Studia pedagogiczne

..................................
..................................
..................................
..................................
I rok wych.- fiz.
studia zaoczne
gr.2

Komunikacja interpersonalna




Komunikacja interpersonalna jest to psychologiczny proces, dzięki któremu jednostka w bezpośrednim kontakcie z inną osobą przekazuje i otrzymuje informacje. W procesie tym można wyróżnić kilka etapów:
· Inicjowanie bardziej lub mniej świadoma myśl nadawcy ( osoby, która wytwarza przekaz) przekazania pewnej treści
· Kodowanie tj. przełożenie tych treści na określone zachowania ( gesty ). Proces ten jest konieczny gdyż komunikat przekazuje często jedna osoba która stara się być zrozumiana dobrze przez swoich słuchaczy
· Nadawanie tj. przekazanie wiadomości za pośrednictwem określonych zachowań( organizacja informacji w mózgu)
· Odbiór tj. percepcja przez narządy zmysłów odbiorcy zachowań nadawcy
· Odkodowywanie- przełożenie odebranych sygnałów na wiadomość
· Interpretacja wiadomości- przypisanie jej przez odbiorcę znaczenia w kontekście jego ogólnej wiedzy o świecie
· Sprzężenie zwrotne- jest to odwrócenie komunikacji, w którym to wyróżniamy reakcję na komunikat nadawcy. Możemy wyróżnić dwa typy sprzężeń zwrotnych :
a) Bezpośrednie wyrażenie – np. potakiwanie głową
b) Pośrednie – dające owoce np. wzrostem efektywności pracy. W momencie gdy sprzężenie jest silniejsze to proces komunikowania się jest lepszy.
Komunikowanie jest czasami jednokierunkowe czyli, nadawca przekazuje informacje bez oczekiwania ich potwierdzenia przez odbiorcę lub dwukierunkowe – nadawca oczekuje potwierdzenia przekazanej informacji np. w formie pytań zadawanych przez odbiorcę. W pracy, w życiu na co dzień komunikujemy się między sobą i ta komunikacja jest niezbędna do naszej egzystencji niezależnie czy jest ona wyraźna w sposób werbalny lub niewerbalny.
Aby było można mówić o istnieniu komunikacji musza istnieć trzy ogniwa.
· Nadawca- czyli osoba przesyłająca
· Odbiorca- osoba do której daną informację kierujemy
· Kod- sposób przekazywania tej informacji
Wiele nieporozumień w relacjach interpersonalnych jest wynikiem złej komunikacji. O efektywnym komunikowaniu się można mówić gdy treść wypowiedzi jest zrozumiana zgodnie z intencjami nadawcy przekazu. Czynnikami wpływającymi na ogólna ocenę wypowiedzi jest : ton głosu, kontakt wzrokowy, mowa ciała.
Otwarta i jawna komunikacja interpersonalna sprzyja dobremu porozumieniu się. W dążeniu do tego celu pomaga:
· Empatia emocjonalna tzn. wczuwanie się w odczucia rozmówcy
· Empatia poznawcza tzn. zdolność do przyjmowania jego sposobu myślenia.
Doskonalenie umiejętności komunikowanie się ma szczególne znaczenie w przypadku osób wykonujących zawody wymagające skutecznego porozumiewania się ( psychologowie, nauczyciele, menedżerowie, duchowni, pracownicy służb socjalnych itp.).

Procesy komunikacji interpersonalnej mogą odbywać się w formie:
· Komunikacji werbalnej (słownej)
· Komunikacji niewerbalnej ( bezsłownej)


KOMUNIKACJA WERBALNA

Komunikacja werbalna to komunikacja oparta na słowie. Sprowadza się ona do tego, Iż
przekazując komunikaty używamy słów.
Rozmawiając z drugą osobą- używamy słów. Czytając książkę - odbieramy komunikaty
autora przekazane nam za pomocą słów. Pisząc list lub wypracowanie przekazujemy
komunikaty za pomocą słów.
Biorąc pod uwagę kierunek przesyłanych komunikatów, rozróżniamy komunikację:
-pionową - dotyczy najczęściej komunikatów formalnych przepływających pomiędzy
pracownikami i ich przełożonymi w celu osiągania założonych celów, przekazania informacji
i poleceń, a także zasygnalizowania spraw wymagających szczególnej uwagi lub rozwiązania
problemu. Mówimy wówczas o komunikacji skierowanej ku dołowi.
Możemy mieć również z odwrotnym kierunkiem komunikacji pionowej - skierowanej ku
górze. Mato miejsce, gdy podwładni informują przełożonych o swoich osiągnięciach, stopniu
wykonanych zadań, występujących w pracy problemach itp. Przełożeni są zainteresowani tym
kierunkiem komunikacji, ponieważ ułatwia im kierowanie i czuwanie nad rozwojem
prowadzonej działalności. W warunkach szkolnych mamy do czynienia z tym rodzajem
komunikacji pionowej, kiedy uczeń zwraca się do nauczyciela, dyrekcji lub innych
pracowników szkoły.
-poziomą - mamy z nią do czynienia wówczas, gdy przebiega ona między członkami tej
samej grupy lub pracownikami pełniącymi funkcje na tym samym poziomie. Komunikacja ta
może mieć charakter formalny jak i nieformalny.

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA

Komunikacja niewerbalna dotyczy przekazu bezsłownego, występują tu następujące kanały ekspresji niewerbalnej:
- ruchy ciała (mimika, kinezjetyka, prajęzyk, kontakt wzrokowy, gest )
-zależności przestrzenne (proksemika)
Ruchy ciała: l'

- Mimika twarzy stanowi źródło informacji na temat stanów emocjonalnych i postaw, takich
jak sympatia czy wrogość. Naukowcy stwierdzili, że istnieje sześć głównych rodzajów
mimiki odpowiadających następującym emocjom: szczęście, zdziwienie, strach, smutek,
gniew, pogarda.
- Kinezjetyka analizuje postawy ciała, gesty i inne ruchy ciała. Intencjonalnie lub
nieintencjonalnie ciało stale wysyła sygnały poprzez postawę, pochylenie, rozluźnienie,
napięcie, gesty.
- Prajęzyk, gdzie źródłem informacji są cechy głosu- wysokość, natężenie, tempo mówienia, wahania i inne zakłócenia płynności mowy.
- Kontakt wzrokowy, tu oczy stanowią najważniejszy obszar wizualnej uwagi - w czasie rozmowy uwaga koncentruje się na oczach przez ok. 43% czasu. Zasadnicza funkcja kontaktu wzrokowego jest przekazywanie komunikatów relacyjnych. Ogólnie można powiedzieć, że patrzenie na inna osobę jest wyrazem zainteresowania a jednocześnie przejawem pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na to zainteresowanie. Na przykład podczas rozmowy kwalifikacyjnej kandydat usiłuje nawiązać dobry kontakt wzrokowy z rozmówca by poprzez ten kanał wyrazić swoja wiarygodność, kompetencję, zainteresowanie firma. Jeżeli rozmówca jest zainteresowany kandydatem, będzie skłonny pozytywnie odpowiadać na jego próby nawiązania kontaktu wzrokowego.



Inna ważna funkcja kontaktu wzrokowego jest redukowanie rozproszenia. W celu zwiększenia koncentracji uwagi, ograniczamy ilość odbieranych bodźców. Kanał wzrokowy jest jedną z dróg dostarczania bodźców, a zatem koncentrując myśli na pewnym zdarzeniu, przypominając sobie jakieś szczegóły, zastanawiając się nad odpowiedzią ograniczamy kontakt wzrokowy. Ekspresja oczu wyraża się nie tylko poprzez spoglądanie, ale również:
- zmianę wielkości źrenic (2-8 mm),
- wskaźnik mrugania (zwykle co 3-10 sek.),
- stopień otwarcia oczu (od szeroko otwartych do przymkniętych powiek),
- wyraz oczu - tzw. maślane oczy, mordercze spojrzenie
- Gesty - kiedy mówimy nieustannie poruszamy rękami, głową ale też całym ciałem. Ruchy te są skoordynowane z mową i stanowią część całościowego procesu komunikowania się. Kiwanie głowa jest dość specyficznym rodzajem gestu i odgrywa dwie zasadnicze funkcje: działa jako wzmocnienie, nagroda i zachęta dla rozmówcy do kontynuowania wypowiedzi i służy synchronizacji interakcji - kilkakrotne kiwnięcie głowa (seria) oznacza brak zgody i chęć zabrania głosu.
Zależności przestrzenne natomiast to po prostu dystans, jaki utrzymujemy z rozmówca w czasie interakcji.


Zależności przestrzenne:
Proksemika dostarcza informacji o partnerach interakcji na podstawie przestrzennej
odległości między nimi. Zachowania proksemiczne pozostają pod wpływem dwóch
sprzecznych potrzeb: afiliacji i prywatności


Zakłócenia w komunikacji interpersonalnej powstają gdy:
· intencje nadawcy nie są jednoznaczne albo nie w pełni świadome
· dokonuje on nie trafnego wyboru wiadomości przekazania lub nietrafnego wyboru zachowań, które mają być nośnikami wiadomości
· zachowania nadawcy niosą nie jednoznaczne, niespójne treści
· nadawca i odbiorca posługują się odrębnym kodem
· następuje selekcja i zniekształcenia w odbiorze sygnałów
· odkodowanie wiadomości jest nie trafne



Trening interpersonalny jest to uczenie się lepszego rozumienia innych ludzi, doskonalenie umiejętności nawiązywania satysfakcjonujących relacji międzyludzkich .


Wyróżniamy cztery strefy używania przez nas nieświadomie podczas kontaktów zachodzących pomiędzy nami a innymi osobami w kontaktach społecznych. Są to:
· strefa intymna ( 0-45 cm)
· strefa osobista (45-120cm)
· strefa społeczna ( 1,2-3,6 m)
· strefa publiczna ( 3,6-6m)


Bliskość przestrzenna jest wskaźnikiem lubienia, sympatii. Im mniejszy dystans, tym bliższa relacja.

Model procesu komunikacji:
A - koduje informację
A - nadaje informację
B - odbiera informację
B - dekoduje informację
B - koduje informację zwrotną
B - nadaje informację zwrotną
A - odbiera informację zwrotną
A - dekoduje informację zwrotną

Poziomy komunikacji:
· Faktyczny - swobodna rozmowa na nie istotne tematy, rozmowa wolna od emocji,
· Instrumentalny - rozmówcy przekazują sobie informacje i/lub instrukcje w sposób
bezpośredni, wolny od emocji,
· Afektywny - ujawniają się emocje, wartości, poglądy i zaangażowanie w rozmowę.
Rodzaje wypowiedzi:

· Mowa skierowana do samego siebie (egocentryczna)
· Mowa polegająca na wydawaniu poleceń i instrukcji, stosowana w celu wywarcia wpływu na innych: polecenia i instrukcje mogą być uprzejme, perfazyjne (autentyczne inaczej, wiarygodne, pewne)
· Mowa polegająca na zadawaniu pytań
· Mowa zawierająca informacje (wykład)

Sposoby komunikacji:
· bezpośredni
· pośredni
· interpersonalne


Typy komunikowania:
· Informacyjny - dostarczanie informacji
· Perfazyjny - perfazja przekonywująca*

a) Przekonywująca
b) Nakłaniająca
c) Pobudzająca - najczęściej mówi się o niej w kampaniach politycznych


Style komunikowania:
-Egocentryczny - „Ja najważniejsza"
- Allocentryczny - korzystanie z czyjś rad
- Instrumentalny - obie strony skupiają się na przedmiocie rozmowy i rzeczowo na ten temat rozmawiają


Bariery komunikowania:
· Osądzanie
· Krytykowanie - „jesteś niestaranny"
· Obrażanie - ..straciłeś rozum, czy co?"
· Orzekanie - „to nie jest Twoja sprawa"
· Chwalenie połączone z oceną
· Decydowanie za innych
· Rozkazywanie - „idź i zrób!"
· Oskarżanie
· Grożenie, - „jeśli Pani powie policji to..."
· Moralizowanie, - „kiedy ja byłem w Twoim wieku..
· Uciekanie od ludzkich problemów



Aspekty kontekstu komunikowania:
· Fizyczny - otoczenie, np.: gdzie jesteśmy,
· Historyczny - przywołuje zaistniałe zdarzenia,
· Psychologiczny - odwołuje się do sposobu postrzegania siebie nawzajem, np.: uczestnicy procesu są dla siebie życzliwi,
· Kulturowy - osadzony na wierzeniach, symbolach, wartościach i zachowań akceptowanych przez drugą osobę.


Szumy występujące w procesie komunikacji:
· Zewnętrzne - znajdujące się w otoczeniu, np.: hałas,
· Wewnętrzne - nasze niedyspozycje, uczucia,



Techniki aktywnego słuchania:
Parafraza -jest to typ odpowiedzi; rozumujący streszcza komunikat własnymi słowami w celu upewnienia się czy dobrze zrozumiał nadawcę. Parafraza dyscyplinuje odbiorcę, bo zmusza do słuchania, do skupienia na temat rozmowy. Najczęściej dokonując streszczenia Informacji zaczynamy od zdanie:
· O ile dobrze Cię zrozumiałem...
· A więc twierdzisz, że...
· Więc sądzisz, że...
· Chcesz powiedzieć, że...
· Czyli mówisz, że...
· Odzwierciedlenie uczuć - staramy się przekazać klientowi, że rozpoznajemy jego emocje, np.: słyszę żal w glosie.
Podsumowanie - każdy etap rozmowy staramy się wiązać w treści, zbieramy informację, co pozwala nam na płynne przechodzenie do innych spraw.
Doświadczenie - staramy się pokazać rozmówcy, że jest ważną osobą, że doceniamy to, co mówi i robi.

Sposoby odpowiadania na pytanie drugiego człowieka:
· Odpowiedzi oceniające - czyli takie, w których odbiorca osądza czy problem nadawcy jest słuszny,
· Odpowiedzi interpretacyjne - za pomocą, których odbiorca chce nauczyć nadawcę, co ten problem znaczy, co się za nim kryje i jakie są metody postępowania nadawcy,
· Odpowiedzi wspierające - mające na celu uspokojenie nadawcy, stłumienie jego intensywnych uczuć,
· Qdpowiedzi rozumujące inaczej - parafrazujące


Bibliografia:
„Bliskie spotkanie – rzecz o treningu grupowym”, R. Praszkier i A. Różycki, W-wa,1983
„Encyklopedia PWN”, praca zbiorowa, W-wa, 1995
„Jak ludzie porozumiewają się”, L. Grzesiuk i E.Trzebnicka, W-wa, 1983
„Język ciała- jak czytać myśli ludzi z ich gestów”, A. Pease, K-ów, 1992
„Komunikacja międzyludzka”, Z. Nęcki, K-ów, 1996
„Psychologia stosunków miedzyludzkich”, M. Argyle, W-wa, 1991
„Psychologia społeczna- serce i umysł”, E. Aronson, W-wa, 1997