Czy są gdzieś na świecie dzieci, które nie lubą się bawić? Chyba nie, nie ma takich dzieci. Ja na swojej drodze nie spotkałam ich. Ani na podwórku, ani na wsi, ani w mieście, ani tym bardziej w przedszkolu. Wszystkie maluchy i starsze dzieci zawsze w coś się bawią, zawsze mają dziesiątki pomysłów, jak wykorzystać każdy przedmiot, który mają w zasięgu ręki. Dlatego też tak wielką radość sprawia obserwowanie szczerego uśmiechu na twarzy każdego dziecka, gdy ma ono powody do zadowolenia ze swojej zabawy.
Zabawa to podstawowa forma działalności i aktywności dzieci, a poprzez zabawę dzieci mogą poznawać i odkrywać świat (najbliższe otoczenie), poznawać siebie i innych, uczyć się, doświadczać, komunikować się, przeżywać i odczuwać.
Według W. Okonia zabawa jest “działaniem wykonywanym dla własnej przyjemności, a opartym na udziale wyobraźni, tworzącej nową rzeczywistość. Choć działaniem tym rządzą reguły, których treść pochodzi głównie z życia społecznego, ma ono charakter twórczy i prowadzi do samodzielnego poznania i przekształcania rzeczywistości".
Historia
Temu celowi ma służyć rodząca się od niedawna w Polsce, a oparta na doświadczeniach austriackich nowa dziedzina – pedagogika zabawy. Popularyzacji owego kierunku w Polsce zajmuje się Polskie Stowarzyszenie Pedagogów Zabawy KLANZA, mające siedzibę w Lublinie.
Ta niezwykle interesująca, stosunkowo młoda w Polsce metoda pracy z grupą, angażuje emocjonalnie uczestników, pobudza do twórczego działania, inspiruje do maksymalnego wykorzystywania swoich możliwości, a jednocześnie jest źródłem radości i satysfakcji.
Pedagogika zabawy przywędrowała do Polski z Austrii w końcu lat osiemdziesiątych Przyniosła ze sobą świeży powiew nowych, aktywnych form i metod stosowanych w procesie nauczania, choć nie tylko. Jej korzenie sięgają psychologii humanistycznej, a także wywodzące się z niej pedagogiki postaci (Gestalt), zakładających, że wiara w człowieka i jego potencjalne możliwości jest podstawą w procesie wychowawczo – dydaktycznym.
Pedagogika zabawy to nie samodzielna dyscyplina naukowa, co raczej metodyka pracy z grupą, oparta przede wszystkim na przeżyciu angażującym zarówno uczestników szkoleń, jak również prowadzącego grupę animatora. Analizując korzenie pedagogiki zabawy wyrosłej na gruncie filozofii humanistycznej, widzimy, że jej siłą przewodnią jest wiara w człowieka, w jego dobroć i potencjalne możliwości. Wobec powyższego, głównym zadaniem animatora prowadzącego zajęcia z grupą jest stworzenie jak najlepszych warunków do tego, aby te właśnie cech, drzemiące w każdym z nas, mogły się jak najlepiej ujawnić. Powiązana z pedagogiką humanistyczną, pedagogika postaci zagłębia się jeszcze bardziej w sferę dotyczącą pozytywnych cech człowieka.
Pedagogika zabawy jako zbór metod przydatnych w pracy z grupą przedszkolną, zasady.
Metody pedagogiki zabawy to jeden z przykładów metod aktywizujących w pracy z jednostką i grupą.. W opisywanych metodach zabawa jest podłożem, na którym prowadzone są różne działania oparte na ruchu, geście, śpiewu, tańcu, muzyce, ekspresji werbalnej, plastycznej i konstrukcyjnej. W tym przypadku zabawa jako działanie aktywne, jako metoda aktywizująca, daje radość, wiedzę, umiejętność, możliwość wyrażania emocji, własnych doświadczeń, spontaniczności, komunikowania się na różnych poziomach oraz możliwość współdziałania w grupie, zespole.
Metody pedagogiki zabawy zawierają w sobie elementy zabawy i nauki. Dlatego też często mówi się, że w takich zajęciach „uczymy bawiąc i bawimy ucząc”. Pedagogika zabawy, jako metodyka pracy z jednostką i grupą, jest metodyką działań aktywnych, opartych na zabawie. W zabawie uczestnik ma okazję zdobyć wiedzę, umiejętności, wartości społeczne i moralne, doświadczyć wrażeń, emocji i uczuć. Nauczyciel zaś ma możliwość wspierania, wzmacniania, aktywizowania i stymulowani uczestników. Czynne oddziaływanie prowadzone w ten sposób przez nauczyciela z jednej strony pomaga członkom grupy w pełnym rozwoju swojej osobowości, z drugiej zaś strony może dostarczyć przyjemnych odczuć i być wypełnione duchem zabawy. Takie podejście wskazuje na to, że pedagogika zabawy to działanie w grupie, które daje radość, które uczy, bawi i wychowuje.
W przypadku dzieci w wieku przedszkolnym pedagogika zabawy jest każdą ukierunkowaną na wszechstronny rozwój dziecka formą aktywności zabawowej. Często nauczyciele i pedagodzy mówią, że zabawa jest podstawową formą działalności małego dziecka. Dlatego też metody pedagogiki zabawy tak doskonale łączą w sobie zagadnienia edukacyjne i zabawowo. Wartość nauki i spontanicznej przyjemności bycia razem z innymi osobami prezentowana w tych metodach daje nauczycielowi poczucie, że ma on świadomość założonego celu oraz pewność, iż właściwie prowadzi dziecko w zabawie. Nauczyciel mając tę świadomość, wie, czego dziecku trzeba do pełnego rozwoju. Dziecko natomiast chętnie bierze udział w proponowanych działaniach i robi to co najlepiej potrafi- bawi się.
Pedagogika zabawy w odniesieniu do dzieci w wieku przedszkolnym- podobnie jak i w odniesieniu do dzieci starszych, młodzieży i osób dorosłych- zakłada dostarczanie najbogatszej oferty działań, które mają wpływ na wszechstronny rozwój jednostki w aspekcie indywidualnym i grupowym. Działań, które mają wpływ na umysł, ciało, duszę i emocje uczestnika. Takie zintegrowane oddziaływanie pozwala dotrzeć do całego człowieka, do uświadomionych i nieuświadomionych talentów, umiejętności i potencjałów, które każdy posiada. Pozwala także poznać własne możliwości, a co za tym idzie- odkryć w sobie poczucie własnej wartości.
Metody pedagogiki zabawy są także działaniem twórczym, dlatego że wpływają na rozwój potencjału twórczego uczestnika działań. Każdy może odkryć w sobie nowe, niespodziewane pomysły, inspiracje, skojarzenia, refleksje związane z rozwiązaniem danej sytuacji czy zadania postawionego w metodzie. Takich odkryć w trakcie zabaw mogą dokonać zarówno dzieci, jak i nauczyciele.
W odniesieniu do dzieci w wieku przedszkolnym metody pedagogiki zabawy mogą pomóc w integracji grupy, ośmieleniu i pozytywnym wzmocnieniu jej członków w podejmowaniu działań, we wzajemnym porozumieniu się między uczestnikami zajęć oraz między nauczycielem i dziećmi. Aktywne formy zabaw rozluźniają psychicznie i fizycznie, dostarczają pozytywnych wrażeń i emocji oraz dużo uśmiechu. Pozwalają spędzić czas w przedszkolu w sposób czynny, atrakcyjny, miły i radosny. Czyli tak, jak dzieci lubią- dużo różnorodnych zabaw, w których będzie zaspokojona ich ciekawość świata, nieustanna chęć ruchu i potrzeba radości.
Aby warunki zabawy i pracy mogły zaistnieć należy wziąć pod uwagę następujące zasady:
- Zasada dobrowolności uczestnictwa w zabawie (dzieci mają czuć, że to od nich samych zależy podjęcie decyzji o uczestnictwie w zabawie)
- Zasada uwzględniania wszystkich poziomów komunikowania się (należy wziąć pod uwagę zarówno komunikowanie niewerbalne i werbalne)
- Zasada uznawania przeżyć jako wartości (wskazuje na to, że każdy ma prawo różnorodnych emocji)
- Zasada różnorodności środków wyrazu (oddziaływanie na różne zmysły, stosowanie różnych środków ekspresji)
- Zasada współpracy (unikać działań zawierających elementy rywalizacji, porównania i oceniania)
- Zasada „tu i teraz” (należy dostosować metody, ich charakter i tempo do aktualnej kondycji uczestników)
Stosując takie zasady pedagogiki zabawy, w sposób aktywny będą realizowane założenia współpracy miedzy dziećmi i nauczycielami. Dzieci będą mieć stworzone odpowiednie warunki i sytuacje edukacyjne do nabywania wiedzy, umiejętności, wartości i postaw zgodnie z przyjętym programem dydaktycznym i wychowawczym. Współpraca jest cenna również dla samego nauczyciela. Oprócz tego, że nauczyciel wspomaga dzieci, kieruje świadomie i rozsądnie ich rozwojem- sam dużo uczy się od nich. Dzieci to skarbnica pomysłów, z której nauczyciel może czerpać obficie. Zalety dzieci i zalety nauczyciela w każdej grupie przedszkolnej są wzajemnym wzbogacaniem swojej wiedzy, umiejętności, przeżyć i wartości. I jakże wspaniale takie cechy wpływają na pozytywny rozwój dzieci i osób dorosłych. Zapewniają też zaspokajanie potrzeb psychicznych, co służy dobru dziecka i sprawia, że dziecko chętnie spędza czas w przedszkolu, a rodzice są zadowoleni.
Rodzaje i indeks metod.
Każda metodyka pracy z grupą czy jednostką ma określony podział na rodzaje metod. Podobnie jest w pedagogice zabawy. Podział taki wynika z faktu, że zbiór metod pedagogiki zabawy jest bardzo bogaty i w zależności od celów, jakie sobie stawia prowadzący zajęcia, metody pracy z jednostką i grupą można podzielić na kilka rodzajów.
Metody wstępne
Zabawy wchodzące w skład tej grupy metod ułatwiają rozpoczęcie zajęć, wprowadzenie w temat, podzielenie się wiadomościami, spostrzeżeniami, ułatwiają nawiązywanie współpracy, skojarzeniami, odczuciami i doświadczeniu, nabraniu zaufania do innych dzieci w zespole, oswojenie z nowym miejscem lub sytuacja.
Metoda aktywizująca
Metoda ta zmierza do zachęcenia dzieci do uczenia się, poznawania, rozumienia, doświadczenia i odczuwania siebie oraz świata poprzez czynne działanie i aktywny udział we wspólnej zabawie
Metoda twórczego opracowania tematu
Zabawy z tej grupy metod umożliwiają nowatorskie opracowanie tematu, ułatwiają zainteresowanie się danym zagadnieniem, w którym grupa poznaje swoje doświadczenia, skojarzenia, pomysły i poszukuje rozwiązań postawionego problemu
Metody informacji zwrotnej
Zabawy takie umożliwiają poznanie wrażeń, przeżyć, myśli, poglądów, oczekiwań, nastrojów, samopoczucia, zaangażowania w działania oraz zainteresowania tematem u poszczególnych osób w grupie. Uzyskane informacje zwrotne są również ważne do diagnozowania potrzeb dziecięcych, które pomogą nam projektować kolejne działania edukacyjne w grupie przedszkolnej.
Metody plastyczne
Zabawy z wykorzystaniem technik plastycznych i konstrukcyjnych są bardzo atrakcyjnym działaniem dla dzieci. W tych działaniach najistotniejszy jest sam proces tworzenia i dochodzenia do czegoś nowego, niezwykłego, a często wspólnego rozwiązania.
Podział zabaw na rodzaje metod jest przydatny przy planowaniu i realizowaniu zajęć, spotkań, imprez i daje możliwość świadomego wyboru, by metody przeplatały się i uzupełniały; by scenariusz zajęć miał swój początek, środek i zakończenie; by wspólna zabawa była atrakcyjna i przyciągała uwagę uczestników. Zachęcając do aktywnego uczestnictwa ; by była pożyteczna pod względem treści i sprawiała radość dzieciom, rodzicom i nauczycielom.
Mottem pedagogiki zabawy jest sentencja Konfucjusza:
"Powiedz mi- a zapomnę,
Pokaż mi-a zapamiętam,
Pozwól mi wziąć udział- a zrozumiem’’.
Ta pasja, szczerość, spontaniczność, radość i olbrzymie zaangażowanie, z jakim dzieci przeżywają swój udział w zabawach, dają poczucie i pewność, że warto dostarczyć im takich zabaw, w których odnajdą to, czego im potrzeba w dzieciństwie. A także dostarczyć tego. Co przyda im się i będzie potrzebne do dobrego funkcjonowania w dorosłym życiu.
