Projekt Finanse jako metoda finansowania dużych przeds. inwestycyjnych

PPP nie ma jednolitej definicji. Pojęcie to może być rozumiane bardzo szeroko, jako każdego rodzaju współpraca sektora prywatnego i publicznego, która ma na celu realizację szeroko pojętego dobra publicznego, lub też jako współpraca partnerska przy realizacji stosunkowo dużych projektów, które mają na celu wykonywanie zadań użyteczności publicznej i wychodzenie naprzeciw oczekiwaniom użytkowników. Ta współpraca ujmowana jest w różne formy strukturalne i prawne oraz przybiera różne konfiguracje. W zależności od podejścia PPP może obejmować umowy polegające na stosowaniu czystej inżynierii finansowej oferowanej i zapewnianej przez partnera prywatnego, poprzez umowy oparte na podziale zysku, kontraktowanie wykonywania zadań publicznych, tworzenie podmiotów o "specjalnym przeznaczeniu" (SPV) czy też konstruowanie i zarządzanie całymi programami inwestycyjnymi, aż po prywatyzację.
Głównym celem przyświecającym przedsięwzięciom typu PPP jest optymalizacja wykonania zadania publicznego. Po pierwsze - przy tego typu przedsięwzięciach podmiot publiczny skupia swoją uwagę na "produkcie końcowym" projektu, a nie jest zobowiązany dbać i skupiać się na wkładzie (nakładzie) i kolejnych etapach przedsięwzięcia. Po drugie - przyjmując sposób zintegrowanego podejścia, wykorzystując przy tym cenną wiedzę partnera prywatnego powodujemy, iż projekt stanowi całość złożoną ze ściśle powiązanych ze sobą łańcuchem przyczynowo-skutkowym elementów, a nie szereg oddzielnych, kolejno realizowanych etapów. Ponadto charakterystyka PPP wymusza optymalizację podziału ryzyka pomiędzy partnerów, przy czym należy pamiętać, że kluczem do udanego PPP jest właśnie taki podział ryzyk związanych z projektem, który zapewnia, iż danym ryzykiem zarządza strona, która potrafi to robić lepiej.
Tam gdzie umowa o PPP jest poprawnie skonstruowana, a formuła używana zgodnie z rządzącymi nią zasadami w odpowiedniej dziedzinie życia publicznego, tam mamy do czynienia z utrzymywaniem pożądanego standardu usług, działaniem zgodnie z harmonogramem czasowym oraz bardziej efektywnym zużyciem środków publicznych.

Co to jest Project Finance ?
Project finance to metoda finansowania usług publicznych i projektów przemysłowych, wykorzystująca strukturę finansowania bez regresu lub z ograniczonym regresem do udziałowców spółki projektowej, a spłatę kapitału dłużnego i zwrot kapitałów własnych użytych do finansowania projektu, gwarantują przepływy pieniężne generowane przez projekt. Tym samym kredytodawca spłatę kredytu opiera na strumieniach pieniężnych generowanych przez przedsięwzięcie a majątek przedsięwzięcia uwzględnia jako zabezpieczenie. Termin ten znany jest również jako finansowanie strukturalne lub jako jedna z metod finansowania strukturalnego, ze względu na to, że wymaga ono takiej struktury zadłużenia i kapitału, która powoduje, że strumienie pieniężne generowane przez przedsięwzięcie wystarczają na spłatę zadłużenia.
Project Finance to specyficzna metoda finansowania, w sposób wyodrębniony ze struktur inicjatora, projektów infrastrukturalnych, projektów przemysłowych i projektów sektora usług publicznych, gdzie źródłem spłaty długu i zwrotów z kapitałów własnych użytych do finansowania projektu są przepływy pieniężne generowane przez projekt.
Poniższy schemat przedstawia typową strukturę Project Finance. Jej sercem jest koncesjonowana Spółka, nazywana spółką obiektową lub spółką celową (Special Purpose Vehicle - SPV), której udziałowcy są inwestorami lub z innych przyczyn są zainteresowani projektem (jak wykonawca lub operator podmiotu inwestycji). Spółka celowa powstaje jako niezależny podmiot prawa handlowego, który zawiera umowy niezbędne do zrealizowania projektu.


Instytucje rządowe, samorządowe lub inne organy publiczne (określane mianem władz koncesjonujących) przyznają spółce celowej koncesję (czasami określaną też jako licencja, narzędzie wprowadzające projekt w życie lub "umowa projektu"). Koncesja stanowi podstawę dla pozostałych umów w przedstawionej strukturze. Koncesja daje zazwyczaj spółce celowej wyłączne prawo do realizacji określonych świadczeń przy użyciu służącej temu, a powstałej w jej ramach infrastruktury, przez konkretny okres czasu. Po upływie określonego w Koncesji okresu czasu infrastruktura, powstała i należąca w okresie objętym Koncesją do spółki celowej, przechodzi na własność organu koncesjonującego, w stanie określonym w koncesji.
Największą zaletą Project Finance jest możliwość realizowania projektu bez bądź z ograniczeniem regresu w stosunku do jego sponsorów. Głównym źródłem spłaty zaciągniętego długu są przepływy pieniężne generowane przez projekt, i na nich koncentruje się zazwyczaj uwaga potencjalnych kredytodawców. Jeżeli projekt się nie powiedzie, zasadniczym źródłem zaspokojenia roszczeń dostarczycieli dłużnej części finansowania staje się majątek spółki celowej, czyli infrastruktura, której stworzenie przewidywał projekt.
Wielkość części projektu finansowana kredytami pozyskanymi w Bankach jest zróżnicowana i zazwyczaj mieści się w przedziale od 60% do 90%, w zależności od siły projektu, oraz wielkości i prawdopodobieństwa występujących zagrożeń. Cechą charakterystyczną kredytów udzielanych projektom realizowanym metodą Project Finance jest odroczenie spłaty kredytu do momentu ukończenia przewidzianej w projekcie inwestycji. Powiększenie części projektu finansowanej długiem zazwyczaj leży w interesie sponsorów, ponieważ oczekiwania dotyczące zwrotu z kapitałów wnoszonych przez inwestorów czynią je zazwyczaj relatywnie "droższymi" od komercyjnego kredytu bankowego. Z drugiej strony, poziom kapitałów własnych musi spełniać oczekiwania Banków, uwiarygodnić zaangażowanie sponsorów w projekt oraz czynić niepodważalnym przekonanie, że zrobią oni wszystko, co możliwe by projekt się powiódł. Niekiedy stosowany są mieszane instrumenty finansowe typu "Mezzanine", najczęściej w formie pożyczek, których obsługa i zwrot podporządkowane są obsłudze i spłacie długu zasadniczego. Obecność takich funduszy będzie odzwierciedlona w umowie spółki celowej. Niekiedy miejsce kredytów udzielanych przez Banki zajmują fundusze pozyskane przez spółkę celową w drodze emisji obligacji, jednak mimo niewątpliwych zalet (jak możliwość uzyskania ratingu agencji takiej jak Standard & Poor's & Fitch) wśród realizowanych metodą Project Finance przedsięwzięć dominuje stosowanie kredytów bankowych.
Kombinacja źródeł finansowania będzie różnić się w zależności od projektu. Kredyty bankowe, w porównaniu z obligacjami, mają szereg istotnych zalet, jak większa łatwość uzyskania zmiennych stóp procentowych czy większa elastyczność w terminach i sposobie obsługi, co może być szczególnie istotne w sytuacji, gdy rzeczywiste przepływy pieniężne generowane przez projekt odbiegają od wstępnych założeń. Jednak okresy kredytowania są zazwyczaj krótsze, a oprocentowanie w porównywalnych okresach wyższe niż w przypadku obligacji.
Obecnie na rynku obserwujemy rosnącą konkurencję między tymi dwoma źródłami części dłużnej. Poszerza się też spektrum potencjalnych pożyczkodawców, wraz z rosnącym zainteresowaniem sektorem Project Finance okazywanym przez instytucje takie jak banki hipoteczne czy fundusze emerytalne. Ta grupa pożyczkodawców jest nawykła do operowania w długich perspektywach czasowych, jak 20 do 25 lat i widzi w projektach realizowanych metodą Project Finance atrakcyjne uzupełnienie swojego portfolio. Z chwilą, gdy projekt wejdzie w fazę operacyjną ryzyko związane z projektem zauważalnie maleje, i w sytuacji, gdy projekt generuje przewidywane przepływy finansowe, jego sponsorzy mogą być zainteresowani refinansowaniem projektu, ze względu na możliwe do uzyskania w takim wypadku korzystniejsze warunki kredytowania.
W pewnych krajach potencjalni pożyczkodawcy będą zainteresowani projektami wyłącznie w sytuacji, gdy sponsorom uda się pozyskać do projektu EBOiR lub IFC, co jest uważane za skuteczne zabezpieczenie przed pewnymi rodzajami ryzyk natury politycznej. Niekiedy niezbędne może być też pozyskanie gwarancji rządowych kraju, w którym ma być zlokalizowany projekt. Innym spotykanym wymogiem jest zaangażowanie agencji ubezpieczeń kredytów eksportowych (tzw. ECA), szczególnie, gdy projekt ma być realizowany w kraju rozwijającym się, bądź w kraju o słabej gospodarce.
Szczególną rolę w metodzie Project Finance grają umowy wiążące wszystkie zaangażowane w projekt strony. Szczegółowo definiują one role poszczególnych stron, ich zadania w ramach projektu oraz ciążące na nich zobowiązania związane z podziałem ryzyka. Elementami prawnej architektury transakcji są też umowy określające przebieg, sposób realizacji i nadzoru fazy inwestycyjnej projektu, strukturę finansowania i procedury jego zmian, strukturę długu i procedury jego spłaty i obsługi, procedury operowania projektem, procedury postępowania w wypadku nieukończenia inwestycji, przekroczenia jej prognozowanych kosztów, rozbieżności między prognozowanymi i osiąganymi przepływami pieniężnymi, a niekiedy również w przypadku zdarzeń nieprzewidywalnych (jak wojna bądź katastrofy naturalne).
Bez względu na charakter przewidzianej w projekcie inwestycji, spółka celowa zazwyczaj podpisuje kontrakt z generalnym wykonawcą, który będzie odpowiedzialny za wykonanie inwestycji "pod klucz" za z góry ustaloną sumę. Kontrakt ten określa również sposób i warunki wypłaty honorarium generalnego wykonawcy (np. wysokość rat i roboty, których odbiór poprzedza ich wypłatę). Kontrakt taki może również przenosić na generalnego wykonawcę odpowiedzialność za ewentualne opóźnienia w pracach (np. kary umowne) oraz określać procedury stosowane w wypadku wystąpienia niebezpieczeństwa przekroczenia kosztów. Generalny Wykonawca może być również udziałowcem spółki celowej, a zatem jednym ze sponsorów projektu, i może zatrzymać swoje udziały po jego uruchomieniu bądź odsprzedać je, innym sponsorom bądź stronom trzecim, zazwyczaj w sposób przewidziany w umowie spółki celowej bądź w jej statucie.
Z chwilą ukończenia etapu inwestycji i rozpoczęcia eksploatacji powstałej infrastruktury w życie zazwyczaj wchodzą inne, charakterystyczne dla projektów realizowanych metodą Project Finance umowy - Operatorska (określająca podmiot odpowiedzialny za bieżące funkcjonowanie przedmiotu projektu, oraz jego prawa i obowiązki), Preferowanego Dostawcy i Preferowanego Nabywcy. Te ostatnie bywają niekiedy warunkiem wstępnym uruchomienia projektu, zwłaszcza, gdy jego przedmiotem jest np. element infrastruktury energetycznej jak elektrownia, gdzie uregulowanie kwestii dostaw niezbędnych surowców oraz zasad zbytu wytwarzanej energii ma znaczenie krytyczne dla sukcesu projektu.
Kiedy stosuje się Project Finance?
Metodę Project Finance stosuje się praktycznie na całym świecie, w wielu różnych sektorach i gałęziach gospodarki. Staje się ona coraz bardziej popularna, zwłaszcza w sytuacji, gdy rządy starają się zaangażować sektor prywatny w finansowanie i operowanie elementów infrastruktury publicznej.
Metoda Project Finance jest intensywnie wykorzystywana w następujących sektorach:
· Wydobycie ropy naftowej i gazu - wielkie koncerny paliwowe często stosują metodę Project Finance by zmniejszyć ryzyko i ograniczyć wielkość zadłużenia. Działania te dotyczą szczególnie najbardziej kapitałochłonnych inwestycji, jak rafinerie, rurociągi bądź infrastruktura wydobywcza na wdrażanych do eksploatacji złożach.
· Wydobycie kopalin - szczególnie popularne w Afryce i Ameryce Południowej.
· Energetyka - w miarę postępującej liberalizacji rynków energii, zwłaszcza elektrycznej, do sektora energetycznego weszła spora liczba firm prywatnych, co zaowocowało zaostrzeniem konkurencji, a w efekcie obniżką cen oraz poprawą jakości i niezawodności usług. Wiele z tych inwestycji zrealizowano metodą Project Finance, z zastosowaniem odpowiednich, wieloletnich kontraktów gwarantujących zbyt wytwarzanej energii w ramach pozyskanej rządowej koncesji. Otwarcie i rozwój sektora energetycznego są szczególnie istotne w krajach rozwijających się, ze względu na fakt, że dostępność tanich i niezawodnych źródeł energii jest kluczowa dla umożliwienia rozwoju nowoczesnej gospodarki. Metoda Project Finance jest stosowana przy finansowaniu zakładów energetycznych we wszelkich możliwych technologiach, od tradycyjnych zakładów korzystających z węgla, gazu lub ropy poprzez hydroenergetykę aż po elektrownie wiatrowe.
· Wodociągi i kanalizacja - w wielu najuboższych regionach świata jedynie metodą Project Finance, która czyni dostępnymi fundusze prywatne, możliwe jest zapewnienie podstawowych usług w zakresie dostawy wody pitnej oraz odbioru i oczyszczania ścieków. W krajach wysoko rozwiniętych metodę Project Finance stosuje się przy rozbudowie i unowocześnianiu istniejących instalacji. Przekazanie kompetencji w zakresie zaopatrzenia w wodę w ręce prywatnych koncesjonariuszy zazwyczaj skutkuje poprawą jakości usług i generalnym obniżeniem cen.
· Telekomunikacja - wraz z lawinowym w ostatniej dekadzie postępem technologii telekomunikacyjnej daje się zaobserwować nasilenie stosowania metody Project Finance, zwłaszcza dla finansowania infrastruktury niezbędnej do uruchamiania nowych usług telefonii komórkowej. Popularność Project Finance w tym sektorze będzie rosnąć, ze względu na coraz bardziej ograniczone możliwości kredytowania związane z wysokim zadłużeniem firm telekomunikacyjnych.
· Drogownictwo - wzrost natężenia ruchu przekraczający możliwości rządów w zakresie rozwoju i rozbudowy systemu drogowego jest problemem światowym, i zaowocował próbami zaangażowania prywatnych funduszy do budowy odpłatnych dróg szybkiego ruchu.
· Komunikacja szynowa i drogowa - rośnie popularność Project Finance jako metody zapewnienia środków na modernizację istniejących połączeń kolejowych, jak również na rozwój nowych połączeń, w tym na budowę szybkich kolejek miejskich i systemów Metra. W ten sam sposób mogą być pozyskiwane niezbędne środki tam, gdzie władze lokalne zdecydują się na stworzenie systemu koncesji w miejskiej komunikacji autobusowej czy tramwajowej.
· Usługi publiczne - dotychczas traktowane jako niemal wyłączna domena władz. Zwłaszcza w Europie coraz częściej formowane są Partnerstwa Publiczno-Prywatne (PPP) które w oparciu o uzyskane koncesje projektują, finansują, budują i operują infrastrukturą służącą świadczeniu usług publicznych, jak szkoły, szpitale, mieszkania komunalne czy oświetlenie.

Podsumowanie
Metoda Project Finance zaczyna dominować w finansowaniu i uruchamianiu projektów infrastrukturalnych na świecie. Dalsze upowszechnianie się tej metody, wzrost liczby dostępnych tą drogą źródeł finansowania i rosnącą rolę sektora prywatnego w świadczeniu usług publicznych przewiduje także Bank Światowy.
Sektor prywatny przynosi ze sobą sprawność, efektywność i doskonalone od dawna kierownicze umiejętności, wspomagając poprawę jakości świadczenia i dostępności usług publicznych, takich jak transport, zaopatrzenie w wodę, telekomunikacja, energetyka czy służba zdrowia.
Z tych powodów rządy powinny ułatwiać angażowanie się w finansowanie infrastruktury i dostarczanie usług publicznych przedsiębiorstwom sektora prywatnego.

Project Finance jako metoda finansowania strukturalnego
Definicja project finance
W doktrynie angielskiej przedstawia się również project finance, a przede wszystkim non-recourse financing jako konstrukcję prawną, w ramach której kredytobiorca (lub pożyczkobiorca, jako że prawo angielskie nie rozróżnia kredytu i pożyczki, nazywając je po prostu „loan”) nie ponosi osobistej odpowiedzialności za spłatę udzielonych w ramach kredytu środków, a kredytodawca może zaspokoić swoje roszczenia jedynie z ustanowionych na jego rzecz zabezpieczeń. W ramach struktury project finance mogą być ustanawiane zabezpieczenia, tylko i wyłącznie na składnikach majątku spółki projektowej – nigdy na składnikach majątku spółki macierzystej (inwestora), ze względu na nieodłączną dla project finance koncepcję non-recourse financing. Funkcję, jaką ma spełniać zabezpieczenie, jest zapewnienie wierzycielowi możliwości zaspokojenia jego wierzytelności. Doktryna angielska podkreśla, że zazwyczaj w umowie zastrzega się, że możliwość przeprowadzenia egzekucji z przedmiotu zastawu następuje, jeżeli dłużnik nie wykonuje lub nienależycie wykonuje swoje zobowiązania wynikające z danej umowy. Jednakże pierwotnie zabezpieczenie miało służyć możności przeprowadzenia egzekucji z przedmiotu zastawu w razie upadłości dłużnika.

Współcześnie project finance jest metodą aplikującą się do zdecydowanej większości transakcji realizowanych w modelu partnerstwa publiczno-prywatnego Warto zaznaczyć że już od samego początku koncepcja BOT Build-Operate-Transfer nie korzystała ani z nowych, ani nowatorskich mechanizmów służących mobilizacji lub strukturalizacji środków finansowych. Wykorzystywała ona dobrze ugruntowane podejście i instrumenty prawne project finance.

Z punktu widzenia kredytodawców, przedsięwzięcie BOT obejmuje kredytobiorcę z sektora prywatnego, który poszukuje finansowania na zasadach ograniczonego regresu lub bez prawa regresu. Teoretycznie, w finansowaniu bez prawa regresu, kredytodawca weźmie pod uwagę jedynie aktywa przedsięwzięcia oraz strumień przychodów jako gwarancje spłaty, nie zaś
dodatkowe źródła zabezpieczenia, takie jak całkowity majątek inwestorów. W praktyce, niemal wszystkie przedsięwzięcia BOT są finansowane na zasadach ograniczonego regresu, w przeciwieństwie do finansowania bez prawa regresu, w ścisłym znaczeniu tego terminu. Stopa zwrotu z przedsięwzięcia BOT musi być wystarczająca nie tylko do spłacenia kredytodawców, ale również do wynagrodzenia inwestorów za zaangażowanie własnego kapitału i know-how oraz za podjęcie ryzyka związanego z tego typu przedsięwzięciami. Trudnością w dobraniu odpowiedniej struktury finansowania jest zachowanie takiej proporcji pomiędzy zadłużeniem, kapitałem własnym i kapitałem pośrednim , który optymalizuje wykorzystanie dostępnych środków finansowych, zapewniając jednocześnie duże bezpieczeństwo.
Zasadniczym celem zarządzania ryzykiem w project finance jest taka konstrukcja projektu, aby każdy z uczestników ponosił akceptowalne dla siebie ryzyko przy jednoczesnej minimalizacji ryzyka projektu jako całości.

Project finance a zarządzanie projektem w fazie realizacji
W praktyce sponsorzy i pożyczkodawcy zazwyczaj preferują jednego wykonawcę w kontrakcie „pod klucz” (turnkey) odpowiedzialnego za cały proces inżynieryjno-techniczny, zaopatrzenie oraz realizację budowy i za to od kogo spółka celowa (SPV) może oczekiwać eliminowania ryzyk w procesie realizacji inwestycji. Taka sytuacja wyklucza konieczność koordynacji ze strony SPV pomiędzy różnymi wykonawcami i dostawcami, a właścicielom daje komfort jednego podmiotu odpowiedzialnego za projekt. W tej sytuacji całe ryzyko realizacji inwestycji zostaje transferowane na generalnego wykonawcę. Generalny wykonawca powinien być wybrany w otwartym przetargu (open tender) zorganizowanym przez konsultanta, firmę inżynieryjną, która będzie w trakcie realizacji procesu budowlanego monitorowała inwestycję w zakresie kontroli kosztów i jakości realizacji. Przetarg musi odbyć się na podstawie ściśle określonych warunków prawnych i technicznych uzgodnionych pomiędzy właścicielami projektu i pożyczkodawcami.


Większość umów finansowania projektów budowlanych uwzględnia wynegocjowaną stałą ceną (fixe-price contracts) za realizację „pod klucz”, a właściciele zobowiązują się do dołożenia starań, aby ograniczyć okoliczności, w których wykonawca budowy jest zobowiązany do ewentualnych zmian (change orders) w ramach uzgodnionej ceny kontraktowej. Najczęściej zapłata jest dokonywana w całości na zasadzie „kamienia milowego” („milestone”) w momencie ukończenia wszystkich prac (completed work) i często z zatrzymaniem części zapłaty tytułem zabezpieczenia potencjalnych usterek. Taka procedura zapłaty stanowi zachętę dla wykonawcy do przestrzegania harmonogramu prac i tym samym jest użyteczna podczas monitorowania postępu realizacji inwestycji przez właścicieli i pożyczkodawców, zazwyczaj przez działającego w ich imieniu project managera.

Szczegółowy i dobrze zdefiniowany zakres, czy też specyfikacja prac jest bardzo ważnym elementem zminimalizowania ryzyka sporu z wykonawcą. Wszelkie niejasności w określeniu zakresu prac mogą okazać się przyczyną kosztownego procesu prawnego podczas realizacji inwestycji. Dobrze zdefiniowany zakres prac będzie, więc ułatwiał negocjacje w zakresie większości precyzyjnych zapisów dotyczących treści gwarancji związanych z różnymi fazami i aspektami prac.


Gwarancje są zwykle wspólnie wymagane przez właścicieli i pożyczkodawców, zwłaszcza gwarancja za opóźnienia w harmonogramie realizacji budowy, wady w zaprojektowaniu i w jakości wykonania projektu. Gwarancja ta zazwyczaj jest weryfikowana w formie audytu. Tego typu gwarancje zazwyczaj są wpisane w kontrakt budowlany, ale też często są uwzględniane w ramach oddzielnej umowy z dostawcą np. wyposażenia obiektu.


Jeżeli zrealizowany projekt nie gwarantuje oczekiwanego poziomu wykonania i w konsekwencji nie gwarantuje oczekiwanego poziomu produkcji, wykonawca jest formalnie zobowiązany do pokrycia szkody sponsorom. Jeżeli wykonanie projektu odbiega od zagwarantowanego minimalnego poziomu, właściciele i pożyczkodawcy mogą również dodatkowo żądać (efekt zapisu w umowie) jednorazowej wypłaty szkód (lump sum damages) za prognozowane i utracone przychody jeżeli projekt nie jest w stanie osiągnąć poziomu gwarantowanego w projekcjach finansowych.


Najważniejszym i najbardziej newralgicznym momentem dla projektu jest rozruch i początkowy okres eksploatacji przedsięwzięcia. Zminimalizować ryzyka w tym okresie możemy poprzez przeniesienie ich na generalnego wykonawcę, dostawcę oraz operatora. Bardzo bezpiecznym rozwiązaniem jest wspomniana wcześniej umowa z generalnym wykonawcą, który w ramach kontraktu „turnkey” dostarczy przedsięwzięcie, wykona jego rozruch (balance-of-plant construction) oraz podejmie się zarządzania i serwisowania w okresie gwarancji t.j., co najmniej dwóch lat od zakończenia inwestycji na warunkach umowy operatorskiej gwarantującej kary za nie osiągnięcie zakładanego w projekcjach finansowych poziomu przychodów.

Na zakończenie trzeba podkreślić, iż w ramach typowego procesu zarządzania ryzykiem w project finance wszystkie wymienione i niewymienione w tym artykule potencjalne ryzyka, spółka projektowa musi próbować dodatkowo ubezpieczyć. Ubezpieczenie (polisa ubezpieczeniowa) w każdej fazie projektu i w najróżniejszych przekrojach ryzyk jest, więc niezbędną częścią projektu.

Partnerstwo publiczno-prywatne jako metoda realizacji zadań publicznych.
Partnerstwo publiczno-prywatne jest formą długoterminowej współpracy sektora prywatnego i publicznego przy przedsięwzięciach mających na celu realizacje zadań publicznych. Celem współpracy jest osiągnięcie obopólnych korzyści zarówno w wymiarze celów społecznych, jak i komercyjnych danego przedsięwzięcia.
Szerokie stosowanie PPP może przyczynić się do znacznych oszczędności w wyniku obniżki kosztów inwestycyjnych i kosztów świadczenia usług użyteczności publicznej. Oszczędności te powstają mimo na ogół wyższego kosztu pozyskania kapitału przez partnera prywatnego w porównaniu z sytuacją, gdy pożyczkobiorcą jest sektor publiczny. Według doświadczeń brytyjskich korzyści z tytułu PPP wynoszą przeciętnie kilkanaście procent. W Wielkiej Brytanii zamknięto dotychczas około 660 projektów, których całkowita wartość wynosi £60 bln. W latach 1998 - 2004 projekty typu PPP stanowiły tam 11% wszystkich inwestycji sektora publicznego.
Przyjmując uproszczone założenie, że udział Polski w wartości realizowanych PPP w Europie Zachodniej będzie proporcjonalny do liczby ludności, to na podstawie danych za lata 1985-2000 można szacować, że wartość rocznych transakcji typu PPP wynosić będzie w naszym kraju średnio 1,5 mld dolarów rocznie. Oszczędności z tego tytułu dla finansów publicznych wynosiłyby, zatem średnio 150 mln dolarów rocznie. Oszczędności w projektach realizowanych w Polsce będą dotyczyły zmniejszenia ogólnych kosztów inwestycji, zmniejszenia kosztów eksploatacji oraz zmniejszenia ryzyk po stronie podmiotu publicznego.
1. Partnerstwo publiczno-prywatne - co to jest?
Jednakowoż można określić pewien zestaw cech charakterystycznych, które posiadają przedsięwzięcia realizowane w formie PPP. Jest to współpraca:
1. długoterminowa łącząca w sobie zróżnicowane wymiary danego projektu, w ramach której zazwyczaj wymagany jest wysoki kapitał początkowy
2. skonstruowana w oparciu o "produkt końcowy"
3. oparta na montażu finansowym kapitału prywatnego z kapitałem innych uczestników procesu np. pochodzącym od instytucji finansujących, ale i również niekiedy od podmiotu publicznego (należy jednak podkreślić iż to partner prywatny ponosi zazwyczaj ryzyko kapitałowe w trakcie realizacji projektu)
4. w ramach której to partner prywatny zapewnia realizację poszczególnych elementów projektu, a podmiot publiczny koncentruje się na identyfikacji celów , które należy wypracować w ramach realizacji projektu i w efekcie interesu publicznego, na poziomie jakości i mechanizmie cenowym rządzącym projektem oraz odpowiada za monitoring i kontrolę wykonania przedsięwzięcia
5. bazująca na optymalnym podziale ryzyk pomiędzy partnerów czyli takim, który zapewnia że określonym ryzykiem obciąża się ten podmiot, który nim potrafi najbardziej efektywnie zarządzać.
Dla potrzeb opracowania przyjęto, iż partnerstwo publiczno-prywatne to partnerstwo "między sektorem publicznym oraz prywatnym w celu realizacji projektu lub świadczenia usług tradycyjnie świadczonych przez sektor publiczny. Uznaje się, że obie strony osiągają korzyści odpowiednie do stopnia realizowania przez nie zadań. Przez umożliwienie każdemu z sektorów robienia tego, co potrafi najlepiej, usługi publiczne oraz infrastruktura są realizowane i dostarczane w najbardziej efektywny ekonomicznie sposób. Głównym celem PPP jest, zatem kształtowanie takich stosunków między stronami, aby ryzyko ponosiła ta strona, która najlepiej potrafi je kontrolować".
2. Korzyści płynące z PPP
Value for money - opłacalność, "wartość dodana": jej udowodnienie powinno być żelazną zasadą przy realizacji każdego projektu PPP. Formuła PPP powinna być wykorzystana w celu realizacji przedsięwzięcia tylko wówczas, gdy przynosi ona określone korzyści w porównaniu z realizacją zadania metodą tradycyjną.
Value for Money jest definiowana jako "optymalna kombinacja całościowego cyklu życia projektu z odpowiednim poziomem jakości, w której efekcie realizowane są oczekiwania użytkownika". Podmiot publiczny nie powinien bazować na ofertach, które oferują minimalny czas wykonania przedsięwzięcia przy minimalnym koszcie, gdyż korzyści wynikające z takiego sposobu realizacji przedsięwzięcia są krótkotrwałe. Punktem wyjścia dla podmiotu publicznego powinna być rzeczywista wartość danego projektu (jego całościowego cyklu życia), na którą składają się nie tylko elementy finansowe ale również społeczno - ekonomiczne, operacyjne i jakościowe.
Opłacalność to następujące elementy:
1. równowaga pomiędzy jakością i ceną
2. wymierna korzyść przy porównywaniu PPP z inną formą wykonania zadania - PPP to wyższy poziom efektywności i jakości, ograniczenie kosztów całkowitych, innowacyjność, większa niezawodność, bardziej wydajny zarząd.
Jednocześnie należy nadmienić, że "opłacalny" nie zawsze jest synonimem "tańszego" na poszczególnych etapach realizacyjnych. Niekiedy, dzięki większym nakładom jako rezultat działania uzyskuje się bardziej doskonałą usługę - co stanowi wartość niepoliczalną jednak "namacalną". W idealnym przypadku nastąpi zarówno obniżenie kosztów jak i poprawa jakości.
Opłacalność przybiera rozmaite wymiary:
· Budowa - przy tradycyjnym kontraktowaniu podczas realizacji tej fazy często występują opóźnienia i przekraczane są koszty, mimo, iż stosowane metody i technologie nie zawsze są możliwie najlepszymi i nowoczesnymi. Te czynniki wpływają na kolejne etapy wykonywania przedsięwzięcia, a tym, który ponosi tego konsekwencje jest podmiot publiczny.
· Czas - w niedawno publikowanych raportach realizacji programu partnerstwa w Wielkiej Brytanii zamieszczono dane dotyczące realizacji przedsięwzięć PPP pod względem zgodności z harmonogramem czasowym, 88% projektów, wg HM Tresury, "dostarczono" na czas. Przy formule PPP to w interesie sektora prywatnego leży respektowanie ram czasowych realizacji projektu. On zapewnia początkowy nakład finansowy i nim dysponuje, a należne mu wynagrodzenie od podmiotu publicznego następuje dopiero po zakończeniu fazy budowy i wypłacane jest warunkowo, w zależności od efektywności oferowanych przez niego usług m. in. od poziomu ich jakości i dostępności.
· Budżet - analiza realizacji projektów pod względem zgodności z harmonogramem finansowym wypada podobnie. 79% Projektów realizowanych w ramach formuły PPP jest wykonywane zgodnie z tym harmonogramem. Ponadto, jeśli w ramach realizacji kontraktów PPP następował wzrost cen był on podyktowany wyłącznie zmianami w wymaganiach użytkowników.
· Eksploatacja - PPP to nie tylko faza budowy realizowana zgodnie z ustalonym kosztorysem, ale również eksploatacja w większości przypadków wykonywana w zgodzie z harmonogramem finansowym. Spowodowane jest to wieloma czynnikami, z których najważniejszy to zintegrowane podejście do projektu, łączące w sobie projekt, budowę i eksploatację, dzięki czemu istnieje możliwość kontrolowania kosztu całkowitego projektu jak i jego realizacji przez jeden i ten sam podmiot, połączone z zastosowaniem dużo bardziej efektywnych technik zarządzania.
· Innowacja - zarówno wiedza, doświadczenie jak i kapitał, którym dysponuje partner prywatny, zachęcają do stosowania innowacyjnych rozwiązań technicznych, których rezultatem w dłuższej perspektywie czasowej jest redukcja kosztu całkowitego, bardziej funkcjonalne projektowanie, budowa, efektywniejsze dostarczanie usługi oraz ułatwienie procesu zarządzania i eksploatacji.