Zagadnienia na egzamin.

SAMOKSZTAŁCENIE - proces oświatowy, prowadzony świadomie, z możliwością wykorzystania różnych form pomocy innych osób lub instytucji. Jest to proces samodzielnie prowadzonego uczenia się, którego cele, treści, formy, źródła i metody dobiera i ustala osoba ucząca się. Celem samokształcenia jest zdobywanie wiedzy w zakresie wyraźnie ustalonym. Zadanie to może się rozwijać i dynamizować, a jego rezultaty mogą doprowadzić także do zmian w osobowości, rozumianej jako zespół stałych właściwości i procesów psychicznych jednostki, odróżniających ją od innych osób. Podstawą samokształcenia jest samodzielne uczenie się. Jego realizacja wymaga samodzielnego planowania zadań samokształceniowych i samodzielnego ich realizowania. W tych dwu sytuacjach dydaktycznych niezbędne są zarówno znajomość właściwej organizacji własnej pracy, jak również umiejętność jej prowadzenia z wykorzystaniem metod samodzielnej pracy umysłowej. W tych dwu zadaniach niezbędna jest pomoc i opieka dydaktyczna nauczycieli.
To proces oświatowy prowadzony świadomie i aktywnie prze z osoby podejmujące określone zadania poznawcze i kształcące. Jest to samodzielne, świadome, celowe i poddane własnej kontroli zdobywanie i modernizowanie wiedzy ogólnej bądź kwalifikacji zawodowych. Samokształcenie jest przedłużeniem bądź uzupełnieniem kształcenia i wychowania szkolnego. (...) Jest ono realizowane nie pod kierunkiem nauczyciela, lecz pod swoim własnym kierunkiem. Jego efektów nie sprawdza nauczyciel bądź wychowawca, lecz wystawia je życie, współtowarzysze pracy, bliższa i dalsza rodzina.
Samokształcenie będzie przynosić efekty, gdy uczeń zaangażuje się w nie emocjonalnie i aktywnie. Przez to wiedza szybciej, się utrwali i zostanie trwale zapamiętana.

SAMOWYCHOWANIE - samorzutne kształtowanie i doskonalenie własnych postaw, charakteru, poglądu na świat, zdolności, zazwyczaj zgodne z przyjętymi wzorcami osobowości. Z samowychowaniem mamy do czynienia wówczas, gdy człowiek wobec samego siebie podejmuje czynności wychowawcze, czyli określa cele wychowania, ustala zadania, dobiera metody postępowania oraz kontroluje je i ocenia. Przygotowanie dziecka do samowychowania polega na wykonywaniu, co najmniej czterech zadań. Są to: pomoc w nabywaniu świadomości siebie, w uaktywnianiu samowychowania, w umacnianiu tej aktywności oraz w ukierunkowywaniu pracy nad sobą. Dążenia samowychowawcze ujawniają dwie zasadnicze formy, które są prawdopodobnie dwoma stopniami rozwoju. Na stopniu niższym przeważa negatywna intencja usunięcia dostrzeżonych wad (lenistwa, niecierpliwości). Na stopniu wyższym spotykamy intencję pozytywną, już nie samej naprawy, lecz wyrobienia w sobie pewnych nowych właściwości, a więc wzbogacenia osobowości.

UCZENIE SIĘ - proces, w wyniku, którego jednostka zdobywa i utrwala doświadczenie mające wpływ na jej zachowanie. Jeśli więc na skutek indywidualnych doświadczeń zmieni się zachowanie osoby uczącej się, można mówić o procesie uczenia się. Zatem wskaźnikiem uczenia się będą pomiary zmian. Uczenie się jest procesem poznawczym, a zdobyta wiedza jest wynikiem poznania, które dokonuje się najczęściej w szkole. Zdobywanie wiedzy poprzez uczenie się wymaga zaangażowania takich procesów psychologicznych jak: spostrzeżenie, pamięć, myślenie. Wiedza przekazywana przez nauczyciela czy podręcznik wymaga od ucznia aktywnego przyswajania jej, a więc własnego opracowania i transponowania na takie treści, którymi będzie mógł potem operować.
Uczenie się, proces zdobywania i gromadzenia doświadczeń, w wyniku, czego powstają nowe formy zachowania się i działania lub następuje modyfikacja zachowań i działań wcześniej nabytych. Wskutek uczenia się opanowany zostaje cały system wiadomości, umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń, przekonań. Terminu uczenie się używa się zarówno w znaczeniu wąskim - dla określenia świadomego i zamierzonego zdobywania wiadomości i umiejętności, jak i w znaczeniu szerokim - dla określenia zarówno uczenia się zamierzonego, jak i niezamierzonego (mimowolnego).
Uczenie się przez rozwiązywanie problemów przechodzi przez następujące etapy:
a) uświadamianie sobie problemu i wyodrębnianie trudności do pokonania,
b) szukanie w posiadanej wiedzy podstaw do rozwiązania problemu,
c) ustalenie hipotez prowadzących do poprawnego rozwiązania,
d) weryfikacja hipotez i znalezienie właściwej, dającej rozwiązanie problemu,
e) rozwiązanie problemu.
SPOSOBY UCZENIA SIĘ
- uczenie pamięciowe – jego celem jest zapamiętanie układów wiadomości lub czynności tak, by można je było powtarzać w sposób bezbłędny – podstawowa czynność to powtórzenia;
- uczenie się przez rozwiązywanie problemów, – gdy podmiot spotyka się z sytuacją nową, trudną, gdy zadanie nie może być rozwiązane przy pomocy posiadanej wiedzy. Uczeń informacje musi sam wytworzyć.
- uczenie się przez próby i błędy - wtedy, gdy podmiot znajduje się w jakiejś nowej sytuacji, rozpatruje nowy układ zależności, po to by lepiej przystosować się do życia. Jest to nieekonomiczny sposób uczenia się, stosowany tam gdzie zawodzą inne, wśród wielu wykonywanych czynności, najsilniej utrwalają się te po których następuje efekt w postaci nagrody.
- uczenie się przez zrozumienie - odkrywanie organizacji materiału, nadawanie mu jakiejś struktury. Chodzi o wniknięcie w istotę rzeczy, zobaczenie powiązań między elementami, wniknięcie w terminy wchodzące w zakres działania.
- uczenie się sensoryczne - polega na wytwarzaniu odruchów warunkowych.
- uczenie się przez naśladownictwo- intencjonalne wykonywanie przez osobę uczącą się czynności, które przedtem wykonywał ktoś inny,
- uczenie się uboczne (mimowolne) - następuje przy okazji wykonywania jakichś czynności.
- uczenie się metodą prób i błędów (porażek i sukcesów), występujące najczęściej u dzieci i zwierząt oraz w sytuacjach, gdy brak jest wskazówek, jak rozwiązać zadanie przejawia się w szukaniu, próbowaniu i eliminowaniu czynności zbędnych, ćwiczeniu się w czynnościach skutecznych, prowadzących do celu,
- uczenie się przez działanie, tzn. wykorzystywanie opanowanej wiedzy do rozwiązywania zadań praktycznych,

NAUCZANIE – działalność nauczyciela, o charakterze planowej, celowej pracy, ukierunkowanej na wyposażenie uczniów w wiadomości, umiejętności i nawyki oraz rozwijanie ich uzdolnień. Nauczanie związane jest z uczeniem się, obydwa pojęcia tworzą wspólnie pojęcie kształcenia. Wspomaganie naturalnych zainteresowań ucznia, jego dążeń do poszukiwania wiedzy oraz doskonalenia umiejętności. Kierowanie procesem uczenia się. To planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych i trwałych zmian i w osobowości. Jego zamierzeniem jest wywołanie uczenia się jako czynności podmiotowej samych uczniów. Nabywając wiedzę otaczającej ucznia rzeczywistości staje się on zdolny do podejmowania decyzji regulujących jego stosunek do rzeczywistości, jednocześnie poznaje wartości estetyczne i moralne, tworzy własny system wartości.

KSZTAŁCENIE – to całość doświadczeń składających się na proces zdobywania przez jednostkę umiejętności, wiedzy oraz rozumienia otaczającego ją świata.
Kształcenie obejmuje zarówno proces nauczania jak i uczenia się. Pojęcie kształcenie często utożsamia się z formalnym kształceniem w instytucjach systemu szkolnictwa. W szerszym rozumieniu, obejmuje ono także kształcenie nieformalne, mające źródło w codziennych doświadczeniach, rodzinnych, kontaktach z rówieśnikami i informacjami pochodzącymi z mediów. Podkreśla się także znaczenie szeroko rozumianego kształcenia ustawicznego (uczenia się przez całe życie). To ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie otaczającej rzeczywistości, osiągnięcie rozwoju sprawności, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań. Proces ten może być zorganizowany przez instytucje albo jest podejmowany samorzutnie. Rezultatem jest wykształcenie.
Kształcenie:
- ogólne(podstawowe i średnie), które sprzyja opanowaniu wiadomości i sprawności niezbędnych
- specjalne(zawodowe), zapewniające zdobycie kwalifikacji w zakresie jakiejś specjalności zawodowej.

KULTURA - ogół wytworów ludzi, zarówno materialnych, jak i niematerialnych: duchowych, symbolicznych (takich jak wzory myślenia i zachowania). Kultura najczęściej rozumiana jest jako całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa. Bywa utożsamiana z cywilizacją. Kultura to również charakterystyczne dla danego społeczeństwa wzory postępowania, także to, co w zachowaniu ludzkim jest wyuczone, w odróżnieniu od tego, co jest biologicznie odziedziczone.

ŚRODOWISKO – całość procesów ekologicznych, ekonomicznych, politycznych, społecznych, kulturalno – oświatowych i instytucjonalnych ich wzajemnych związkach i zależnościach. Przestrzeń w obrębie, której społeczeństwo realizuje różne formy działalności tworząc w ten sposób warunki własnego życia oraz zaspokojenia materialnych i duchowych potrzeb.

SOCJALIZACJA - to proces (oraz rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Na drodze socjalizacji człowiek uczy się podstaw interakcji społecznych, poznaje społeczne normy postępowania, wartości, nabywa umiejętność posługiwania się przedmiotami i kształtuje swoją osobowość.
1)ogół działań ze strony społeczeństwa zwłaszcza rodziny, szkoły i środowiska społecznego zmierzających do uczynienia z jednostki istoty społecznej, tj. umożliwienia jej zdobycia takich kwalifikacji, systemów wartości i osiągnięcia takiego rozwoju osobowości, aby mogła się stać pełnoprawnym członkiem społeczności.
2)ogół zmian zachodzących w jednostce pod wpływem oddziaływań społecznych umożliwiających stopniowe stawanie się członkiem społeczeństwa.

OSOBOWOŚĆ – zespół stałych właściwości i procesów psychofizycznych odróżniające daną jednostkę od innych, wpływające na organizację jej zachowania a więc na stałość w nabywaniu i porządkowaniu doświadczeń, wiadomości i sprawności w reagowaniu emocjonalnym w stosunku z innymi ludźmi oraz na stałość w wyborze celów i wartości. Powstanie tych stałych mechanizmów zachowania jest efektem rozwoju osobowości, w którym ważną rolę odgrywają pierwsze lata życia. Nabyte wówczas wzory zachowania wywierają wpływ na całe życie.

WYCHOWANIE - to całość zamierzonych oddziaływań środowiska społecznego, przyrodniczego na jednostkę, trwające całe życie. W zakres pojęcia wchodzi:
- wychowanie naturalne pod wpływem środowiska, w którym jednostka funkcjonuje – rodzina, kontakty społeczne, obyczaje, religia
- wychowanie instytucjonalne – celowe, planowe oddziaływanie instytucji wychowujących takich jak: przedszkola, szkoły, internaty, domy dziecka
- samowychowanie.
Zadaniem teorii wychowania jest tworzenie, rekonstrukcja, przetwarzanie tak treści, metod, kształtów wychowania, aby potrafiły się one wpasować w ówczesny kształt i model świata. Staje się, więc niezbędne ciągłe poszukiwanie najlepszych i jak najbardziej aktualnych rozwiązań dotyczących wychowania i kształtowania jednostki. Teoria wychowania to dział, którego treścią i celem jest człowiek (podmiot), treścią jest wychowanie (przedmiot), metodą – sposób wytwarzania odpowiednich postaw, cech, nawyków w młodym lub dorosłym człowieku. Możemy, zatem powiedzieć, ze istotą wychowania jest całokształt związany z formowaniem i dopasowaniem nas samych do aktualnych i przyszłych modeli dobrze wychowanego człowieka (w pełnym tego słowa znaczeniu - moralnie, fizycznie, społecznie, emocjonalnie, umysłowo).
Metody wychowywania:
NAGRADZANIE
- wybiórczość w stosowaniu nagród
- brak uzasadnienia
- nagradzanie – rozwija postawy konsumpcyjne
KARANIE
- niska skuteczność karania
- stosowanie karania zbiorowego
- eksponowanie kar fizycznych w wychowaniu
- powstanie zaburzeń emocjonalnych
METODA PERSWAZYJNO – INFORMACYJNA
- tłumaczenie, przekazywanie, danych w celu zmiany opinii, postaw, zachowań
- korygowanie i wzbogacanie zasobu wiedzy
- w metodzie tej posługujemy się językiem werbalnym i niewerbalnym
- wychowujemy poprzez: komunikacje, rozmawiając, dyskutując, polemizując, perswadując
METODA MODELOWANIA ( MODELOWANIE- WZOROWANIE)
- naśladowanie zachowań, ról społecznych, upodabnianie się w sposób nieświadomy do innych osób
- efekt bezpośredni ( dziecko zachowuje się dokładnie jak wychowawca)
- efekt generalizowania (tendencja do zbliżonych zachowań, jakimi posługiwali się nasi wychowawcy)
Metoda zadaniowa (MOTYWUJĄCO-PROWOKUJĄCA)
- powierzanie dziecku zadań
- stawianie dziecka w sytuacjach problemowych
- wykształcanie dzięki tym sytuacjom konstruktywnych zachowań i postaw
- uczy się dzięki temu czego należy unikać, jak postępować


SONDAŻ DIAGNOSTYCZNY:
1.Metoda socjometryczna(uszeregowania) – polega na wyliczeniu ocenianych kolejno osób, według ściśle określonego kryterium oceny.,, Kryteria takie mogą dotyczyć pewnych cech charakterystycznych ocenianych osób, żywionej wobec nich sympatii lub antypatii, ich uzdolnień, motywów, upodobań, przejawianej przez nich aktywności społecznej”.
2.\"Plebiscyt życzliwości i niechęci\"- umożliwia wgląd w całokształt panujących w grupie stosunków międzyludzkich. Każdy członek grupy określa swój stosunek do pozostałych osób za pomocą kilkustopniowej skali. Polega na określeniu swego stosunku do wszystkich kolegów w klasie.
3.Technika „Zgadnij, kto” polega na wypisywaniu przez poszczególnych członków grupy, tych dzieci, które pasują do konkretnego pytania. W prezentowanej technice możemy posługiwać się wyłącznie pytaniami ukazującymi pozytywne zachowania uczniów. polega na wypisywaniu przez poszczególnych uczniów danej klasy nazwisk tych kolegów, których zachowanie odpowiada przedstawionej charakterystyce zachowań. Odpowiedzi ucznia w przypadku zastosowania owej techniki jest wyrazem istniejącej w klasie opinii społecznej. Technika,, Zgadnij, kto” dostarcza informacji jak członkowie grupy spostrzegają wzajemne powiązania pomiędzy członkami zespołu. Przez niektórych badaczy technika ,,Zgadnij, kto” zaliczana jest do technik pseudo- socjometrycznych lub socjometryczno- podobnych. Przykładem zastosowania techniki,, Zgadnij, kto” może być zestaw 10 pytań, które charakteryzują pozytywne zachowania dzieci.

ANALIZA - myślowe lub fizyczne rozkładanie jakiejś całości na części składowe w celach poznawczych, tj. w celu poznania tych części i związków między nimi, lub w celach praktycznych. Metoda badawcza polegająca na rozłożeniu danej całości na jej części składowe; analiza może być czynnością myślową lub fizyczną.

ANALIZA DOKUMENTÓW - polega na uporządkowaniu i interpretacji zawartych w nich treści pod kątem problemu (celu) badawczego lub także hipotezy roboczej. Charakterystyczną jej cechą jest to, że dotyczy ona w dużej mierze nie tylko materiału otrzymanego w procesie zainicjowanych specjalnie badań, lecz także w wyniku działań niezwiązanych bezpośrednio z podejmowanym procesem badawczym. Zależy to od dokumentu poddanego analizie. Chodzi tu o dokumenty szeroko rozumiane, obejmujące nie tylko materiały archiwalne w ścisłym znaczeniu tego słowa, lecz także o aktualne wytwory dzieci i młodzieży, jak: rysunki, zeszyty szkolne, listy, pamiętniki, twórczość literacka. Dokumentem może być również kronika klasy lub szkoły, różnego rodzaju zapisy w dziennikach klasowych, sprawozdania dotyczące różnych spraw z życia szkolnego czy zakładowego, sondaże i roczniki statystyczne, a niekiedy poniekąd także prace konstrukcyjne czy wytwórcze z plasteliny, gliny, tektury, drewna, metali, włókna wykonane przez dziewczęta i chłopców. Umożliwia badanie takich zmiennych, jak: postawy, potrzeby, motywy, dążenia, zainteresowania, a także zdolności i uzdolnienia w zakresie poznania i myślenia. Stanowi też jedno z ważniejszych źródeł dotarcia do historii życia jednostki.

RODZAJE DOKUMENTÓW ANALIZOWANYCH:
1.Ze względu na formę:
a)Pisane (werbalne): protokoły, świadectwa, sprawozdania, prace pisemne uczniów, opracowania publicystyczne i naukowe
b) Cyfrowe (statystyczne): zestawienia statystyczne związane z oświata
c) Dźwiękowe i Widokowe: nagrania, rysunki, fotografie
d) Prace wytwórcze (konstrukcyjne)
2.Ze względu na pochodzenie:
a) Zastane(przypadkowe)
b) Intencjonalne (tworzone) – systematycznie powstające niezależnie od intencji badacza
c) Powstałe z inspiracji badacza: wypracowania i rysunki.

RODZAJE ANALIZY:
1.Klasyczna (jakościowa, czy opisowa) polega na historycznej i literackiej interpretacji, jest poszukiwaniem indywidualnych właściwości charakterystycznych dla analizowanego dokumentu i jego twórcy. Badacz polega w dużej mierze na własnym wyczuciu i intuicji, ogranicza się głównie do jakościowego opisu omawia zazwyczaj w dwóch płaszczyznach:
a) Wewnętrznej (koncentruje się na zawartych w nich treściach)
b) Zewnętrznej (zainteresowanej czasem i warunkami ich powstawania a w szczególności wiarygodnością)
2.Nowoczesna (ilościowa) jest próbą przezwyciężenia subiektywnego charakteru analizy klasycznej. Polega na ilościowym opisie i analizie dokumentu. Opis i analiza nie ogranicza się wyłącznie do posługiwania liczbami absolutnymi lub procentami. Dopuszcza się takie wyrażenia jak: zawsze, często, rzadko, nigdy itp. Dużą wagę przywiązuje się do dokładnego określenia wartości poznawczej dokumentu w tym zwłaszcza do potwierdzenia ich wiarygodności i autentyczności.

TECHNIKI ANALIZY DOKUMENTÓW:
1.Treściowa – polega na interpretacji zawartych w nich treści. Stosując ją, usiłujemy odpowiedzieć na takie m.in. pytania, jak:
• co chciał powiedzieć lub ukazać autor analizowanego dokumentu;
• jakie zawarł w nim treści;
• czego mogą być one świadectwem;
• na czym polega ich oryginalność.
W wyniku analizy treściowej np. zeszytów szkolnych można dowiedzieć się m.in. o zainteresowaniach ucznia, o jego sposobie wyrażania myśli lub innych przejawach rozwoju umysłowego.
2.Formalna - dotyczy zwłaszcza zewnętrznego opisu ich wyglądu, sposobu sporządzania, stopnia trwałości lub adekwatności z zamiarem, jaki przyświecał lub miał przyświecać w toku ich tworzenia. Analiza taka np. zeszytów uczniów pozwala bliżej poznać ich:
a) okładki (czy są obłożone, zabrudzone, podpisane);
b) wygląd kartek (czy są pozaginane, zatłuszczone, starannie zapisane, z marginesem);
c) kształt i formę pisma (czy jest staranne i czytelne);
d) zamieszczone tam rysunki, schematy, szkice (czy są wykonane czysto i schludnie) itp.
Na podstawie analizy formalnej można wnosić m.in. o zamiłowaniu ucznia do porządku, jego obowiązkowości, zdyscyplinowaniu i cechach tamtym przeciwnych.

Diagnostyczne oraz terapeutyczne wykorzystanie rysunku jest możliwe, ponieważ podczas rysowania uruchamiany jest przez pacjenta proces projektowania na zewnątrz, wewnętrznych tendencji, odczuć, przekonań i sposobów przeżywania siebie, świata i innych ludzi.

Metody i ośrodki zainteresowań w nauczaniu ________ jest to podstawowa metoda nauczania dzieci chorych umysłowo. Stosowany jest nadal w pracy z dziećmi upośledzonymi w stopniu lekkim jak i w szkołach. Metoda ta pełni także funkcję kształcącą i wychowawczą. Wiąże treści programu z warunkami życia i zadaniami społecznymi stopniowo i systematycznie kształtuje w dziecku postawę włączania się w nurt życia społecznego. Pozwala wychowywać przez zespół, kształtować świadomą dyscyplinę i zrozumienie potrzeby działania na rzecz zespołu, wyrabiać zrozumienie procesu rozwoju społecznego i jego przebieg.

Pedagogika resocjalizacyjna:
1.zapobieganie i zwalczanie demoralizacji wśród osób, które nie ukończyły 18 lat
2.postępowania w sprawach o czyny karne.

Zadania:
1. Przeprowadzenie badań psychologicznych, pedagogicznych, lekarskich i środowiskowych oraz wydawanie na tej podstawie opinii o małoletnim i jego rodzinie
2. Prowadzenie poradnictwa rodzinnego i sprawowanie opieki nad małoletnim i nieletnim
3. Udzielanie specjalnej pomocy zakładom poprawczym i schroniskom dla nieletnich w zakresie opieki psychologicznej nad wychowankami
4. Współpraca z instytucjami i organizacjami zajmującymi się działalnością profilaktyczną

Instytucje resocjalizacyjne:
1)schroniska dla nieletnich(Jest instytucją diagnostyczną, zbierającą pełny zakres informacji o nieletnich. Kierowani są tam nieletni od 13 do 18 roku życia. Podstawą skierowania jest decyzja sądu i sędziego rodzinnego lub prokuratora. Podstawowe zadania Schroniska dla nieletnich:
a) Zapewnienie pozostającego w schronisku nieletniego do dyspozycji organu, który go tam skierował. Zapobieganie działalności, która mogłaby utrudniać prowadzenie przez sąd sprawy nieletniego. Opracowanie diagnozy dotyczącej sprawy nieletniego oraz zapoczątkowanie działalności resocjalizacyjnej nieletniego.
b) Jest specjalną placówką opieki całkowitej o charakterze diagnostyczno-resocjalizującym. Funkcje tej placówki to: diagnostyczna, zapobiegawcza, resocjalizująca. Przyjęta w ustawie o nieletnich koncepcja schroniska jako quasi aresztu tymczasowego ograniczać może charakter tej placówki określonej w przepisach wykonawczych, co byłoby niekorzystne. Trafia tutaj młodzież najtrudniejsza, głęboko wykolejona społecznie, nie akceptująca dotychczasowego ładu społecznego.)
2) pogotowia opiekuńcze(Osoby poniżej 13 roku życia są natychmiast przewożeni do Pogotowia Opiekuńczo – Wychowawczego lub jeśli nie ukończyły 3 roku życia do Domu Małego Dziecka.
Placówka opiekuńczo wychowawcza. Wychowankami mogą być dzieci i młodzież w wieku 3-18lat które:
-w sposób nagły zostały pozbawione opieki i nie mogą być bezpośrednio umieszczone w odpowiedniej placówce opiekuńczo –wychowawczej;
-z powodu znacznych zaniedbań środowiskowych i zaburzeń w zachowaniu oraz trudności w nauce wymagają specjalistycznej obserwacji i badań psychologiczno-pedagogicznych;
-zostały skierowane na podstawie orzeczeń sądu, wniosków dyrektorów szkół, inspektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych w celu ustalenia najkorzystniejszego dla nich środ. Wychowawczego.)
3) policyjne izby dziecka(instytucja diagnostyczna ale przyjmująca całkowitą opiekę nad dzieckiem. Maksymalny czas pobytu w Izbie wynosi 48 godzin)
Trzy kategorie nieletnich, którzy mogą być osadzeni w Policyjnej Izbie Dziecka: Nieletni, co do których istnieje podejrzenie, że popełnili czyn karalny i istnieje obawa, że mogą się ukryć, bądź zatrzeć ślady czynu. Nieletni, wobec których nie można ustalić tożsamości: tacy, którzy ukończyli 13 lat, a nie ukończyli 17 lat. Nieletni wymagający natychmiastowej opieki, a nie jest możliwe niezwłoczne dostarczenie ich rodzicom, ani umieszczenie w Pogotowiu Opiekuńczym – nieletni między 13, a 18 rokiem życia – mówi się o nich nieletni zagrożeni demoralizacją.
4) rodzinne ośrodki diagnostyczno – konsultacyjne(to specjalistyczne placówki resortu sprawiedliwości działające na zlecenie sądów rodzinnych. Zadania:
-przeprowadzenie specjalistycznych badań psychol.-pedagog., lekarskich i środowiskowych; na ich podstawie wydaje się opinie o nieletnich, małoletnich, opiekunach i rodzicach
-prowadzenie poradnictwa rodzinnego, sprawowanie opieki specjalistycznej nad nieletnimi i małoletnimi;
-udzielanie pomocy zakładom poprawczym i schroniskom dla nieletnich, zwłaszcza w zakresie opieki psychopedagogicznej
-współpraca z instytucjami zajmującymi się problematyką rodzinną oraz zapobieganiem demoralizacji dzieci;)
5) zakłady poprawcze (Jest to placówka specjalna o charakterze resocjalizującym. Nadzór nad funkcjonowaniem sprawuje Prezes Sądu Okręgowego, a nadzór nad wychowankiem sprawuje sędzia rodzinny, który to orzekł. Głównym środkiem oddziaływania w zakładzie poprawczym jest nauka w zakresie obowiązkowej szkoły podstawowej, nauka zawodu oraz praca w warsztatach szkolenia zawodowego. Oprócz tego w zakładach prowadzi się zajęcia kulturalne i sportowe, drużyny harcerskie.)
6) ośrodek kuratorski(Jest to instytucja o charakterze otwartym, która działa w miejscu zamieszkania nieletniego. Zajmuje się nieletnim tylko przez pewien czas. Do Ośrodków Kuratorskich kieruje się nieletnich na podstawie orzeczeń sądowych, a ponadto nieletnich, których rodzicom ograniczono władzę rodzicielską, a nieletni ci nie mają zapewnionej należytej opieki i nadzoru w czasie wolnym. Nieletni umieszczani w Ośrodku Kuratorskim ze względu na cechy osobowości i sytuację życiową wymagającą systematycznej kontroli i pomocy.
Zadania Ośrodków Kuratorskich: Wdrożenie do przestrzegania zasad współżycia społecznego i porządku publicznego. Kształtowanie właściwego stosunku do nauki. Rozwijanie zdolności i zainteresowań. Usuwanie zaniedbań wychowawczych i edukacyjnych. Podnoszenie kultury osobistej. Rozwiązywanie problemów psychicznych. Rozładowywanie napięć. Kształtowanie poczucia odpowiedzialności.
7) państwowe młodzieżowe ośrodki wychowawcze(Funkcja dydaktyczna i wychowawcza, która realizuje szkoła, internat, warsztaty szkolne, poprzez zajęcia w szkole zakładowej jak i oddziaływania wychowawcze w internacie(poznanie wychowanka, jego zdolności, cechy, likwidowanie wadliwych postaw. Młodzież trafia tu na podstawie orzeczenia sądu, pogotowia opiekuńczego, poradni wychowawczo-zawodowej. Niedostosowani społecznie(13-17lat) wymagają opieki całkowitej.)

Pedagogika czasu wolnego – aspekty:
1) socjologiczny(zwraca się uwagę na spędzanie czasu wolnego w zespole rówieśników, które prowadzi do bardziej wydajnego i wytrwałego działania, niż działanie indywidualne)
2) psychologiczny(w młodym człowieku widzi się poszukiwacza nowych wrażeń, odkrywce nowych obszarów, który rozbudza i rozwija swoje zainteresowania i uzdolnienia. Funkcja społeczna wolnego czasu polega na aktywizowaniu jednostki, którego celem jest włączenie jej do życia w społeczeństwie, aby w rezultacie wykształcić w niej umiejętność świadomego w nim uczestnictwa, wyboru partnerów, podporządkowania się przepisom i obyczajom)
3) pedagogiczny(W systemie wartości młodzieży na czoło wybija się uzyskanie wyższego od posiadanego obecnie wykształcenia, na drugim miejscu odwzajemniona miłość i szczęśliwe życie rodzinne; na trzecim wykonywanie interesującej pracy. Istotne miejsce zajmuje także pragnienie podróżowania, zwiedzania świata. W aspiracjach z zakresu czasu wolnego dominuje przede wszystkim pragnienie posiadania dużej ilości czasu wolnego)


Sposoby spędzania wolnego czasu podzielić można na sześć podstawowych kategorii:
1. Związane z przyjętymi na siebie obowiązkami: dokształcania, pomocy rodzinie, działalności organizacyjno- społecznej, religijnymi
2. Związane z aktywnością podmiotu w dziedzinie: artystycznej, technicznej, sportu i rekreacji fizycznej, turystyki
3. Związane z uczestnictwem w kulturze: w formie odbioru środków masowego przekazu (TV, radio, prasa, książki, kino, teatr)
4. Związane z uczestnictwem w życiu społecznym: przebywanie z sympatią, spacery z kolegami, uczęszczanie do kawiarni, dyskotek, klubów, spotkania towarzyskie itp., oglądanie imprez sportowych
5. Związane z realizacją indywidualnych zamiłowań: różnego rodzaju hobby, uprawianie działki itp., bierny wypoczynek
6.Zachowania o charakterze patologii społecznej: nałogowe picie alkoholu, narkomania, nadużycia seksualne, przestępczość.

SPĘDZANIE CZASU WOLNEGO:
Ludność miejska: zachowania związane z uczestnictwem w kulturze w formie odbioru programów środków masowego przekazu, słuchanie muzyki, czytelnictwo prasy i książek, spędza czas wolny z sympatią, rówieśnikami lub rodziną, sport.

Ludność wiejska: nastawienie na poszukiwanie atrakcji i rozrywki, lektura książek i prasy, słuchaniu radia, uczęszczaniu do kina, oglądaniu telewizji, rozmowy towarzyskie, pogawędki, dowolne, spontaniczne przebywanie razem, rozrywki w zabawie tanecznej, dyskotece, uczestnictwem w zespołach teatralnych, wokalno - muzycznych, zainteresowaniami własnymi, hobby, udziałem w zorganizowanych grupach, stałym uprawianiem sportu, wymagającym treningów i najczęściej zorganizowanym, ale także zachowań o charakterze zabawowo rekreacyjnym, uczęszczanie do teatru, udział w imprezach o charakterze widowiskowym.

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA – reprezentanci tej pedagogiki uważają, że wychowanie jest procesem społecznym, organizowanym przez społeczeństwo bądź przy pomocy powołanych do tego celu instytucji lub przez samoistne oddziaływanie wzorców i norm życia społecznego. To właśnie upowszechnianie szkoły, objęcie systemem oświaty i wychowania wszystkich dzieci i młodzieży w wieku tzw. obowiązku szkolnego, ujawniło złożoność warunków umożliwiających start życiowy, a w związku z tym potrzeb w dziedzinie pomocy i opieki społecznej.

Jan Henryk Pestalozzi stworzył teorię nauczania początkowego opartą na podstawach psychologicznych i opracował metodyki nauczania początkowego w zakresie poszczególnych przedmiotów. Uważał, że nauczanie należy oprzeć na naturalnym rozwoju sił i uzdolnień dziecka, a zadaniem nauczyciela jest porządkować wyobrażenia, czynić je jasnymi i prowadzić do dokładnych pojęć. Propagował poglądową metodę nauczania oraz przekonywał o konieczności pobudzania samodzielności uczniów w dążeniu do wiedzy. Uważał, że najważniejszym zadaniem szkoły jest przygotowanie do życia, ale jako przygotowanie do rozumienia rzeczywistości i odnajdywanie w niej swego miejsca. Twierdził, że szkoła spełni to zadanie, jeśli zatroszczy się o rozwój wszystkich trzech sił ludzkich tj.:
1) moralnej - na której wspiera się stosunek do ludzi i świata;
2) intelektualnej - zapewniającej umiejętność poruszania się w świecie ludzkim i w świecie przyrody, dzięki właściwemu rozwinięciu zdolności poznawczych;
3) fizycznej - będącej podstawą zdolności do pracy.
Wychowanie ma nie tylko dostarczać dzieciom pewnych elementarnych wiadomości. Ale zarazem uwzględniając indywidualność dziecka, budzić i wzmacniać jego siły duchowe, uszlachetniać moralnie i społecznie.

Devey John domagał się, by wychowanie włączało się w proces doświadczania świata przez dziecko, rekonstruowało i rozwijało jego doświadczenie, nie zaś narzucało obce mu formy zachowania w imię zewnętrznych celów. Naczelną zasadą realizowanego tam systemu dydaktycznego było \"uczenie się przez działanie\": samodzielna aktywność uczniów podczas różnorodnych zajęć praktycznie miała służyć integracji wiedzy szkolnej, ćwiczeniu władz poznawczych i zbliżeniu szkoły do życia społeczeństwa.

Metoda Montessori, pozostawia dzieciom pełnię swobody w rozwijaniu spontanicznej aktywności, w urządzaniu \"domu\", jego sprzątaniu, gotowaniu, hodowli roślin i zwierząt. Duże znaczenie przypisywała Montessori rozwijaniu zmysłów dzieci, czemu służy odpowiednio pod tym kątem przemyślane wyposażenie przedszkola i jego otoczenia. Oferty płynące ze środowiska stanowią tzw. \"pożywkę\" dla rozwoju. Chłonie ono z otaczającego świata najpierw nieświadomie, potem w sposób zamierzony i celowy, różne wrażenia, zdobywa wiedzę i doświadczenia, które wpływają na jego rozwój. Tak, więc Maria Montessori daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju fizycznego, duchowego, kulturowego i społecznego, wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność. Celem wychowania miała być tzw. normalizacja, czyli stan harmonii wewnętrznej i zewnętrznej ze światem, stan harmonii ciała i duszy. Zadanie wychowawcy upatrywał w tworzeniu warunków i sytuacji sprzyjających rozwojowi dziecka; szczególne znaczenie Montessori przypisywała kształceniu zmysłów; celowi temu miało służyć m.in. odpowiednie urządzenie i wyposażenie \"domu dziecięcego\", jak nazywała zał. przez siebie 1907 w Rzymie zakład wychowawczy, który stał się wzorem nowego typu placówki wychowania przedszkolnego; mimo krytyki, z jaką spotykała się m.in. za niedocenianie zabawy i zajęć zespołowych.

Florian Znaniecki dokonuje charakterystyki środowiska wychowawczego i poddaje szerokiej i dogłębnej analizie uwarunkowania społeczne procesu wychowania, by na tej bazie w tomie drugim wyłożyć swoją koncepcję wychowania. Znaniecki zauważa, że proces wychowania odbywa się za sprawą starszego pokolenia, zorganizowanego w niezliczone, współistniejące, powiązane i krzyżujące się grupy społeczne, którego funkcją jest przygotowanie wychowywanej jednostki do udziału w życiu tych grup. Odrębne środowisko społeczne, które wytwarza grupa dla osobnika, mającego zostać jej członkiem po odpowiednim przygotowaniu, Znaniecki nazywa środowiskiem wychowawczym. „Rodzice, otoczenie sąsiedzkie i grupy rówieśników to są trzy najpowszechniejsze składniki wczesnego środowiska społecznego młodocianych jednostek. Każda grupa, do której jednostki te z czasem wejdą, jako pełni członkowie – genetyczna, terytorialna, religijna, jednorodna, celowa czy kulturalna – musi wziąć pod uwagę istnienie tych składników, choć, jeżeli może, stara się je przekształcić na czynniki wychowawcze odpowiednio do swoich wymagań, niekiedy nawet usiłuje je zastąpić przez inne, w części lub w całości.” Grupy trwałe chcąc, aby ich przyszli członkowie byli należycie przygotowani do swoich funkcji społecznych, nie zadawalają się regulacją danego środowiska społecznego tych przyszłych członków, lecz tworzą instytucje wychowawcze. Według Znanieckiego istnieją trzy typy instytucji wychowawczych:
• najprostszą i najpowszechniejszą instytucją wychowawczą jest nauczanie indywidualne
• bardziej skomplikowaną jest instytucja nauczania szkolnego
• istniejąca w zarodku (w czasach współczesnych Znanieckiemu) i będąca niezbędnym uzupełnieniem dwóch pierwszych są styczności czy jak inaczej je nazywa środowisko społeczne pośrednie, które reprezentowane jest przez gazety, książki, teatr, kino, radio, muzea i zbiory. Styczności te można nazwać wychowaniem pośrednim. Znaniecki dochodzi do wniosku, że słabnie rola wychowawcza rodziców, a powierzone im zadania wychowawcze są ograniczone i ograniczają się jeszcze bardziej, a podstawowym ich zadaniem, z punktu widzenia grupy społecznej jest wychowywanie dziecka w pierwszych latach jego życia.

Robert Owen zwraca uwagę na kulturotwórczą rolę szkoły.

Adolf Disterweg uważał on, ze nauczyciele powinni być przygotowani do pomagania uczniom, przezwyciężaniu barier, jakie napotykają one dążąc do uzyskania wykształcenia. Przygotowanie do działań opiekuńczych Disterweg wynalazł w pedagogice społecznej, w odróżnieniu od przygotowania dydaktycznego przypisywał pedagogice społecznej specjalne zadania równie ważne.\\

PEDAGOGIKA SPECJALNA dotyczy osób niepełnosprawnych umysłowo w stopniu: lekkim, umiarkowanym i znacznym – wymagającym opieki innej osoby. Praca z takimi osobami umożliwia im życie w społeczeństwie.

PEDAGOGIKA SERCA – pokazuje, że człowiek jest tajemnicą i tak naprawdę nie zna do końca samego siebie, wprowadza w miejsce władzy rodzicielskiej kategorię pieczy rodzicielskiej. Opieka, troska, wspieranie, składające się na pojęcie \"pieczy\" nie wywodzi się z żądzy władzy, lecz z miłości, a miłość wobec obiektu kochania jest zawsze służebna. Tak rozumiana pedagogika poprzez wprzęgnięcie jej do polityki opiekuńczej państwa wobec pokolenia nieletnich, stała się zarazem pedagogiką stosowaną.


SIEROCTWO:
- naturalne-, gdy oboje rodzice dziecka nie żyją.
* pełne
* półsieroctwo (kiedy nie żyje jedno z rodziców)
- społeczne - dziecko jest pozbawione normalnego środowiska rodzinnego. Przyczyny tego mogą być bardzo różne: rozpad rodziny, wykolejenie, alkoholizm, narkotyki, bieda czy choroby (fizyczne i psychiczne). Dziecko traci poczucie więzi rodzinnej i poczucie przynależności do rodziny. Dziecko żyje pod formalną opieką rodziców, jego fizyczne potrzeby są zaspokajane, a mimo to czuje odtrącenie emocjonalne, a tym samym ma \"poczucie sieroctwa\".
* półsieroctwo - wtedy, gdy jedno z rodziców nie uczestniczy w życiu dziecka
Określenie \"sieroty społeczne\" odnosi się do dzieci, które posiadają żyjących rodziców (a przynajmniej jedno z nich), ale nie mają wystarczającego kontaktu z nimi. Często wychowują się w placówkach opiekuńczo - wychowawczych.
Do form opieki nad dzieckiem pozbawionym rodziny można zaliczyć wszelkie placówki opiekuńczo - wychowawcze oraz tak zwaną \"rodzinną opiekę zastępczą\". Dziecko w wieku do lat trzech, które zostaje z różnych przyczyn pozbawione rodziny, zostaje umieszczone w Domu Małego Dziecka. Jeżeli nie zostanie adoptowane, to po ukończeniu trzeciego roku życia zostaje przeniesione do jednego z Domów Dziecka. Kiedy dziecko w chwili rozłączenia z rodziną ma powyżej trzech lat, zostaje umieszczone w Pogotowiu Opiekuńczym. Placówka ta ma charakter opiekuńczo - selekcyjny (tu ocenia się stan fizyczny i psychiczny dziecka oraz jego sytuację rodzinną, więc pobyt tu ma charakter tymczasowy. Pracownicy Pogotowia Opiekuńczego przeprowadzają wywiad rodzinny oraz środowiskowy i podejmują decyzję, czy dziecko może wrócić do domu rodzinnego, czy tez powinno być skierowane do Domu Dziecka lub innego zakładu opiekuńczo – wychowawczego.


RODZINA – mała grupa społeczna składająca się z rodziców i dzieci. W najwęższym znaczeniu termin rodzina odnosi się do podstawowej jednostki pokrewieństwa. W szerszym znaczeniu jest to grupa ludzi o bliskich więziach społecznych i osobistych.
FUNKCJE RODZINY
- f. prokreacyjna- współżycie seksualne rodziców i związana z tym ciągłość życia gatunku
- f. społeczna- pielęgnowanie, zaspokajanie potrzeb emocjonalnych, wychowanie, opieka;
- f. kulturowa (wychowawcza)
f. gospodarcza(ekonomiczna).
Rodzinę łączy więź: mieszkaniowa i materialna.
Rodzina wskutek różnych przyczyn może ulegać zakłóceniom strukturalnym i funkcjonalnym. Z tego powodu wyróżniamy:
- pełną, oboje rodzice i dzieci
- niepełną, gdy nie ma jednego z rodziców z powodu śmierci lub, gdy dziecko jest ze związku pozamałżeńskiego, bądź rodzina zastępcza, Często w takiej rodzinie powstają trudności wychowawcze związane przede wszystkim ze zmniejszoną, bo sprawowaną tylko przez jedną osobę, opieką nad dzieckiem, jak również z brakiem normalnej atmosfery wychowawcze, w której prawidłowy układ stosunków między ojcem i matką staje się pierwszym wzorem postępowania dla dzieci
- rozbitą:, gdy rodzina jest niepełna w wyniku rozwodu, bądź bez jednego z rodziców
- niezawartą
- skłóconą (zdezorganizowaną): o nieprawidłowej atmosferze współżycia z powodu nieporozumień i kłótni współmałżonków
- zrekonstruowaną: uzupełnioną w wyniku nowego związku małżeńskiego osamotnionego współmałżonka, rodzina adopcyjna
- zdemoralizowaną: np. konflikt z prawem jednego z rodziców, alkoholizm, prostytucja.
STYLE WYCHOWANIA DZIECKA:
1.Partnerska(demokratyczna)- rodzice z dziećmi wspólnie podejmują decyzje, dzieci nie są izolowane, rodzice zaspokajają potrzeby dzieci, atmosfera w domu: zaufanie, życzliwość, wspólne rozwiązywanie problemów, dzieci pomagają rodzicom w obowiązkach, wspólne rozmowy.
2.Autokratyczna- dominacja jednego z rodziców, podporządkowanie osobie dominującej, nie rozumienie potrzeb domowników, brak porozumienia, ustalanie surowych zasad w domu, nacisk na dziecko, wysyłanie go na zajęcia, którymi się nie interesuje, dziecko czuje potrzebę usamodzielnienia się i oderwania od rodziny, może taka sytuacja powodować negatywne zachowania u dziecka, dziecko szybko się usamodzielnia i zrywa kontakty z domem, ze względu na brak zdania.
3.Liberalny- dziecko pozostawione samo sobie, rodzice nie chcą mieć na nie zbyt dużego wpływu, gdyż uważają je za dorosłe, rodzice nie znają potrzeb dziecka, nie interesują się tym co robi poza domem, zdarza się, że dziecko przejmuje kontrolę nad rodzicami, dziecko przy niepowodzeniach często się wycofuje, szukają towarzystwa, które je zaakceptuje.
4.Niekonsekwentny- zajmowanie się dzieckiem tylko czasami, rzadko odbywające się rozmowy, w większości przypadków brak zainteresowania dzieckiem.

ŚRODOWISKA, W KTÓRYCH WYCHOWUJĄ SIĘ DZIECI:
1.Wzorcowe- najczęściej w rodzinach dobrze usytuowanych, powierzanie dziecku obowiązków, wspieranie go, pomoc w problemach, rozwijanie jego zainteresowań. To styl demokratyczny z elementami autokratycznymi, rodzice są konsekwentni. { pełne}
2.Przeciętne- należą do nich różne rodziny, nawet z problemami, rozbite, bądź pełne. Radzą sobie przeciętnie, ale starają się w miarę możliwości zapewnić dziecku odpowiednie warunki. Przedstawiają dziecku sytuację materialną rodziny w razie potrzeby. {pełne, rozbite}
3.Niekorzystne wychowawczo- środowisko rozbite wychowawczo, opieka nad dziećmi nie jest sprawowana w należyty sposób, samotne matki nie są w stanie zapewnić odpowiedniej opieki i wychowania dzieci. {rozbite}
4.Zdemoralizowane- to często rodziny dotknięte przestępczością, pieniądze przeznaczają na używki, a nie na potrzeby związane z wychowaniem i zaspokojeniem potrzeb dziecka, wysługują się dzieckiem, przyuczają je do przestępczości, mają na nie demoralizujący wpływ. Dzieci takie to sieroty społeczne(stan określający sytuację i położenie społeczne dzieci, wychowywanych poza rodziną w domach dziecka lub w rodzinach zastępczych ze względów innych niż śmierć rodziców - najczęściej z powodu nie wywiązywania się rodziny z podstawowych obowiązków opiekuńczych).
RODZINA ADOPCYJNA- jest to rodzina, która na mocy sądu przyjmuje dziecko uzyskujące taki sam status prawny, jak gdyby było ich rodzonym dzieckiem. Dziecko zyskuje także prawa w stosunku do krewnych swoich nowych rodziców, a zrywają się wszelki więzi z rodziną pochodzenia. Dziecko przyjmuje nazwisko rodziców, którzy je przysposobili, a na ich prośbę może mieć zmienione także imiona. Rodzice nie otrzymują środków na utrzymanie dziecka.
Przysposobić można dzieci, których rodzice:
- nie żyją;
- zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej;
- wyrazili przed Sądem zgodę na adopcję dziecka;
- są ubezwłasnowolnieni.

RODZINA ZASTĘPCZA- Jest to czasowa forma opieki zastępczej, która powstaje na mocy orzeczenia Sadu w sytuacji, kiedy dziecko nie może przebywać ze swoimi rodzicami. Dzieci umieszczane są w rodzinie zastępczej z powodu ograniczenia, pozbawienia bądź zawieszenia władzy rodzicielskiej. Pod względem prawnym dziecko jest członkiem rodziny biologicznej, a w rodzinie zastępczej jedynie przebywa. Pierwszeństwo w pełnieniu funkcji rodziny zastępczej mają osoby spokrewnione z dzieckiem. Otrzymuje środki na utrzymanie dziecka, można ją także łatwo rozwiązać.
Rodziną zastępczą mogą być ustanowieni zarówno małżonkowie, jak i osoba samotna, jeżeli spełniają następujące warunki:
- posiadają stałe miejsce zamieszkania i korzystają w pełni z praw cywilnych i obywatelskich;
- dają rękojmię należytego wykonywania zadań rodziny zastępczej;
- mają odpowiednie warunki mieszkaniowe oraz stałe źródło utrzymania;
- nie są lub nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, nie są ograniczone we władzy rodzicielskiej;
- nie są chore na chorobę uniemożliwiającą właściwą opiekę nad dzieckiem;
- uzyskały pozytywną opinię ośrodka adopcyjnego bądź ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania;
- odbyły szkolenie i uzyskały zaświadczenie kwalifikacyjne.
POGOTOWIE RODZINNE- Jest to specyficzna forma rodziny zastępczej - zawodowa rodzina zastępcza krótkoterminowa. Rodzina otrzymuje wynagrodzenie z tytułu świadczonej opieki lub pozostawia w gotowości przyjęcia dziecka. Do pogotowia rodzinnego kieruje się dzieci na pobyt okresowy nie dłużej niż 12 miesięcy. Pogotowia rodzinne mogą specjalizować się w opiece nad dziećmi: do 3 lat, oczekującymi na adopcję, niepełnosprawnymi, niedostosowanymi lub z innymi specyficznymi potrzebami.
POGOTOWIE OPIEKUŃCZE- to instytucja zajmująca się wychowaniem i opieką młodzieży. Trafiają do niej dzieci znajdowane na ulicy, uciekające z domów lub innych placówek wychowawczo- opiekuńczych, niepełnoletnie ofiary przemocy domowej lub małoletni przestępcy, przebywając w tej placówce w czasie trwania procesu sądowego, formalnie maksymalnym okresem jest 6 miesięcy. Głównym celem Pogotowia Opiekuńczego jest pomoc dzieciom i młodzieży, (która nie ukończyła 18 roku życia) znajdującej się w trudnej sytuacji oraz wymagających zapewnienia opieki całodobowej. Celem działania pogotowia opiekuńczego jest: powrót dziecka do własnej rodziny, umieszczenie go w placówce zastępującej rodzinę (np. Dom dziecka lub podobnej), czy też w innej, odpowiedniej placówce (socjalizacyjnej, resocjalizacyjnej). Charakterystyczne dla tego typu instytucji są liczne naruszenia prawa przez wychowanków. Trafia tam często młodzież agresywna i najczęściej zdegenerowana
RODZINNY DOM DZIECKA- Jest to rodzaj placówki opiekuńczo - wychowawczej, pracującej w ten sposób, aby stworzyć relacje pomiędzy pracownikami (małżonki lub osobą samotną), dziećmi, zbliżone do rodziny wielodzietnej.
Prowadzący placówkę mieszkają wspólnie z wychowywanymi dziećmi i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. Jeden z pracowników jest dyrektorem. W przypadku większej liczby dzieci, bądź dzieci wymagających specjalnej troski, może być zatrudniona druga osoba. Rodzinne domy dziecka przywidziane są zwykle dla licznych rodzeństw.

DOM DZIECKA- dziećmi zajmują się wychowawcy, rodzin się rozdziela. Przebywają tam dzieci od 3 do 8 lat. Razem mieszkają chłopcy i dziewczęta. W specjalnych domach dziecka opiekunowie chcą, aby się usamodzielniły.
RODZINA ZAPRZYJAŹNIONA- Jest to rodzina lub osoba dająca dziecku przebywającemu w instytucji w miarę trwałe wsparcie psychiczne.
Rodziny zaprzyjaźnione utrzymują z dzieckiem regularny kontakt i są dla dziecka osobami znaczącymi.
Rodzina zaprzyjaźniona nie ma wobec dziecka żadnych zobowiązań prawnych, ponosi jedynie odpowiedzialność moralną za nawiązanie więzi emocjonalnej.
WIOSKA DZIECIĘCA- osiedle domów. Mieszka tam matka(panna bez własnej rodziny dziećmi dzieci) z dziećmi, które w wieku 18 lat muszą się usamodzielnić. Do Wiosek Dziecięcych trafiają dzieci z domów dziecka oraz pogotowia opiekuńczego. Są to sieroty naturalne lub społeczne. W polskich Wioskach SOS ponad 90% dzieci pochodzi z rodzin patologicznych. Rodzice tych dzieci zostali pozbawieni przez sąd praw rodzicielskich, a dzieci skierowano do placówek opiekuńczych. Wioski są szczególnie potrzebne dzieciom posiadającym liczne rodzeństwo. Takie rodzeństwa mieszkają często w różnych domach dziecka, a umieszczenie ich w rodzinach zastępczych lub adopcyjnych nie zawsze jest możliwe. Rodzin wielodzietnych się nie rozdziela.