkim. Otrzymuje się poprzez zmielenie kości pozbawionych tłuszczów i klejów.
62. Metody produkcji nawozów potasowych.
Minerały z których produkuje się nawozy potasowe zawierają w swoim składzie potas w formie chlorkowej lub siarczanowej, bądź te dwie formy razem. Metody produkcji: -zmielenie wysokoprocentowych minerałów i wprowadzenie ich do gleby jako nawozów drobnokrystalicznych; –wykorzystanie procesu termicznej krystalizacji, w tej metodzie wykorzystuje się zdolność rozpuszczalności KCl i NaCl w wodzie o różnej temperaturze. Osad z KCl poddaje się wirowaniu, przesusza się przez filtry, dosusza się i rozdrabnia, powstaje produkt o nazwie sól potasowa; -wykorzystanie procesu flotacji, w tej metodzie surowy dokładnie rozdrobniony surowiec zawierający KCl miesza się w mieszalniku z odczynnikiem flotacyjnym; -wykorzystanie procesu suchej elektrycznej segregacji, polega na poddawaniu surowców zawierających KCl różnym zabiegom mającym na celu pobranie przez nie ładunku elektrycznego.
63. Charakterystyka i zasady stosowania nawozów potasowych chlorkowych.
Sole potasowe - głównym składnikiem jest KCI, występuje także NaCl, która zawartość zależy od koncentracji głównego składnika czyli KCl. Mają postać drobno i grubokrystaliczną o barwie od białej do czerwonej. Dzielimy je na: -niskoprocentowe 60-69% KCI -średnioprocentowe 79-85% KCl -wysokoprocentowe 95% KCl. Są mało higroskopijne i można je łatwo rozsiać na polu. Można stosować na wszystkie gleby przed' siewem lub sadzeniem roślin. Soli potasowych ze względu na wysoką koncentrację chloru nie zaleca się stos. pod rośliny, które nie tolerują tego pierwiastka .Magnezu kainit– zawiera 11,6-14,9% K (14-18% K2O), 2-5% Mg, około 70% NaCl oraz 14% S. Jest mieszaniną różnokształtnychh i różnokolorowych kryształków mających najczęściej barwę biała, różową, szarą i zieloną. Nadaje się on przede wszystkim na gleby lekkie. Nawozu tego także nie stosuje się pod rośliny nie tolerujące wysokiej koncentracji chloru. Kamex (korn-kali) zawiera 40% K2O i 2,5% Mg i domieszki NaCl.
64. Charakterystyka i zasady stosowania nawozów potasowych siarczanowych.
Siarczan potasowy -zawiera w swoim składzie od 39,8-43,2% K( 48-52% K2O), oraz domieszki KCl. Występuje w postaci drobnych kryształków o barwie jasnoszarej, nie jest higroskopijny, łatwo można go przechowywać i stosować. Nadaje się do stosowania na wszystkie gleby przed siewem lub sadzeniem roślin. Kalimagnezja (putentkali) - nawóz ten produkowany jest z minerału langbeinitu. Zawiera 20-24% K (24-29% K2O), 4,8-7,2% Mg oraz 20% S. Nawóz słabo higroskopijny łatwo można przechowywać i stosować, nadaje się na wszystkie gleby, a zwłaszcza ubogie w magnez. Stos. przed siewem lub sadzeniem rośllin, wymaga dobrego wymieszania z glebą.
65. Podział i charakterystyka nawozów wapniowych.
Głównym zadaniem nawozów wapniowych i wapniowo-magnezowych jest podniesienie pH gleb zakwaszonych. Biorąc pod uwagę charakter działania nawozów wapniowych i wapniowo-magnezowych możemy podzielić na: -grupę nawozów szybkodziałających w których Ca i Mg występują w formie tlenkowej i wodorotlenkowej -grupę nawozów wolnodziałających w której Ca i Mg występują w formie węglanowej –grupę nawozów mieszanych w których Ca i Mg występują w formie tlenkowej i węglanowej.
66.Charakterystyka i zasady stosowania nawozów wapniowych tlenkowych.
Nawóz wapniowy tlenkowy (wapno palone) – otrzymuje się na drodze prażenia w 1000C CaCO3=>CaO+CO2. Produkowany w 3 wersjach: 65, 75, 85% CaO. Nawóz pylisty, białawy silnie higroskopijny ma właściwości żrące. Stos. jesienią po zbiorze plonów dla lepszej efektywności należy wymieszać z ziemią. Nawozy wapniowo-magnezowe tlenkowe uzyskuje się jako odpad w przemyśle hutniczym. Mają postać pylistą o różnym zabarwieniu ale najczęściej szarym. Stos. się: -wapno magnezowo-tlenkowe 65% CaO, 12-20% MgO –wapno magnezowo tlenkowe 50% CaO, 10% MgO.
68.Charakterystyka i zasady stosowania nawozów wapniowo-magnezowych:
Biorąc pod uwagę charakter działania, nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe dzielimy na szybko działające, w których wapń i magnez występują w formie tlenkowej lub wodorotlenkowej oraz wolno działające, gdzie występują one w formie węglanowej.
Nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe węglanowe
Wapniak mielony – 42-56% CaO jest otrzymywany przez zmielenie skały wapiennej. Jest to najpospolitszy nawóz zawierający wapń w postaci CaCO3. Niektóre wapniaki zawierają pewne ilości węglanu magnezu. W zależności od zanieczyszczeń – wapniak zawiera 75_100% CaCO3, co w przeliczeniu na CaO wynosi 42-56%. Wapniak rolniczy mielony jest barwy białej, przy większej ilości zanieczyszczeń – barwy szarej. Jest słabo higroskopijny, nierozpuszczalny w wodzie.
Kreda nawozowa – 45% CaO otrzymywana jest przez zmielenie kredy naturalnej. Zawiera wapń w formie CaCO3 i niewielkie ilości MgCO3.
Wapno łąkowe – 40% CaO powstaje na terenach bezodpływowych, niekiedy w warstwie o dużej miąższości. Zawiera dużo wody i dlatego przed stosowaniem musi być ułożone w pryzmy i wysuszone na powietrzu. Posiada znaczenie lokalne.
Wapno poflatacyjne – 48% CaO jest to produkt uboczny z flotacji rud siarki. Zawiera domieszki siarki.
Węglan wapnia pokekowy – 40% CaO jest produktem ubocznym, powstałym przy wytwarzaniu kwasu siarkowego z rudy siarkonośnej. Zawiera dodatkowo siarkę.
Kreda nawozowa posodowa - 50% CaO sucha jest produktem odpadowym w przemyśle sodowym. Może zawierać do 5% Cl. Nawóz o strukturze bezpostaciowej, bardzo rozdrobniony.
Wapno pocelulozowe – 40% CaO jest to produkt uboczny przemysłu celulozowo-papierniczego. Może zawierać 5% Cl i 1,5% S.
Wapno defekacyjne – 15-30% CaO jest produktem odpadowym przemysłu cukrowniczego. Zawiera duże ilości wody i przed stosowaniem wymaga suszenia. Poza CaCo3 w wapnie defekacyjnym występuje K, P, N oraz mikroelementy.
Oznaczanie ogólnej alkaliczności tych nawozów:
Zasada metody – polega na rozpuszczeniu próby w gorącym kwasie chlorowodorowym o znanym mianie. Nadmiar kwasu chlorowodorowego odmiareczkowuje się mianowanym roztworem wodorotlenku sodu wobec fenoloftaleiny. Z ilości związanego kwasu przez wapń i magnez oblicza się ogólną alkaliczność badanego roztworu.
69.Charakterystyka i zasady stosowania magnezowych:
Oddziaływają na podniesienie odczynu gleby. Działanie odkwaszające nawozów magnezowych na glebę jest silniejsze aniżeli wapniowych. Działanie uzależnione jest od formy w jakiej występuje ten pierwiastek. Objawy zewnętrzne wymagają dolistnego stosowania. Węglany lub krzemiany magnezowe działają znacznie wolniej, a ich wpływ na wysokość i jakość plonów roślin może trwać przez kilka lat. Surowcami do produkcji tych nawozów są: dolomity, magnezyty, serpentynity.
Siarczan magnezu – stosuje się zarówno przed siewem lub sadzeniem roślin jak i pogłównie dolistnie w formie roztworu wodnego.
Kizeryt – występuje w post. Granulek, stosuje się go przed siewem lub sadzeniem roślin lub pogłównie można stosować też dolistnie.
Rolmagi – mają postać pylistą. Charakteryzują się słabą higroskopijnością. Stosuje się je doglebowo przed siewem lub sadzeniem roślin.
Karmag – występuje w formie pyłu o barwie od jasnobrunatnej do szarej. Ze względu na niską higroskopijność zaleca się go stosować przed siewem lub sadzeniem roślin.
70. Zasady nawożenia siarką.
Na glebach lekkich, przeważających na terenie Polski, następuje stosunkowo szybka mineralizacja próchnicy glebowej. Równocześnie z mineralizacja postępuje proces uruchamiania zasobów zmagazynowanej w niej siarki. Przy braku przypływu substancji organicznej następuje wiec zubożenie gleby w próchnice, a tym samym w ilość siarki. Uwolniona siarka jest pierwiastkiem niezwykle labilnym i szybko ulega wymyciu z gleby. Z tego powodu nowym wymiarem w rolnictwie jest wprowadzanie nawozów zawierających siarkę i uzupełniających systematycznie jej zawartość w glebie. Jest to niezwykle ważne z dwu powodów:
- ilości wprowadzanej siarki zależą od wielkości pojawiających się niedoborów tego pierwiastka w glebie oraz w opadach. Jak wykazują badania prowadzone przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach zawartość tego pierwiastka może wahać się od kilku do kilkuset mg/100g gleby tzn. od 20 do kilkuset kilogramów na powierzchni 1 ha w warstwie ornej. Podobne zróżnicowanie dotyczy opadu siarki od około 1,5 kg / ha do ponad 90 kg/ha
- od grupy roślin, która będzie nawożona. Wyróżniamy trzy podstawowe grupy, które zostały wyodrębnione na podstawie ilości wynoszonej siarki w plonie rolniczym.
a) rośliny o bardzo dużych potrzebach pokarmowych w stosunku do siarki. Należą do nich głównie rośliny krzyżowe: rzepak, kapusta, gorczyca oraz liliowate cebula i czosnek. Rośliny te pobierają 80-90 kgS/ha.
b) Rośliny o średnich potrzebach pokarmowych w stosunku do siarki, które pobierają około 20-40kg S/ha. Należą do nich motylkowate oraz okopowe wytwarzające duże ilości suchej masy z ha.
c) Rośliny o niskich potrzebach nawozowych w stosunku do siarki do nich zaliczamy przede wszystkim zboża, które pobierają około 12-25 kgS/ha.
Zaznaczające się silnie objawy niedoborowe siarki nie tylko w Polsce północno - wschodniej ale także już w Wielkopolsce zmuszają nas do poszukiwania nowych źródeł siarki, które systematycznie dostarczane likwidowałyby niedobory tego pierwiastka w glebie jak również zapewniały uzyskiwanie plonów roślin na odpowiednim poziomie przy zachowaniu, a w niektórych przypadkach nawet polepszeniu wielu cech jakościowych. W chwili obecnej na rynku pojawia się coraz więcej nawozów wieloskładnikowych zawierających siarkę. Przykładem takim mnoga Bryc nawozy produkowane przez Zakłady Chemiczne w Luboniu. Wybór nawozu uzależniony jest od gatunku rośliny oraz od zawartości w glebie bądź to fosforu, bądź to potasu przyswajalnego dla roślin. Ważna cecha jest to, ze nawozy te ze względu na domieszki wapnia oraz magnezu można stosować na gleby o odczynie słabo kwaśnym. Gleby kwaśne stanowią w Polsce ponad 60%. Dlatego tez stosowanie nawozów wieloskładnikowych powoduje podniesienie efektywności nawożenie, szczególnie na glebach lekkich i kwaśnych. Łatwo jest również zauważyć, ze wszystkie nawozy zawierają domieszkę siarki od 10 do 26%. Nawozy o dużej zawartości potasu oraz siarki powinny być zalecane w uprawie roślin okopowych i krzyżowych.
71. Metody nawożenia roślin borem.
Dolistnie. Nawożenie borem można przeprowadzić następująco:
- stosować doglebowo nawozy wieloskładnikowe zawierające w swoim składzie bor,
- dolistnie specjalnymi nawozami borowymi np. Soluborem® DF, który zawiera 17,5% B w postaci łatwo dostępnej dla roślin. Dawkę Soluboru® DF ustala się na podstawie analizy gleby, najczęściej są to dawki od 0,5 do 7,0 kg/ha.
72. Metody nawożenia roślin manganem.
Dolistnie. Do dokarmiania dolistnego na plantacjach intensywnych, szczególnie w okresach suszy zaleca się stosowanie schelatyzowanych nawozów płynnych np. ADOB® Mn, Basfoliar® 36 Extra, Basfoliar® 34. W uprawach zbóż zaleca się stosowanie dawki 4. litrów nawozu ADOB Mn na ha w fazie krzewienia. Dopuszczane jest stosowanie dawek dzielonych np. 1 x 2 l/ha jesienią i 1 x 2 l/ha wiosną. Stosowanie wodnych roztworów soli technicznych manganu np. 2% siarczanu manganawego jest mniej efektywne ze względu na dużo mniejszą przyswajalność dla roślin manganu zastosowanego w takiej formie. Basfoliar® 36 Extra: od 6. do 12. l/ha, Basfoliar® 34: od 8. do 12. l/ha które mogą być stosowane łącznie z innymi agrochemikaliami (patrz tabela mieszania).
73. Metody nawożenia roślin miedzią.
Dolistnie. Najlepszym sposobem zapobiegania brakom miedzi w zbożach jest stosowanie nawozów dolistnych, które zawierają miedź w postaci chelatów. Do nawożenia dolistnego zaleca się stosowanie schelatyzowanych nawozów np. ADOB® Cu IDHA o zawartości miedzi 6,2%, w dawce 2 l/ha. Dawkę tę można podzielić na dwa zabiegi np. jesienią 1 l/ha i wczesną wiosną 1 l/ha. Zaleca się także stosowanie wieloskładnikowych nawozów Basfoliar® 36 Extra: od 4. do 12. l/ha, Basfoliar® 34: od 6. do 12. l/ha. Zabiegu należy dokonać w fazie pełni kłoszenia do fazy 1. kolanka, nie później.
74. Metody nawożenia roślin cynkiem.
Sprawdzoną i tanią metodą dostarczania ich roślinom w okresie wegetacji jest nawożenie dolistne. Basfoliar® 6-12-6 (od 6. do 12. l/ha), ADOB® Zn (od 4. do 5. l/ha), zawierających cynk w postaci chelatów pozwala szybko uzupełnić niedobory cynku w uprawie kukurydzy.
75. Charakterystyka i metody stosowania nawozów mikroelementowych – chealtowych.
Chelaty mikroelementowe są to trwałe kompleksowe połączenia pierwiastków śladowych z cząsteczkami organicznymi. Chealty mikroelementowe nie przechodzą w glebie szybko w formy jonowe i dzięki temu nie są one przez nią silnie sorbowane, ani też uwstecznione. Związki te są także odporne na rozkład przez mikroorganizmy glebowe. Produkcja ich głównie opiera się na bazie kwasów ligninosulfonowych oraz garbników sulfitowych. Chealty te produkowane są w formach pylistej oraz płynnej. Oba rodzaje nawozów przeznaczone są do stosowania wyłącznie w formie płynnej.
76. Charakterystyka i metody stosowania nawozów typu INSOL:
Zawiera makroelementy w proporcji sprzyjającej wczesnemu wchodzeniu roślin w fazę generatywną przyśpiesza tworzenie się pąków kwiatowych. Zawiera również najważniejsze dla roślin mikroelementy.
Zasady stosowania
1. Kwitnące rośliny ozdobne:
- dokorzeniowo w postaci roztworu o stężeniu 0,1-0,5% co 7-10 dni,
- dolistnie w przypadku wystąpienia objawów nie ożywienia roślin w formie oprysku o stężeniu 0,1-0,3%.
2. Szkółki drzew i krzewów owocowych i ozdobnych:
- 1-2 opryski w sierpniu roztworem 0,5-1%.
3. Warzywa pod osłonami i w uprawie polowej: Najlepsze efekty uzyskuje się przy stosowaniu INSOLu
wg schematu:
-faza 4-6 liści - INSOL U - roztwór 1%,
-faza 10 liści - INSOL Polichelat 7 - roztwór 1%,
-następne opryski co 10-14 dni - INSOL W - roztwór 1-2%.
W uprawie pomidorów, papryki i ogórków w okresie wiązania owoców oraz w uprawie selera, kapusty białej i pekińskiej w okresie wiązania główek należy dodatkowo wykonać 2-3 opryski INSOLem Ca.
4. Przedwegetacyjne nawożenie podłoży:
-surowce podłożowe z różnym udziałem torfu, węgla brunatnego i kory o wcześniej dobranym pH nasyca się roztworem INSOLu W. Na 1 m3 surowców podłożowych wprowadza się INSOL w ilości 3-4 l w postaci rozcieńczonej np. w 50 l wody i roztwór taki dokładnie miesza się z surowcem podłożowym. Uzyskuje się gotowe podłoże do uprawy różnych roślin warzywnych i ozdobnych.
5. Pogłówne nawożenie wraz z nawadnianiem: Do tego celu rozcieńcza się INSOL W wodą w stopniu zależnym od wieku rośliny:
-siewki i pikówki - 1 l INSOLu rozcieńcza się w 1000 l wody i takim roztworem zamiast wodą podlewa się rośliny w sposób zapewniający im właściwą wilgotność,
-rośliny starsze, po przyjęciu się na miejscu stałym - 2 l INSOLu rozcieńcza się w 1000 l wody i takim roztworem zamiast wodą podlewa się rośliny utrzymując optymalną wilgotność podłoża.
77. Charakterystyka nawozów wieloskładnikowych.
Nawozy wieloskładnikowe zawierają co najmniej dwa podstawowe składniki pokarmowe dla roślin. W zależności od technologii dzielimy je na:
- nawozy wyprodukowane na drodze mechanicznego zmieszania poszczególnych komponentów
- nawozy kompleksowe produkowane na drodze reakcji zachodzących pomiędzy poszczególnymi związkami chemicznymi
Ad.1
Nawozy wyprodukowane na drodze mechanicznego zmieszania poszczególnych komponentów można otrzymać poprzez:
- fabryczne mieszanie komponentów
- mieszanie mechaniczne komponentów w gospodarstwach lub małych mieszalniach
Przykładem wieloskładnikowych nawozów produkowanych na skalę przemysłową są:
- nawozy o ogólnej nazwie amofoski. Nawozy te otrzymuje się w wyniku mechanicznego zmieszania superfosfatu potrójnego z wysokoprocentową granulowaną solą potasową i siarczanem (VI) amonu
Ad.2
Kompleksowe nawozy wieloskładnikowe można podzielić w zależności od formy występującego w ich składzie azotu na:
- amofosy zawierające NH4+o składzie NP. i amofoski o składzie NPK
- nitrofosy zawierające NO3- o składzie NP. i nitrofoski o składzie NPK
- ureafosy zawierające NH2- o składzie NP. i ureafoski o składzie NPK
Podstawowymi surowcami do produkcji kompleksowych nawozów są fosforyty i apatyty.
78. Zalety i wady nawozów wielo- i jednoskładnikowych.
Nawozy
jednoskładnikowe wieloskładnikowe
Zalety
- możliwość stosowania jednego składnika jako uzupełnienie nawozu wieloskładnikowego
- możliwość stosowania jednego składnika pogłównie np. azotu jako dodatek do dopełnienia dawki ogólnej
- możliwość wyboru formy nawozu np.: forma amonowa czy saletrzana nawozów azotowych lub chlorkowa albo siarczanowa nawozów potasowych - duża koncentracja składników pokarmowych
- jednorodność składu chemicznego w granulkach
- możliwość doboru nawozu do potrzeb nawozowych gleb i roślin
- przydatność do nawożenia zlokalizowanego
- niższe koszty transportu i stosowania w porównaniu z nawozami jednoskładnikowymi
Wady
- niska z reguły koncentracja składników pok.
- zawartość w balaście wchodzącym w skład niektórych nawozów metali ciężkich
- zwiększone koszty transportu i stosowania w porównaniu z nawozami wieloskładn. - wraz z usunięciem balastu z niektórych nawozów usuwa się także dodatkowe źródło pierwiastków śladowych
- konieczność pogłównego stosowania nawozów jednoskładnikowych (azotowych) pod niektóre rośliny lub na gleby o wyraźnym niedoborze danego składnika
79. Metody produkcji nawozów wieloskładnikowych typu AMOFOS
W pierwszym etapie produkcji oddziałuje się na fosforyty lub apatyty kwasem siarkowym (VI) w myśl reakcji: Ca3(PO4)2 + 3H2SO4  2H3PO4 + CaSO4
W wyniku tej reakcji uzyskuje się kwas ortofosforowy (V) oraz fosfogips. Fosfogips jest oddzielany i jako odpad wywożony na hałdy.
W drugim etapie następuje połączenie kwasu ortofosforowego (V) z amoniakiem w myśl reakcji: H3PO4 + NH3  NH4H2PO4
H3PO4 + 2NH3  (NH4)2HPO4
W efekcie tych reakcji powstaje mieszanina fosforanów (V) mono i diamonowego. Jest to nawóz dwuskładnikowy zawierający azot i fosfor występujący pod nazwą fosforanu amonu (nazwa handlowa polidap i polimap).
Dodając w trakcie przebiegu procesu technologicznego do otrzymanego amofosu sól potasową otrzymuje się amofoskę.
80. Charakterystyka i zasady stosowania nawozów wieloskładnikowych typu polifosek.
Nawóz granulowany, równomierne granulki beżowe do różowych, w zależności od koloru soli potasowej, nie zbrylające się trwale.
Gęstość nasypowa: 0.9-1.0 kg/dm3
Zawartość klasy ziarnowej 2-5 mm: min. 90% m/m.
Polifoska 8 zawiera 8% azotu (N) w formie amonowej, 24% fosforu (P2O5) w formie fosforanu jedno i dwuamonowego i 24% potasu (K2O) w formie chlorku potasowego, czyli soli potasowej. Azot w formie amonowej nie ulega wymywaniu z gleby, jest wolno pobierany przez rośliny, wspomaga pobieranie fosforu i ogranicza nadmierne pobieranie potasu. Fosfor w formie fosforanu amonowego jest najlepiej przyswajalną formą tego składnika, dobrze pobieraną również w warunkach niedoboru wody w glebie. Taki skład chemiczny powoduje dobre ukorzenienie roślin, prawidłowy ich rozwój od okresu powschodowego i zwiększa ich mrozoodporność.
Stosowanie:
Nawóz ten może być stosowany pod wszystkie rośliny uprawne: zboża ozime i jare, przemysłowe i okopowe, na użytkach zielonych oraz w uprawie warzyw i sadownictwie. Polifoskę 8 zaleca się stosować na gleby o zbliżonej zasobności w fosfor i potas, w warunkach prawidłowego nawożenia organicznego.
Najwyższą efektywność uzyskuje się stosując Polifoskę 8 przedsiewnie, mieszając z glebą na głębokość 10-20 cm. Nawóz ten można stosować także wczesną wiosną, pogłównie na rośliny ozime, na glebach zasobnych. Uprawy wieloletnie nawozić wiosną.
Polifoskę 8 można mieszać bezpośrednio przed rozsiewem z mocznikiem
Nazwa nawozu Zaw. składników pokarmowych roślin Przeznaczenie do rolniczego wykorzystania
POLIFOSKA 6
NPK 6-20-30 Azot (N) 6%
Fosfor (P2O5) 20%
Potas (K2O) 30% Nawóz przedsiewny do nawożenia zbóż ozimych i jarych, rzepaku, strączkowych, okopowych i użytków zielonych. Nadaje się do produkcji nawozów zawiesinowych
POLIFOSKA 8
NPK 8-24-24 Azot (N) 8%
Fosfor (P2O5) 24%
Potas (K2O) 34% Nawóz przedsiewny do stosowania pod okopowe, zboża ozime i jare, rzepak i strączkowe
POLIFOSKA 11
NPK 11-22-16 Azot (N) 11%
Fosfor (P2O5) 22%
Potas (K2O) 16% Nawóz przedsiewny do nawożenia zbóż, w pierwszej kolejności uprawianych na glebach zasobnych w potas i ubogich w fosfor
POLIFOSKA 12+S
NPK 12-12-12-11 Azot (N) 12%
Fosfor (P2O5) 12%
Potas (K2O) 12%
Siarka (S) 11% Nawóz przedsiewny do stosowania w pierwszej kolejności uprawianych na glebach ubogich w siarkę, do nawożenia zbóż jarych, roślin motylkowatych i okopowych na oborniku
POLIFOSKA 15+Mg
NPK 15-15-15-2 Azot (N) 15%
Fosfor (P2O5) 15%
Potas (K2O) 15%
Magnez (Mg) 2% Nawóz przedsiewny do stosowania w pierwszej kolejności na glebach ubogich w magnez przyswajalny, do nawożenia zbóż jarych, roślin okopowych ozimych i użytków zielonych
81.Charakterystyka i zasady stosowania nawozów wieloskładnikowych typu polimagów:
, saletrą amonową i z saletrzakiem, a w dowolnym czasie z solą potasową.
Nazwa nawozu Zawartość składników pokarmowych roślin Przeznaczenie do rolniczego wykorzystania
POLIMAG 305
NPKMg 5-16-24-8 Azot (N) 5%
Fosfor (P2O5) 16%
Potas (K2O) 24%
Magnez (Mg) 8% Nawóz przedsiewny do stosowania w pierwszej kolejności na glebach ubogich w magnez i potas przyswajalny, do nawożenia okopowych, zbóż ozimych i rzepaku
POLIMAG 306
NPKMg 6-19-19-8 Azot (N) 6 %
Fosfor (P2O5) 19%
Potas (K2O) 19%
Magnez (Mg) 8% Nawóz przedsiewny do stosowania w pierwszej kolejności na glebach ubogich w magnez przyswajalny, do nawożenia zbóż ozimych, rzepaku, zbóż jarych i użytków zielonych
POLIMAG 309
NPKMg 9-17-12-8 Azot (N) 9%
Fosfor (P2O5) 17%
Potas (K2O) 12%
Magnez (Mg) 8% Nawóz przedsiewny do stosowania w pierwszej kolejności na glebach ubogich w magnez i fosfor przyswajalny, do nawożenia zbóż ozimych i jarych, rzepaku i użytków zielonych
Polimag 405
N,P,K, Mg, S
5-10-26-6-4 Azot (N) 5%
Fosfor (P2O5) 10%
Potas (K2O) 26%
Magnez (Mg) 6%
Siarka (S) 4% Nawóz przedsiewny, ale można go także stosować pogłównie wiosną pod zboża ozime na gleby ubogie w potas i magnez w warunkach ubogiego nawożenia organicznego. Nawóz ten jest bardzo przydatny pod rośliny potaso-magnezolubne (burak cukrowy, ziemniak, rzepak i motylkowate)
82). Jakich nawozów nie można ze sobą mieszać.
Nieznajomość zasad mieszania nawozów może przyczynić się do zbrylenia uzyskanej masy, strat skł. pokarmowych przez utlenianie się do atmosfery oraz uwstecznianie. Zasady mieszania:
- nie można mieszać nawozów higroskopijnych z niehigroskopijnymi, w wyniku zmieszania takich nawozów nawozy higroskopijne chłonące wodę mogą doprowadzić do zbrylenia uzyskanego produktu.
- nie należy mieszać nawozów zawierających fosfor w związkach rozpuszczalnych w wodzie z nawozami zawierającymi wapń, w tej sytuacji rozpuszczalne związki fosforu mogą przechodzić w formy nierozpuszczalne i nieprzyswajalne dla roślin.
- nie można mieszać nawozów zawierających w swoim składzie jon nh4+ z nawozami wapniowymi. pod wpływem wapnia mogą nastąpić straty amoniaku, który przechodzi do atmosfery.
- nie należy mieszać nawozów pylistych z nawozami granulowanymi, w przypadku zmieszania tych nawozów może nastąpić rozwarstwienie poszczególnych składników w czasie transportu i wysiewu.
83. Zasady przechowywania nawozów mineralnych
1. Nie należy składować luzem w sąsiadujących boksach tych nawozów, których nie wolno ze sobą mieszać.
2) Najbardziej suche magazyny i suche miejsca w magazynie powinno się przeznaczyć dla nawozów najbardziej higroskopijnych.
3) Miejsce składowania saletry amonowej powinno być wolne od materiałów łatwopalnych oraz od działania wyższych temp.
4) W pomieszczeniu przeznaczonym na nawozy nie należy składować pasz.
5) Nawozy składowane w workach powinny być co 2-3 miesiące przekładane w celu uniknięcia zbrylenia.
6) Nawozy zbrylone w czasie przechowywania powinny być przed wysiewem rozdrobnione.
7) Przy ręcznym rozdrabnianiu saletry amonowej nie powinny być używane narzędzia metalowe, ze wzgl. na niebezpieczeństwo eksplozji
8) Niektóre nawozy ( sole potasowe, nawozy wapniowe) można przechowywać na wolnej przestrzeni nie zadaszonej, w kopcach na terenie podwyższonym. Zagłębione dno kopca powinno być odizolowane od wpływu wody gruntowej za pomocą folii. Cały kopiec powinien być również nakryty folią, a następnie ziemią zabezpieczającą kopiec przed opadami.
84. Wymagania pokarmowe roślin, od czego zależą, obliczanie.
Wym. pok. roślin odpowiadają ilości składników, które roślina musi pobrać z jednostki powierzchni w okresie swojego rozwoju w celu wydania wysokiego i jakościowego dobrego plonu w danych war. agroekologicznych. Wielkość pobrania skł. pok. uzależniona jest od gatunku rośliny oraz wysokości i optymalnego składu chemicznego plonu. Aby określić wymagania pokarmowe roślin trzeba znać:
- kompleksy przydatności rolniczej poszczególnych gleb.
- średnią wysokość plonów roślin osiąganą w Polsce na poszczególnych kompleksach przydatności rolniczej lub własnymi danymi z regionu lub gospodarstwa.
- zawartość suchej masy w % w plonach uprawianych roślin oraz stosunek plonu głównego do plonu ubocznego.
- średnią zawartość składników pokarmowych w roślinach uprawnych w % suchej masy lub w oparciu o własne wyniki badań chemicznych roślin.
Dysponując tymi danymi można za pomocą wzoru obliczyć wymagania pokarmowe roślin.
Wp= a*b*P/10 + a1*b1*P1/10
Wp- wymagania pokarmowe w kg danego składnika pokarmowego na 1 ha.
a- składnik pokarmowy w suchej masie plonu głównego w %
a1- składnik pokarmowy w suchej masie plonu ubocznego w %
b- sucha masa w plonie głównym w %
b1- sucha masa w plonie ubocznym w %
P- plon główny w t z 1 ha
P1- glon uboczny w t z 1 ha
10- współczynnik przeliczeniowy
85. Co to są potrzeby nawozowe roślin i od czego są uzależnione?
Potrzebami nawozowymi roślin nazywamy ilość składników pokarmowych zawartych w nawozach, które należy zastosować pod daną roślinę na jednostkę powierzchni w celu uzyskania zakładanych ekonomicznie uzasadnionych i jakościowo dobrych plonów. Potrzeby nawozowe roślin uzależnione są od:
- wymagań pokarmowych i intensywności pobierania składników pokarmowych przez poszczególne odmiany roślin uprawnych. Im wyższe roślina ma wymagania pokarmowe tym ma większe potrzeby nawozowe i należy stosować wyższe dawki nawozów.
- właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych gleby. Właściwości te decydują o ilości składników uruchamianych, które rośliny mogą bądź nie mogą pobrać do swojego wzrostu i rozwoju. Główną rolę odgrywa tu zasobność gleb w składniki pokarmowe i masę organiczną oraz ich odczyn. Im gleba posiada więcej składników pokarmowych tym można stosować mniejsze dawki nawożenia i odwrotnie. Im więcej masy organicznej w glebie tym wyższa jest jej urodzajność. Najbardziej optymalne pH 6-7,5
- poziom agrotechniki w gospodarstwie. Im wyższy poziom wykonywanych zabiegów agrotechnicznych tym wyższy plon. Należy zwrócić uwagę na: wysokość dawek, optymalny termin ich zastosowania oraz dobór odpowiedniej formy nawozu.
- przedplonu. Rośliny motylkowe oraz okopowe na oborniku jako przedplony pozostawiają znacznie więcej masy organicznej niż zboża. W związku z tym zaleca się na stanowiskach po dobrych przedplonach zmniejszenie dawek nawozów azotowych o 20-30 kg/ha.
- warunków klimatycznych. W tym wypadku na efektywność nawożenia ma wpływ długości okresu wegetacyjnego, optymalne uwilgotnienie gleby spowodowane opadami, bądź nawadnianiem oraz temperatura otoczenia. Im dłuższy okres wegetacyjny tym większa szansa na wykorzystanie przez rośliny jak największej ilości składników pokarmowych wprowadzonych do gleby.
86. Obliczanie dawek azotu pod rośliny uprawne
DN = Wp-(A+B+C)x100/a
DN – wysokość dawki azotu w kg/ha
Wp – wymagania pokarmowe rośliny (pobranie azotu przez plon w kg/ha)
A – ilość azotu pochodząca z nawozów organicznych oraz resztek pożniwnych roślin motylkowych (ok. 20-60 kg na 1ha w pierwszym roku uprawy po tych roślinach i 10-25 kg N na 1 ha w drugim roku uprawy)
B – ilość azotu pochodząca z masy organicznej gleby. Dla gleb zaw. do 2% próchnicy w okresie wegetacji mogą pobrać 5-20 kg N/ha, ponad 2% próchnicy pobranie wynosi 20-60 kg N/ha
C – ilość azotu z nawozów azotowych nie wykorzystana przez przedplon. Szacowana ilość 3-15 kg/ha
a – stopień wykorzystania azotu z nawozów mineralnych. Zależy on od gatunku rośliny oraz technologii stosowania nawozów azotowych. Szacowana ilość, zboża w 50-70%, okopowe w 80%, uzytki zielone w 70-100%
87. Obliczanie dawek fosforu i potasu pod rośliny uprawne
P = (Wp – O) x
P – ilość w kg/ha fosforu (P2O5), potasu (K2O), którą należy dostarczyć danej roślinie biorąc poda uwagę zasobność i współczynniki bilansowe dla poszczególnych gleb
Wp – wymagania pokarmowe roślin w stosunku do fosforu (P2O5), potasu (K2O)
O – ilość kg/ha fosforu , potasu wprowadzona do gleby w postaci nawozów organicznych
x – współczynnik bilansowy dla fosforu P2O5, potasu K2O uwzgl. zasobność gleb w te skł. i ich kategorie agronomiczne
88. Główne zadania stacji chemiczno-rolniczych i praktyczne wykorzystanie ich map
1. Wykonywanie analiz gleb, roślin, płodów rolnych i leśnych,
2. Doradztwo w sprawach nawożenia,
3. Wykonywanie badań jakości nawozów,
4. Wykonywanie ekspertyz i wydawanie opinii o zasobności gleb, składzie chemicznym roślin i nawozów oraz prawidłowym stosowaniu nawozów,
5.Prowadzenie działalności szkoleniowej i informacyjnej w zakresie, o którym mowa w pkt 1-4;
6.Tworzenie i prowadzenie bazy danych dotyczących zasobności gleb w azot i fosfor oraz zanieczyszczenia azotanami wód w profilu glebowym do 90 cm pod powierzchnią terenu;
89. Jak określa się potrzeby wapnowania gleb
Potrzeby wapnowania gleb ustala się na podstawie kategorii agronomicznej gleb oraz ich pH oznaczonego potencjometrycznie, przez stacje chemiczno-rolnicze.
Kategorie agronomiczne gleb Potrzeby wapnowania w t/ha CaO
konieczne potrzebne wskazane Bardzo wysoka
Bardzo lekkie 3,0 2,0 1,0 -
Lekkie 3,5 2,5 1,5 -
Średnie 4,5 3,0 1,7 1,0
Ciężkie 6,0 3,0 2,0 1,0
90. Jak oblicza się efektywność nawożenie i w jakich jednostkach się wyraża
Efektywność nawożenia – określa ją efekt plonotwórczy nawozów wyrażony w kg plonu rzeczywistego lub w przeliczeniu na jednostki zbożowe, osiągnięty na skutek zastosowania danej dawki składników pokarmowych.
Najprostszą metodą określania efektywności nawożenia brutto jest podzielenie uzyskanego plonu roślin przez dawkę wprowadzanych do gleby składników pokarmowych w postaci nawozów. Licząc jednak w ten sposób efektywność nawożenia brutto przypisuje się nawozom całkowity plon, łącznie z jego częścią uzyskaną z naturalnych zasobów gleby. Wskaźnik ten może być używany do analizy porównawczej w zbliżonych warunkach przyrodniczych i agrotechnicznych.
Dokładniejsze dane uzyskuje się określając efektywność nawożenia netto.
En = A-A0/D
gdzie:
En – efektywność nawożenia netto, wyrażona w plonach rzeczywistych roślin lub jednostkach zbożowych przypadająca na dawkę w kg skł. pokarmowego zawartą w nawozach
A0 – plon rzeczywisty rośliny w kg/ha lub przeliczeniowy na jednostki zbożowe zebrany na polu bez nawożenia
A – plon rzeczywisty rośliny w kg/ha lub przeliczeniowy na jednostki zbożowe zebrany na polu nawożonym
D – dawka czystego skł. lub kilku skł. pokarmowych zawartych w nawozie w kg/ha
Efektywność nawożenia netto nie daje odpowiedzi przy jakim poziomie nawożenia otrzymuje się najwyższy efekt produkcyjny. W celu uzyskania takiej odpowiedzi należy obliczyć krańcową efektywność nawożenia polegającą na ustaleniu plonu danej rośliny pod wpływem każdego następnego kg skł.pokarmowego zastosowanego w postaci nawożenia. Efektywność krańcową nawożenia oblicza się według następującego wzoru:
Ek=Y2-Y1/X2-X1
Gdzie:
Ek – efektywność nawożenia krańcowa wyrażona w plonach rzeczywistych roślin lub plonów rzeczywistych roślin lub jednostkach zbożowych przypadająca 1kg skł. pokarmowego zawartego w dawce wyższej w porównaniu do dawki niższej
Y1 – rzeczywisty plon roślin lub jednostek zbożowych uzyskany na niższej dawce skł. pokarmowych zawartych w nawozach
Y2 – rzeczywisty plon roślin lub jednostek zbożowych uzyskany na wyższej dawce składników pokarmowych zawartych w nawozach
X1 – niższa dawka składników pokarmowych zawartych w nawozach
X2 – wyższa dawka skł. pokarmowych zawartych w nawozach
Efektywność nawożenia krańcowa maleje w miarę wzrostu dawek składników pokarmowych i dla dawki optymalnej jest równa zeru. Krańcową efektywność nawożenia można najdokładniej ocenić w oparciu o wyniki doświadczeń ze wzrastającymi dawkami nawozów.
W badaniach naukowych, a także w praktyce rolniczej oblicza się też efektywność fizjologiczną danego składnika nawozowego. Efektywność fizjologiczna jest to przyrost plonu wyrażony w kg przypadający na 1 kg danego składnika pokarmowego pobieranego z pokarmu z plonem końcowym rośliny. Najczęściej oblicza się efektywność fizjologiczną azotu.
EF =Y2-Y1/P2-P1
Gdzie:
EF – efektywność fizjologiczna wyrażona w kg plonu rośliny przypadająca na 1 kg skł. pok. nawozu
Y1 – plon rośliny w kg uzyskany na niższej dawce skł. pok. zawartego w nawozach
Y2 – plon rośliny w kg uzyskany na wyższej dawce skł. pok. zawartego w nawozach
P2 – pobranie skł. pok. przez rośliny na niższej dawce nawozu
P1 – pobranie skł. pok. przez rośliny na wyższej dawce nawozu
Pobranie skł. pok. przez rośliny oblicza się według następującego wzoru:
P=z*x/100
Gdzie:
P – pobranie skł. pok. przez roślinę w kg z 1ha
z – zawartość % skł. pokarmowego w plonie danej rośliny (w przeliczeniu na suchą masę)
x – plon danej rośliny wyrażony w kg suchej masy
91. Zasada obliczania opłacalności stosowania nawozów
Opłacalnością nazywa się różnicę pomiędzy wartością zwyżki plonów rośliny uzyskanej pod wpływem nawożenia, a nakładami związanymi z zakupem nawozów, ich transportem, przechowywaniem i stosowaniem oraz kosztami zbioru i transportu zwiększonego plonu uzyskanego pod wpływem zastosowanych nawozów.
92. Technologia nawożenia zbóż ozimych
Do zbóż ozimych zaliczamy pszenicę ozimą, jęczmień ozimy, pszenżyto ozime i żyto.
Najkorzystniejszym stosunkiem N:P2O5:K2O pod zboża ozime jest 1,0-0,6-1,0-0,8-1,2. Na glebach zasobnych w fosfor i potas należy stosować niższe ich proporcje, a na glebach ubogich w te składniki oraz w rejonach o dużych ilościach opadów stosunek ten należy podnieść. Nawozy fosforowe i potasowe stosuje się jesienią pod orkę siewną starając się dobrze wymieszać je z glebą. Z nawozów fosforowych można stosować wszystkie superfosfaty z wyjątkiem superfosfatu potrójnego borowanego, a z nawozów potasowych wysokoprocentowe sole potasowe. Źródłem fosforu i potasu wprowadzanego do gleby mogą być także nawozy wieloskładnikowe. Stasowane jesienią przed siewem zbóż ozimych powinny zawierać niską ilość azotu i wysoką fosforu i potasu. Na glebach o niskiej zawartości magnezu nawozy wieloskładnikowe powinny zawierać także ten pierwiastek. Typowe wieloskładnikowe do stosowania na jesień pod zboża ozime: polifoska 6, polifoska 8, polimag 305, polimag 306, polifag 405, oraz inne o podobnym stosunku N:P2O5:K2O.
Ze wzglądu na możliwość wymycia w głąb profilu glebowego zbyt wysokich dawek azotu stosowanego jesienią oraz jego ujemny wpływ na przezimowanie zbóż ten składnik stosuje się w okresie wiosny. Pod zboża ozime przychodzące na dane pole po roślinach okopowych uprawianych na oborniku, motylkowatych oraz po rzepaku jesienią nie jest wskazane stosowanie nawozów azotowych. Na słabych glebach i stanowiskach jesienią stosuje się od 20 do 30 kg/ha azotu w formie mocznika, saletry amonowej, saletrzaku lub roztworu saletrzano-mocznikowego. Można stosować także nawozy wieloskładnikowe (np. polifoska 6, polifoska 8, polimag 305, polimag 306, polifag 405). Wiosenne stosowanie azotu pod zboża ozime rozpoczyna się przed lub w okresie ruszenia ich wegetacji. Ogólną dawkę nawozów azotowych przeznaczonych do stosowania należy podzielić na 2 lub 3 części i wprowadzić w następujących terminach:
- przed rozpoczęciem lub w momencie rozpoczęcia wegetacji zbóż ozimych (nawożenie podstawowe). W tym terminie wprowadza się do gleby 40-60% całkowitej dawki czystego składnika azotu przeznaczonego do wiosennego stosowania. Na glebach lżejszych, po wyczerpujących przedplonach i po zimie z intensywnymi opadami stosuje się 60% dawki ogólnej azotu, natomiast na glebach mocniejszych i po dobrych przedplonach stosuje się 40% dawki ogólnej tego składnika.
- w okresie od strzelenia w źdźbło do początku kłoszenia (dokarmianie zasadnicze) stosuje się 40-60% dawki ogólnej azotu.
- w okresie od kłoszenia do początku kwitnienia ( dokarmianie późne) stosuje się nawozy azotowe w celu uzyskania wzrostu zawartości białka w ziarnie zbóż. W tym okresie stosuje się dodatkowo bez wliczania do dawki ogólnej od 30 do 60 kg/ha czystego składnika azotu.
Na glebach zasobnych we wszystkie składniki pokarmowe można jesienią pominąć nawożenie mineralne, a na wiosnę stosować przed rozpoczęciem wegetacji roślin nawozy wieloskładnikowe.
93. Technologia nawożenia ziemniaków
Ziemniaki zazwyczaj są uprawiane na nawozach organicznych i mineralnych, dlatego też w tym przypadku przedplon nie odgrywa znaczącej roli. Najlepszym jednak przedplonem dla ziemniaków są rośliny motylkowate, a zwłaszcza strączkowe.
Nawożenie ziemniaków rozpoczyna się z reguły od wprowadzenia do gleby nawozów organicznych. Wysokość dawek obornika waha się w granicach 20-35 ton/ha, kompostów 25-40 ton/ha, gnojowicy 25-95 m3/ha, gnojówki 10-20 m3/ha i pomiotu ptasiego 10-20 ton/ha. Wysokość dawek oraz terminy stosowania nawozów organicznych są zależne od grup ziemniaków. Pod ziemniaki odmian wczesnych przeznaczonych na konsumpcję nawozy organiczne powinny być bezwzględnie wprowadzane do gleb jesienią. Pod pozostałe grupy odmian ziemniaków wskazane jest stosowanie nawożenia organicznego jesienią, ale można stosować je także wiosną.
Nie zaleca się uprawy ziemniaków bez stosowania nawozów organicznych. Jeżeli jednak nie wprowadzimy nawozów organicznych to dawki nawozów mineralnych należy podnieść, stosując: N do 160, P2O5 do 140 i K2O do 230 kg/ha czystego składnika. Nawozy fosforowe i potasowe na glebach znajdujących się w dobrej kulturze niezbyt piaszczystych i niezakwaszonych można stosować już jesienią pod orkę zimową. Na glebach słabych i zakwaszonych nawozy te stosuje się wiosną dobrze je mieszając z glebą. Z nawozów fosforowych stosuje się superfosfaty. Z nawozów potasowych dobrze jest stosować siarczan potasowy, ponieważ pod wpływem chloru zawartego w solach potasowych może nastąpić obniżenie zawartości skrobi w bulwach ziemniaków. W przypadku konieczności stosowania soli potasowych pod odmiany przemysłowe ziemniaków należy je wprowadzić do gleby na 4 do 6 tygodni przed sadzeniem. W tym czasie przynajmniej część jonów chloru ulegnie wypłukaniu w głąb profilu glebowego. Nawożenie azotem stosuje się w całości wiosną przed sadzeniem ziemniaków, jeżeli dawka nie przekracza 80 kg/ha czystego składnika. W przypadku gdy dawka czystego składnika azotu jest wyższa dzieli się ją na dwie równe części. Pierwsze 50% dawki ogólnej stosuje się przed sadzeniem ziemniaków. Następne 50% dawki ogólnej wprowadza się wtedy gdy rośliny osiągają wysokość 20-25 cm. Dawkę tę stosuje się w momencie wykonania zabiegów pielęgnacyjnych na plantacji ziemniaków. Przed sadzeniem ziemniaków stosuje się siarczan amonu, roztwór saletrzano-amonowy, mocznik, saletrę amonową lub saletrzaki. Pogłównie stosuje się mocznik, saletrę amonową lub saletrzaki.
94. Technologia nawożenia buraków cukrowych
Buraki wymagają gleb o dobrej kulturze, głębokiej warstwie ornej,. Zasobnej w składniki pokarmowe, przepuszczalnym podłożu oraz odchwaszczonych. Gleby pod uprawę buraków powinny mieć pH 6,5-7,2. Pod uprawę buraków nie nadają się gleby podmokłe, zachwaszczone i piaszczyste. Buraki z reguły uprawia się na glebach kompleksu pszennego bardzo dobrego, dobrego oraz żytniego bardzo dobrego. Buraki wymagają wysokich opadów atmosferycznych w okresie wegetacji, a szczególnie w czerwcu, lipcu i sierpniu czyli okrasach gromadzenia się cukru w korzeniach. Buraki cukrowe są bardzo wrażliwe na niedobór boru. Niedostatek tego pierwiastka powoduje występowanie u buraków zgnilizny liścia sercowego i korzenia. Przedplonem buraków mogą być nawet zboża, ale najlepszym przedplonem są rośliny motylkowate. Buraków nie powinno się uprawiać po rzepaku, kapuście pastewnej, brukwi i rzepie ścierniskowej oraz nie powinno się wprowadzać ich na to samo pole częściej niż co 5-6 lat ze względu na możliwość wystąpienia mątwika buraczanego. Nawożenie buraków rozpoczyna się zaraz po zejściu przedplonu. Pierwszą czynnością jest określenie potrzeb wapnowania gleby. Wapnowanie jast konieczne przy pH<6 a wskazane przy pH<6,5. Nawozy wapniowe lub wapniowo-magnezowe zastosowane zaraz po zejściu przedplonu winne być dobrze wymieszane z glebą przy pomocy podorywki lub brony talerzowej. Po kilku tygodniach od zastosowania nawozów wapniowych lub wapniowo-magnezowych wprowadza się do gleby nawozy organiczne. Najlepiej nawozy te wprowadzić do gleby wraz z orką przedzimową. Wiosną pod buraki, nie należy stosować obornika i kompostów, ponieważ mogą one nie ulec pełnemu rozkładowi co wiąże się z:
- przesuszeniem gleby i opóźnieniem wschodów roślin
- przedłużeniem okresu wegetacji roślin, wiąże się to z opóźnieniem terminu ich zbioru
- powstawaniem korzeniowych rozwidleń (brody)
Gnojowicę jako nawóz szybko działający oraz wprowadzający do gleby wodę można stosować pod buraki wiosną. Optymalnym stosunkiem N:P2O5:K2O pod buraki jest 1:0,8:1,2. Zalecane dawki składników pokarmowych wynoszą pod buraki cukrowe przy spodziewanych plonach 35-55 ton/ha, N 90-140, P2O5 70-150, K2O 110-240 kg/ha. Stosując siew punktowy oraz pełną dawkę herbicydów lub gdy buraki uprawia się na polu po roślinach motylkowych można dawkę azotu obniżyć o 20-30 kg/ha czystego składnika. Nawozy potasowe i fosforowe można już stosować pod orkę zimową. Z reguły nawozy te wprowadza się wczesną wiosną. Dawek nawozów potasowych nie należy przekraczać, ponieważ składnik ten nie gwarantuje opłacalnych zwyżek plonów korzeni. Potas może gromadzić się w liściach w nadmiernych ilościach, oraz ograniczać pobieranie magnezu przez rośliny. Nawozy potasowe stosuje się w formie soli potasowych. Dawki fosforu można zwiększyć ponieważ składnik ten pozytywnie wpływa nie wartość technologiczną korzeni buraka cukrowego. Nawozy fosforowe najlepiej jest stosować w formie superfosfatu potrójnego borowanego. Przed siewem buraków stosuje się 80-100 kg/ha czystego składnika azotu w formie saletry amonowej, saletrzaków, roztworu saletrzano-mocznikowego lub mocznika. Pozostałą część azotu stosuje się w trakcie prowadzenia zabiegów pielęgnacyjnych w formie saletry wapniowej, saletry amonowej, mocznika lub saletrzaków. Stosując mineralne nawozy wieloskładnikowe pod buraki cukrowe można je wprowadzić do gleby jesienią w czasie wykonywania orki zimowej lub wiosną. Na gleby o średniej zawartości form przyswajalnych fosforu i potasu stosuje się polifoskę 8 - dawka 400-500 kg/ha lub polimag 306 - dawka 500-600 kg/ha. Na glebach o niskiej zawartości form przyswajalnych fosforu i niskiej potasu stosuje się polifoskę 6 w dawce 500 do 600 kg, polimag 305 - dawka 600-650 kg/ha lub polimag 405 – dawka 650-700 kg/ha. Niezależnie od zastosowanego nawozu wieloskładnikowego pogłównie wprowadza się do gleby 140-160 kg/ha N w formie mocznika.
95. Technologia nawożenia buraków pastewnych
To co nie jest wspólne z burakiem cukrowym
Zalecane dawki skł. pok. pod buraki pastewne wynoszą przy spodziewanych plonach 50-70 t/ha: N 140-190, P2O5 70-150, K2O 110-240 kg/ha
Pod buraki pastewne dawki tych nawozów należy zwiększyć o 20% w stosunku do dawek pod buraki cukrowe.
96. Technologia nawożenia rzepaku ozimego
Rzepak ozimy ma duże wymagania pokarmowe, wymaga gleb o dobrej kulturze, odchwaszczonych, zasobnych w składniki pokarmowe, o uregulowanych stosunkach wodnych i pH od 6,0 do 7,2
Bardzo wysokie dawki nawozów mineralnych nie pomogą w uzyskaniu dobrego plonu, jeśli gleba jest kwaśna, wykazuje niedobór magnezu i siarki, oraz gdy nie stosuje się prawidłowej agrotechniki, a zwłaszcza optymalnego terminu siewu.
W związku z dużym nawałem robót polowych w okresie lata, oraz niedoborami nawozów organicznych odstępuje się od zalecenia stosowania obornika.
Orientacyjne dawki czystego skł. jakie należy zastosować pod rzepak ozimy są następujące: N od 140-200 kg/ha, P2O5 60-120 kg/ha i K2O 80-160 kg/ha.
Nawożenie fosforowe i potasowe c całości stosuje się przed siewem roślin, najlepiej pod orkę siewną. Spośród nawozów fosforowych najlepiej nadaje się superfosfat pojedynczy, ponieważ obok fosforu wyprowadza się także pod rzepak ozimy siarkę. Jeżeli gleby wykazują duży niedobór boru wskazane jest stosowanie soli potasowych, ale w wypadkach kiedy użyto superfosfatu potrójnego borowanego wskazane jest wprowadzenie do gleby siarczanu (VI) potasu.
Azotu na glebach próchnicznych po dobrych przedplonach (rośliny motylkowate) nie stosuje się przed siewem rzepaku ozimego. Na glebach lżejszych i po słabszych przedplonach (zboża) można przed siewem roślin wprowadzić do gleby 20-40 kg/ha czystego skł. azotu w formie mocznika saletry amonowej, saletrzaków lub roztworu saletrzano-mocznikowego.
Wiosną na glebach słabszych stosuje się 160-180 kg N/ha, a na glebach dobrych 120-140 kg N/ha. Dawkę wiosenną azotu dzieli się na dwie części: 50% wprowadza się do gleby w momencie ruszenia wegetacji, 50% w 10 do 14 dni później. Do wiosennego stosowania nawozów azotowych najlepiej nadają się saletra wapniowa, saletra amonowa lub mocznik.
Stosując nawozy wieloskładnikowe można wprowadzać je do gleby jesienią przed siewem rzepaku ozimego lub wczesną wiosną. Spośród nawozów wieloskładnikowych przykładowo stosować można:
- na gleby o średniej zawartości form przyswajalnych fosforu i potasu polifoskę 8 w dawce 400 kg/ha, polimag 306 w dawce 500 kg/ha lub polimag 309 w dwace 500 kg/ha,
- na gleby o niskiej zawartości form przyswajalnych fosforu i wysokiej koncentracji potasu stosuje się polifoskę 11 + S w dawce 600 kg/ha lub polimag 309 w dawce 500 kg/ha,
- na gleby o wysokiej zawartości form przyswajalnych fosforu i niskiej potasu stosuje się polifoskę 6, polimag 305 w dawkach 600 kg/ha lub polimag 405 w dawce 650 kg/ha
Niezależnie od wprowadzanych nawozów wieloskładnikowych pod rzepak ozimy wiosną należy zastosować pogłównie 80-160 kg/ha czystego skł. azotu najlepiej w formie mocznika. Pogłównie nawozy azotowe stosuje się w takich samych częściach i dawkach jak przy użyciu nawozów jednoskładnikowych
97. Technologia nawożenia lnu
Do wydania wysokich plonów sięgających 3 ton/ha nasion len potrzebuje gleb żyznych, średniozwięzłych, o dobrej strukturze, nie zaskorupiających się i o uregulowanych warunkach wodnych. Len najczęściej uprawia się na glebach o pH 6-7, kompleksu żytniego bardzo dobrego. Plon 3 ton/ha nasion lnu wraz ze słomą pobiera średnio 57 kg N, 27 kg P2O5, 87 kg K2O, 54 kg MgO. Ponadto roślina jest wrażliwa na niedobór w glebie miedzi, boru i cynku. Przedplonem dla lnu mogą być rośliny okopowe uprawiane na nawozach organicznych lub strączkowe oraz zboża na glebach zasobniejszych. Len nie powinien być uprawiany na tym samym polu części aniżeli co 6 lat.
Nawet bardzo wysokie nawożenie lnu nie da spodziewanych efektów w plonach roślin jeżeli:
- nastąpiło trwałe lub okresowe zaburzenie stosunków wodnych w glebie
- gleba posiada kwaśny odczyn
- nieprawidłowo i nie w terminie wykonano zabiegi agrotechniczne
Jeżeli gleba jest kwaśna to należy ją zwapnować pod przedplon a nie pod len. Ustalając wysokość dawki składników pokarmowych pod len należy wziąć pod uwagę możliwość obniżenia zawartości tłuszczu w nasionach pod wpływem wysokiego nawożenia azotem. Fosfor i potas mają dodatni wpływ na zawartość lnu w nasionach. Biorąc te aspekty pod uwagę proponuje się następujące dawki czystego składnika: N 40-60, P2O5 40-60, K2O 70-100 kg.ha. Wskazane jest także wprowadzanie do gleby 20-30 kg/ha Mgo.
Nawozy azotowe w formie mocznika, saletry amonowej lub saletrzaków, fosforowe w formie superfosfatów, a zwłaszcza superfosfatu potrójnego borowanego oraz potasowe w formie soli potasowych wprowadza się do gleby wiosną przed siewem lnu. Z nawozów wieloskładnikowych pod len między innymi należy zalecić polimag 305 w dawce 250-400 kg/ha, lub polimag 405 w dawce 300-400 kg/ha. Niedobór azotu wynikający z wysokości dawki zastosowanego nawozu wieloskładnikowego można pokryć stosując pogłównie mocznik lub saletrę amonową w początkowym okresie rozwoju roślin.
114. Podać skutki nadmiernego nawożenia azotem roślin.
Zbyt wysokie dawki azotu przy jednoczesnym niedoborze fosforu i potasu przedłużają okres wegetacji roślin, powodują nadmierny rozwój ich części wegetatywnych. Rozwój ten odbywa się kosztem korzeni i części generatywnych roślin. Liście stają się nienaturalnie ciemnozielone. Pogarsza to jakość plonów. Nadmiar jonów azotanowych (v) (NO3-) w roślinie nie jest przetwarzany na białko. Jony te gromadzą się w roślinie w formie mineralnej, zbyt wysoka ich koncentracja w paszach może być toksyczna dla zwierząt. Rośliny przenawożone azotem są bardziej podatne na choroby i szkodniki.
115. Podać skutki nadmiernego nawożenia potasem roślin.
Zbyt wysokie dawki potasu powodują duże jego straty w warstwie ornej oraz mogą utrudniać roślinom pobieranie kationów wapnia i magnezu.
116. Podać skutki niewłaściwego przechowywania i stosowania nawozów naturalnych.
Zatrucie powodowane przez wydzielanie się gazów z obornika (H2S, NH3, CO2), trudności z zachowaniem odpowiednich warunków sanitarno higienicznych, duże zużycie ściółki, utrudniona dezynfekcja są czynnikami uniemożliwiającymi stosowanie tego systemu przechowywania. Pozostawienie obornika rozścielonego na polu powoduje przejście N amonowego do atmosfery, następuje obniżenie zawartości tego skł. Pokarmowego dla roślin w tym nawozie. Nieodpowiednio przechowywany pomiot ptasi może stracić w ciągu 1-2 miesięcy do 50% azotu. Forma azotanowa (V) azotu występuje w ilościach śladowych, jest ona niekorzystna w przypadku stosowania wysokich dawek gnojowicy. Przez nieodpowiednie przechowywanie forma azotanowa (V) azotu może być wypłukiwana do wód gruntowych, bądź cieków wodnych powodując eutrofizację wód. Nadmierne dawki gnojowicy mogą objawiać się obniżeniem zdolności kiełkowania nasion, wylęgiem zbóż, zaskorupieniem gleby, powst. Korzucha na łąkach hamującego rozwój darni, zwiększenie niedojadów na pastwiskach. Może powodować zasolenie wód gruntowych. Duże znaczenie w działaniu słomy ma gł. Jej przyorania. Zaleca się wymieszanie rozdrobnionej słomy z glebą na gł. 8-12cm przy pomocy bron talerzowych, wprowadzenie słomy na gł. Warstwy gleby może zahamować jej rozkład.
117. Zasady bhp i ppoż przy przechowywaniu i stosowaniu nawozów.
Podczas pracy z nawozami subst szkodliwe i toksyczne dostają się do organizmu człowieka poprzez układ oddechowy i pokarmowy oraz przez nie osłoniętą skórę. Zmniejszenie stopnia zagrożenia zetknięcia się z subst szkodliwymi dla org człowieka można osiągnąć przez:
-organizację pracy zmierzającą do skrócenia czasu kontaktu z nawozami
-zastosowanie maszyn o dużej wydajności i ograniczających kontakt obsługujących je ludzi z nawozami.
-dobór do prac z nawozami odpowiednich pod względem zdrowotnym pracowników (nie należy do tych prac zatrudniać zbyt młodych i starszych pracowników oraz tych którzy są uczuleni na środki chemiczne)
-stosowanie przez osoby stykające się z nawozami odpowiednich ubrań ochronnych, obuwia, rękawic, okularów, a w razie potrzeby i masek.
Największa ostrożność należy zachować przy pracy z nast. Nawozami:
-wapno palone – niebezpieczne dla oczu, podrażniają drogi oddechowe, w kontakcie ze skórą powstają pękające rany i owrzodzenia
-saletra amonowa – źle przetransportowana grozi wybuchem
-amoniak ciekły – w kontakcie z oczami, nosem powoduje oparzenia
-gnojowica- wydzielane CO2 i H2S podczas przechowywania osiada na dnie i wejście człowieka na dno po oczyszczeniu grozi zatruciem.
118. Podać przykłady negatywnego oddziaływania nawozów mineralnych na środowisko
Siarczan (VI) amonu nie powinien być wprowadzany do gleb silnie zakwaszonych, ponieważ przyczynia się do dalszego ich zakwaszenia. Stosowanie amoniaku ciekłego wymaga dużej ostrożności, ponieważ jego koncentracja w granicach 1,5mg w 1l powietrza jest trująca dla ludzi i zwierząt. Niewielka iskra może doprowadzić do wybuchu. Nawozy saletrzane – jon NO3- nie jest zatrzymywany w wierzchnej warstwie. Może ulegać wypłukaniu w głąb profilu gleby. Może dostać się do wód gruntowych a także powierzchniowych i powodować ich eutrofizacje.
119. Podać przykłady negatywnego oddziaływania nawozów naturalnych i organicznych na środowisko.
Zatrucie powodowane przez wydzielanie się gazów z obornika (H2S, NH3, CO2), trudności z zachowaniem odpowiednich warunków sanitarno higienicznych, duże zużycie ściółki, utrudniona dezynfekcja są czynnikami uniemożliwiającymi stosowanie tego systemu przechowywania. Pozostawienie obornika rozścielonego na polu powoduje przejście N amonowego do atmosfery, następuje obniżenie zawartości tego skł. Pokarmowego dla roślin w tym nawozie. Nieodpowiednio przechowywany pomiot ptasi może stracić w ciągu 1-2 miesięcy do 50% azotu. Forma azotanowa (V) azotu występuje w ilościach śladowych, jest ona niekorzystna w przypadku stosowania wysokich dawek gnojowicy. Przez nieodpowiednie przechowywanie forma azotanowa (V) azotu może być wypłukiwana do wód gruntowych, bądź cieków wodnych powodując eutrofizację wód. Nadmierne dawki gnojowicy mogą objawiać się obniżeniem zdolności kiełkowania nasion, wylęgiem zbóż, zaskorupieniem gleby, powst. Korzucha na łąkach hamującego rozwój darni, zwiększenie niedojadów na pastwiskach. Może powodować zasolenie wód gruntowych. Duże znaczenie w działaniu słomy ma gł. Jej przyorania. Zaleca się wymieszanie rozdrobnionej słomy z glebą na gł. 8-12cm przy pomocy bron talerzowych, wprowadzenie słomy na gł. Warstwy gleby może zahamować jej rozkład.
120. Podać podział nawozów w myśl ustawy o nawozach i nawożeniu (wymienić przestawicieli poszczególnych grup nawozów)
->Nawozy organiczne:
-obornik
-pomiot ptasi
-gnojowica
-gnojówka
-słoma
-komposty
-nawozy zielone
->Nawozy mineralne
-nawozy azotowe
*n. Amonowe
*n. Saletrzane
*n. Saletrzano – amonowe
*n. Amidowe
*płynne n. Azotowe
-nawozy fosforowe
*łatwo przyswajalne
*trudno przyswajalne
-nawozy potasowe
*n. Potasowe chlorkowe
*n. Potasowe siarczanowe
-nawozy wapniowe i wapniowo – magnezowe
*n. wapniowe i wapniowo – magnezowe szybko działające
*n. wapniowe i wapniowo – magnezowe wolno działające
*n. Wapniowe mieszane
-mawozy magnezowe
-nawozy zawierające siarkę
-nawozy zawierające sód
-nawozy zawierające żelazo
-mikronawozy zawierające w swoim składzie pierwiastki sladowe
*sole techniczne
*chelaty mikroelementowe
*płynne nawozy zawierające pierwiastki śladowe
-nawozy wieloskładnikowe
*produkowane na drodze mechanicznego mieszania komponentów
-kompleksowe
->nawożenie roślin
-zbożowych
*ozimych
*jarych
*kukurydzy uprawnej na ziarno
*gryki
-nawożenie roślin okopowych
*ziemniaków
*buraków cukrowych i pastewnych
*marchwi pastewnej
*brukwi i rzepy ścierniskowej
-nawożenie roślin oleistych
*rzepaku ozimego
*rzepaku jarego
*słonecznika
*lnu oleistego
*gorczycy białej
-nawożenie roślin włóknistych
*lnu włóknistego
*konopii
-nawożenie roślin motylkowatych
*drobnonasiennych
*drobnonasiennych z trawami
*grubanosiennych
-nawożnie roślin pastewnych niemotylkowatych
*kukurydzy na zieloną masę
*słonecznika na zieloną masę
*kapusty pastewnej
*traw w uprawie polowej
-nawożenie użytków zielonych
*wapnowanie
*nawożenie organiczne
*nawożenie mineralne
121. Oddziaływanie metali ciężkich na środowisko.
Do metali ciężkich zaliczamy: Cu, Co, Cr, Cd, Fe, Zn, Pb, Sn, Hg, Mn, Ni, Mo, V,W oraz niemetal Se. Metale, które pełnią funkcje mikroelementów w organizmach żywych występują zazwyczaj w ilościach śladowych, ściśle określonych dla danego gatunku. Zarówno ich niedobór jak i nadmiar wpływa szkodliwie na organizmy żywe. Natomiast metale uważane za toksyczne są powszechnymi zanieczyszczeniami ekosystemu. Najsilniejsze właściwości toksyczne mają nieorganiczne związki metali, łatwo rozpuszczalne i silnie dysocjujące, gdyż łatwo przenikają przez błony komórkowe i dostają się do narządów wewnętrznych. Ich obieg i migracja w naturalnym środowisku przyrodniczym związane są głównie z takimi procesami jak: wietrzenie skał, erupcja wulkanów, parowanie oceanów, pożary lasów, procesy glebotwórcze. Najbardziej skażone są rośliny uprawiane na terenach uprzemysłowionych, w miejskich ogródkach działkowych oraz pobliżu dróg o dużym natężeniu ruchu samochodowego w odległości mniejszej niż 80 metrów od drogi). Nawet, jeśli wydają się dorodne i zdrowe, nie nadają się do jedzenia ani przez człowieka, ani przez zwierzęta. Zrezygnujmy, więc z uprawy warzyw i owoców na działkach położonych na terenach zagrożonych. Toksyczne działanie metali ciężkich na człowieka: Kadm nadciśnienie, deformacja kości, zmiany nowotworowe, zaburzenia nowotworowe, bezpłodność, Arsen włosy, paznokcie, skóra, kości, wątroba zmiany skórne, zmiany nowotworowe, uszkodzenie przewodu pokarmowego, Ołów nerki, wątroba, kości, zęby uszkodzenie wątroby i nerek, uszkodzenie komórek mózgu.
122.Jakie nawozy i w jakich ilościach mogą zawierać metale ciężkie.
Chrom:
n. fosforowe 70-245
n. azotowe 3-20
gnojowica lub obornik 5-55
Cynk
n. fosforowe 50-1500
n. azotowe 1-40
gnojowica lub obornik 15-340
Kadm
n. fosforowe 0.1 – 170
n. azotowe 0.05 – 8.5
gnojowica lub obornik 0.3-0.8
Mangan
n. fosforowe 40-2000
gnojowica lub obornik 30-550
Miedź
n. fosforowe 1-300
n. azotowe 1-15
gnojowica lub obornik 2-30
Nikiel
n. fosforowe 7-38
n. azotowe 7-34
gnojowica lub obornik 8.3
Ołów
n. fosforowe 7-225
n. azotowe 2-27
gnojowica lub obornik 7.15
Rtęć
n. fosforowe 0.01-1.2
n. azotowe 0.3-3
gnojowica lub obornik 0.1-0.2
123. Jak wpływają nadmierne dawki nawozów azotowych i potasowych na wartość paszową roślin.
Podanie potasu w zbyt dużych ilościach i podanie w formie paszy zwierzętom może prowadzić do chorób przewodu pokarmowego objawiającego się biegunkami. Zbyt wysokie dawki w glebie powodują ograniczenie pobierania przez rośliny magnezu – niedobór magnezu w paszy powoduje występowanie u zwierząt tężyczki i jest przyczyną nowotworów.
Stosowanie nadmiernej ilości azoty może spowodować nadmierne gromadzenie się form mineralnych azotu w runi i może również prowadzić do tężyczki.
124. Zawartość głównych składników pokarmowych w gnojowicy i stopień ich wykorzystania.
Gnojowica od bydła:
-Azot 0.31
-Fosfor
*P2O5 0.15
*P 0.06
-Potas
*K2O 0.33
*K 0.27
-wapń
*CaO 0.19
*Ca 0.13
Gnojowica od trzody chlewnej
-azot 0.30
-fosfor
*P2O5 0.11
*P 0.005
-potas
*K2O 0.17
*K 0.14
-wapń
*CaO 0.11
*Ca 0.08
Azot występuje w połączeniach organicznych i nieorganicznych. Wśród związków organicznych najważniejsze to białko, kwasy hipurowy i moczowy oraz mocznik. Wśród związków nieorganicznych najważniejszymi są połączenia amonowe i azotanowe (V).
Fosfor występuje w formie organicznej jako białko, estry, fosfolipidy i kwasy nukleinowe i w postaci związków nieorganicznych występujących w mniejszych ilościach.
Potas w gnojowicy jest łatwo przyswajalny przez rośliny w takim stopniu jak nawozy mineralne.
125. Dlaczego niektóre odpady wykorzystuje się do nawożenia roślin (podać przykłady).
Surowce przeznaczone do produkcji kompostów można podzielić na 3grupy:
-odpady gospodarskie (plewy, słoma spod stert i kopców ziemniaczanych, łęty ziemniaczane, łodygi kukurydzy, słonecznika i rzepaku, zepsute pasze, chwasty bez nasion, odchody ludzi i zwierząt i inne)
-odpady komunalne i przemysłowe (stałe odpady komunalne i z niektórych gałęzi przemysłowych zawierające masę organiczną, osady ściekowe, kora, trociny i inne)
-materiały organiczne zawarte w torfach, liściach, igliwiu, refulatach, szlamach i innych źródłach.
Obecnie produkcja kompostów odbywa się także w specjalnie do tego przygotowanych zakładach (np. produkcja kompostu metodą Danio), oraz na terenach wydzielonych w pobliżu źródeł produkcji materii organicznej (np. w pobliżu oczyszczalni ścieków komunalnych – produkcja kompostów z osadów). Odpady są wykorzystywane do nawożenia roślin, ponieważ są pochodzenia naturalnego i zamiast niszczyć je można ponownie wykorzystać. Dostarczają potrzebnych pierwiastków i minerałów potrzebnych do rozwoju i funkcjonowania roślin.
126. Zasady dolistnego dokarmiania zbóż ozimych.
-dolistne stosowanie magnezu w formie wodnego roztworu mocznika o stężeniu dostosowanym do wymagań gatunków roślin i ich faz rozwojowych,
-dolistne stosowanie pierwiastków śladowych w formie wieloskładnikowych nawozów płynnych (insole, agrosole i inne)
-dolistne stosowanie azoty łącznie z nawozami zawierającymi pierwiastki śladowe
-dolistne stosowanie magnezu w formie 5% wodnego roztworu 7 hydratu siarczanu (VI) magnezu (II) (MgSO4*7H2O)
-dolistne stosowanie azotu z magnezem poprzez opryski roślin wodnych roztworem mocznika z dodatkiem do cieczy 5% (wagowo) 7 hydratu siarczanu (VI) magnezu (II)
-dolistne stosowanie magnezu łącznie z pierwiastkami śladowymi (stosuje się opryski roślin wodnym roztworem 5% 7 hydratu siarczanu (VI) magnezu (II) z wieloskładnikowymi nawozami zawierającymi pierwiastki śladowe)
-dolistne stosowanie azotu z magnezem i pierwiastkami śladowymi.
Zboża
- początek krzewienia – mocznik 18-20%, 7hydrat siarczanu (VI)magnezu 5%,
- końcu krzewienia – mocznik 16-20%, nawozy zawierające pierwiastki śladowe
- początek strzelania w źdźbło – mocznik10-12%, nawozy zawierające pierwiastki śladowe
- koniec strzelania w źdźbło – mocznik 6-8%, 7hs (VI)m 5%
- kłoszenie – mocznik5-6%
- dojrzałość mleczna – mocznik 4-5%
Dawka roztworu wodnego w każdym terminie 250dm3*ha-1; dawka ogólna N – 60 i MgO – 4kg*ha-1
127. Zasady dolistnego dokarmiania zbóż jarych
-dolistne stosowanie magnezu w formie wodnego roztworu mocznika o stężeniu dostosowanym do wymagań gatunków roślin i ich faz rozwojowych,
-dolistne stosowanie pierwiastków śladowych w formie wieloskładnikowych nawozów płynnych (insole, agrosole i inne)
-dolistne stosowanie azoty łącznie z nawozami zawierającymi pierwiastki śladowe
-dolistne stosowanie magnezu w formie 5% wodnego roztworu 7 hydratu siarczanu (VI) magnezu (II) (MgSO4*7H2O)
-dolistne stosowanie azotu z magnezem poprzez opryski roślin wodnych roztworem mocznika z dodatkiem do cieczy 5% (wagowo) 7 hydratu siarczanu (VI) magnezu (II)
-dolistne stosowanie magnezu łącznie z pierwiastkami śladowymi (stosuje się opryski roślin wodnym roztworem 5% 7 hydratu siarczanu (VI) magnezu (II) z wieloskładnikowymi nawozami zawierającymi pierwiastki śladowe)
-dolistne stosowanie azotu z magnezem i pierwiastkami śladowymi.
Zboża
- początek krzewienia – mocznik 18-20%, 7hydrat siarczanu (VI)magnezu 5%,
- końcu krzewienia – mocznik 16-20%, nawozy zawierające pierwiastki śladowe
- początek strzelania w źdźbło – mocznik10-12%, nawozy zawierające pierwiastki śladowe
- koniec strzelania w źdźbło – mocznik 6-8%, 7hs (VI)m 5%
- kłoszenie – mocznik5-6%
- dojrzałość mleczna – mocznik 4-5%
Dawka roztworu wodnego w każdym terminie 250dm3*ha-1; dawka ogólna N – 60 i MgO – 4kg*ha-1
128. Zasady dolistnego dokarmiania buraków cukrowych i pastewnych
-dolistne stosowanie magnezu w formie wodnego roztworu mocznika o stężeniu dostosowanym do wymagań gatunków roślin i ich faz rozwojowych,
-dolistne stosowanie pierwiastków śladowych w formie wieloskładnikowych nawozów płynnych (insole, agrosole i inne)
-dolistne stosowanie azoty łącznie z nawozami zawierającymi pierwiastki śladowe
-dolistne stosowanie magnezu w formie 5% wodnego roztworu 7 hydratu siarczanu (VI) magnezu (II) (MgSO4*7H2O)
-dolistne stosowanie azotu z magnezem poprzez opryski roślin wodnych roztworem mocznika z dodatkiem do cieczy 5% (wagowo) 7 hydratu siarczanu (VI) magnezu (II)
-dolistne stosowanie magnezu łącznie z pierwiastkami śladowymi (stosuje się opryski roślin wodnym roztworem 5% 7 hydratu siarczanu (VI) magnezu (II) z wieloskładnikowymi nawozami zawierającymi pierwiastki śladowe)
-dolistne stosowanie azotu z magnezem i pierwiastkami śladowymi.
Buraki cukrowe
- 8 liści dobrze rozwiniętych – mocznik 6%, nawozy zawierające pierwiastki śladowe
- 7-10dni po pierwszym oprysku – mocznik 6%, 7hydrat siarczanu (VI) magnezu 5%
- 8-12dni po drugim oprysku – mocznik 6%, 7hydrat siarczanu (VI) magnezu 5%
- przed zwieraniem rzędów – mocznik 6%, nawozy zawierające pierwiastki śladowe
Dawka roztworu wodnego w każdym terminie 250dm3*ha-1, dawka N – 28 i MgO – 4kg*ha-1