Jan III Sobieski

Jan III Sobieski (1629-1696), król polski od 1674. Syn Jakuba, kasztelana krakowskiego, i Teofili Daniłowiczówny, wojewodzianki ruskiej, wnuczki hetmana S. Żółkiewskiego.
W latach 1646-1647 podróżował po Francji i Niderlandach, gdzie zapoznał się szczególnie z wojskową sztuką inżynieryjną. Doświadczenie wojskowe zdobywał na polu walki, służąc m.in. pod hetmanami S. Czarnieckim i J. Lubomirskim. Od 1648 walczył jako dowódca chorągwi pod Zborowem, Beresteczkiem, Żwańcem i Ochmatowem.
Dowodził własnym pułkiem, sześciotysięcznym tatarskim oddziałem posiłkowym w bitwie warszawskiej ze Szwedami (1656). W 1665 ożenił się z Marią Kazimierą d'Arquien. W tym też roku został marszałkiem koronnym. W 1666 otrzymał buławę hetmana polnego koronnego. Wziął udział w, zakończonej przegraną wojsk królewskich, bitwie z rokoszanami J.S. Lubomirskiego (rokosz Lubomirskiego) pod Mątwami. W 1667 przeprowadził kampanię przeciw wojskom tatarsko-kozackim, zakończoną zwycięską obroną Podhajec, po której mianowany został hetmanem wielkim koronnym. Po abdykacji Jana II Kazimierza (1668), zwolennik wyboru Kondeusza, protegowanego Ludwika XIV, na tron polski. W 1671 odniósł zwycięstwa nad Tatarami pod Bracławiem i Kalnikiem.
Wstąpienie na tron polski
W 1672 Turcy wystąpili z całą swą potęgą przeciwko Polsce, oblegali i zdobyli Kamieniec Podolski, podeszli pod Lwów. Jan III Sobieski nie dysponował siłami, które mógłby przeciwstawić dwustutysięcznej armii sułtana Mehmeda IV. Najazd turecki zakończył się niekorzystnym dla Rzeczypospolitej traktatem buczackim. W roku następnym Jan III Sobieski odniósł zwycięstwo pod Chocimiem nad wojskami tureckimi, co pozwoliło na częściową rewizję traktatu i przyniosło hetmanowi koronę królewską po śmierci M. Korybuta Wiśniowieckiego.
Po wstąpieniu na tron dokonał zwrotu w dotychczasowej polityce państwa. Poprzez zawarcie w Jaworowie (1675) tajnego przymierza z Francją chciał uzyskać sojusznika do walki z Brandenburgią o Prusy Wschodnie i Austrią o Śląsk. Plany królewskie po części tylko pokrzyżowały walki z Turcją, które zakończyły się bitwą i traktatem pokojowym w Żórawnie (1676). Przeciwko planom Jana III Sobieskiego wystąpiła grupa magnatów, pozostająca pod wpływami Brandenburgii i Austrii oraz Stolica Apostolska. Pod naciskiem tych sił król zawarł polsko-austriackie przymierze zaczepno-odporne, które przyniosło zwycięstwo nad Turkami pod Wiedniem (1683) oraz zobowiązywało króla, jako sygnatariusza Ligi Katolickiej, do kontynuowania wojny z Turcją. Efektem tego były dwie nieudane wyprawy przeciwko zhołdowanej przez Turków Mołdawii (1686 i 1689). W 1686 Sobieski zawarł z Rosją pokój wieczysty. Należał do najwybitniejszych wodzów Rzeczypospolitej, umiał wykorzystać wszystkie rodzaje wojsk na polu walki. Mecenas kultury i sztuki.