Przywództwo kierownicze jest określane jako proces kierowania i wpływania na działalność członków grupy, związaną z jej zadaniami.
Jest to model zarządzania przede wszystkim przez stwarzanie pracownikom nowych, fascynujących wizji, przez inspirowanie specjalistów, dzielenie się informacją, jest to umiejętność wzbudzenia entuzjazmu i oddania, umiejętność właściwego wykorzystania przez kierowników energii, którą wzbudzają u innych.
Przywództwo, nie może istnieć w oderwaniu od innych ludzi – podwładnych lub zwolenników. Przewodzenie ma sens tylko wówczas, gdy podwładni podporządkują się i umożliwią proces przewodzenia.
Przywództwo wynika z nierównego podziału władzy – przywódca ma większą władzę (władzę nagradzania, władzę wymuszania, władzę z mocy prawa, władzę odniesienia, władzę ekspercką), mogą na wiele sposobów wpływać na działania podwładnych, chociaż członkowie grupy również nie są władzy pozbawieni – mogą na wiele sposobów kształtować działania grupowe.
Umiejętność korzystania z rozmaitych postaci władzy pozwala w różny sposób wywierać wpływ na członków grupy. (kierownicy na tym samym szczeblu hierarchii i o takiej samej władzy z mocy prawa w różny sposób korzystają z władzy nagradzania, wymuszania, odniesienia i eksperckiej)
Przywództwo ma związek z wartościami, z etyką. Wymaga dostarczania dostatecznie wielu informacji o różnych możliwościach działania, aby stronnicy mogli dokonać rozsądnego wyboru, kiedy nadejdzie czas reagowania na propozycje przywódcy. Wskazane jest by przywódcy byli prawdziwymi nauczycielami etyki – ponieważ ludzie chętniej uczą się od osób szanowanych i podziwianych.
CECHY PRZYWÓDCZE
Przywództwo jest blisko związane z kierowaniem i odgrywa w nim dużą rolę, jest ono jednak odmiennym pojęciem. Aby zrozumieć, na czym polega przywództwo, przyjrzyjmy się cechom prawdziwych przywódców.
Przywódca – innymi słowy – lider- to:
- Osoba, która opanowała sztukę stwarzania wizji, które są w stanie zainteresować pracowników, zainspirować, pociągnąć
- To twórca prawdziwej komunikacji, opartej na słowach, które oznaczają dla ludzi coś ważnego
- Osoba budząca zaufanie dzięki swej determinacji, cierpliwości i wierze
Psychologowie i naukowcy usiłowali określić osobiste cechy przywódców, na podstawie badań cech osób, które zrobiły karierę, wielkie pieniądze, zyskały sławę bądź władzę. Przywódcy cechowali się: inteligencją, bystrością i pewnością siebie.
Co zaskakujące – okazało się, iż inteligencja znacznie mniej się przydaje w zdobywaniu ludzkiej sympatii, przyjaźni, pozycji społecznej, towarzyskiej – i nie jest najważniejszym przymiotem prawdziwych przywódców.
Badacze doszli do wniosku, iż najważniejsze są umiejętności nazywane kompetencjami społecznymi.
Według Warrena Bennisa (1997), do kluczowych umiejętności społecznych dziewięćdziesięciu najwybitniejszych przywódców na świecie należą:
- Umiejętność zaakceptowania ludzi takimi, jacy są, "wejścia w ich skórę", nieosądzania ich, lecz rozumienia
- Umiejętność bazowania na tym, co dzieje się w danej chwili, bez ciągłego odwoływania się do przeszłości i rozpatrywania błędów
- Umiejętność traktowania najbliższych pracowników z taką samą atencją i uwagą, jaką obdarzamy klientów i obcych, oraz umiejętność ciągłego uczenia się od nich
- Umiejętność obywania się bez stałej aprobaty, poklasku i potakiwania ze strony podwładnych i otoczenia
FUNKCJE PRZYWÓDCZE
Do skutecznego funkcjonowania grupy, niezbędne jest pełnienie dwóch podstawowych funkcji:
- związanej z zadaniami - działania skoncentrowane na zadaniach, by osiągnąć ustalone cele
- podtrzymującej trwałość grupy – czynności, obejmujące pośredniczenie w rozstrzyganiu sporów i doprowadzanie do tego, aby poszczególne osoby czuły się doceniane przez grupę
Pożądane byłoby, aby te funkcje potrafiła spełniać jedna osoba. W praktyce, przywódca posiada takie umiejętności, temperament, które pozwalają mu na odgrywanie tylko jednej z tych ról. Większość skutecznych grup stosuje podział przywództwa, jedna osoba pełni funkcje związane z zadaniami, inna – funkcje społeczne.
Pełnienie określonej funkcji wpływa na styl przywództwa, czyli wybranie odpowiedniego wzoru zachowań stosowanego przy kierowaniu pracownikami i wywieraniu na nich wpływu.
STYLE PRZYWÓDZTWA
1. STYL ZORIENTOWANY NA ZADANIA
Ścisły nadzór nad pracownikami, w celu dopilnowania właściwego wykonania zadań. Zwraca się większą uwagę na wykonywanie pracy niż na rozwój czy osobiste zadowolenie pracowników.
2. STYL ZORIENTOWANY NA PRACOWNIKÓW
Zwracanie uwagi raczej na motywowanie pracowników niż na ich kontrolowanie. Przejawia się w dążeniu do przyjaznych, pełnych szacunku i opartych na wzajemnym zaufaniu stosunków z pracownikami, dopuszczaniu ich do uczestnictwa w podejmowaniu dotyczących ich decyzji.
Przed wyborem stylu przywództwa proponuje się rozważenie trzech zbiorów "sił":
- Siły występującej u kierownika – wartości i doświadczenia, wiedza, środowisko, z którego się wywodzi, zrozumienie własnych założeń dotyczących ludzi i ich natury (teoria "X" i "Y")
- Siły występującej u pracowników (podwładnych) – pragnienie niezależności, swobody działania, chęć przyjęcia odpowiedzialności za podejmowanie decyzji, utożsamianie się z celami organizacji, wiedza, doświadczenie w rozwiązywaniu problemów, oczekiwania zarządzania uczestniczącego.
- Siły sytuacyjnej – styl preferowany przez organizację, wielkość i zwartość danej grupy roboczej, istota zadań grupy, presja czasu, czynniki środowiskowe.
Jedną z najistotniejszych umiejętności kierownika, zwłaszcza szczebla wyższego, jest umiejętność elastycznego dostosowania stylu kierowania i postępowania z grupą do jej wielkości oraz cech zadania, które ta grupa realizuje.
Badania przeprowadzone na uniwersytecie stanowym w Ohio, doprowadziły do ustalenia, że ocena skuteczności przywódców przez pracowników, nie tyle zależała od określonego stylu, ile od sytuacji, w której ten styl był stosowany. Na przykład: dowódcy w lotnictwie wojskowym USA, którzy uzyskiwali wysokie oceny za przychylność, byli uważani za mniej skutecznych od dowódców zorientowanych na zadaniach. Wynikało to zapewne z przekonania, iż w sytuacjach bojowych potrzebne są szybkie, twarde decyzje. Natomiast kierownicy w działach nieprodukcyjnych wielkich korporacji uzyskiwali wyższe oceny efektywności, jeżeli byli wysoko oceniani pod względem przychylności.
SIATKA KIEROWNICZA
Siatka kierownicza: schemat opracowany przez Roberta Blake’a i Jane Mouton do pomiaru względnej troski kierownika o ludzi i o produkcję, stanowi odbicie dwuwymiarowej natury przywództwa.
mała duża
- Kierowanie zubożone inaczej bierne – cechuje się małą troską o ludzi i o zadania czy produkcję, przywódca nie spełnia swojej przywódczej roli, wycofuje się i minimalizuje swoje wysiłki. Może to wynikać z nieumiejętności pracy z grupą (wtedy charakteryzować taki styl będzie; niepewność siebie, nieżyczliwość, przepracowywanie się) lub z faktu, że na tym stanowisku pracuje od niedawna (1.1)
- Kierowanie klubowe – cechuje się dużą troską o pracowników, małym zainteresowaniem produkcją. Kierownik zwraca przede wszystkim uwagę na odczuwane przez ludzi potrzeby, ufa im, utrzymuje harmonijne, bezstresowe stosunki. W pracy panuje przyjazny klimat i tempo pracy. Kierownik unika konfliktów, nawet za cenę słabszych wyników. Podstawowe zachowania charakteryzujące ten styl to: motywowanie, zachęcanie, słuchanie. (1.9)
- Kierowanie autorytarne (inaczej:autokratyczne, zadaniowe) – charakteryzuje się dużą troską o produkcją i sprawność działania, a małą o pracowników. Pracownik liczy się o tyle o ile jest przydatny do wykonania zadania. Kierownik ma tendencję do centralizacji władzy i wykorzystywania swojego autorytetu. Od pracowników wymaga pracy zgodnie z ustalonymi standardami. (9.1)
- Kierowanie zrównoważone – cechuje się przeciętną troską zarówno o pracowników, jak i produkcję. Kierownik stara się równoważyć konieczność wykonania zadań z koniecznością utrzymania harmonijnych stosunków między ludźmi. Kierownik działający w tym stylu przełącza się ustawicznie z troski o ludzi na troskę o wyniki i odwrotnie. (5.5)
- Kierowanie zespołowe (demokratyczne, zintegrowane) – duża troska zarówno o produkcję jak i o morale i zadowolenie pracowników. Kierownik motywuje ludzi do wydajnej pracy, co prowadzi do wysokich osiągnięć. Tego typu kierownik wierzy, że możliwe jest stworzenie takiej sytuacji, w której swoje własne potrzeby zaspokajają poprzez pracę zgodną z celami organizacji. Kierownik tego typu stawia na pracę w bardzo zgranym i sprawnym zespole. Styl ten jest sprzeczny z założeniem, że przywódcy muszą odznaczać się albo jedną, albo drugą orientacją. Blake i Mouton uważają, iż ten styl jest najskuteczniejszy, są przekonani, że taki styl przywództwa niemal w każdej sytuacji doprowadzi do wyższej efektywności, do ograniczenia nieobecności w pracy i fluktuacji, do większego zadowolenia pracowników. (9.9)