Średniowiecze

Kościół we wczesnym średniowieczu:
- na wschodzie- cezaropapizm (cesarz papieżem)
- na zachodzie kościół dążył do teokracji (rządy Boże/rządy kościoła)
- początkowo papieże buli pod zwierzchnictwem Bizancjum
- w VIII w. opiekę nad papieżami zaczęli sprawować Karolingowie
- w IX-X w. kościół coraz bardziej był trawiony kryzysem, władze świeckie decydowały o posadzie papieży (pornokracja kościoła)
- pod koniec X w. rozpoczął się ruch Chuniacki (odnowieni Benedyktyni)
- papież Mikołaj II 1059r. ogłosił dekret o elekcji papieża (konklawe)

Walka o inwestyturę:
- inwestytura łac. Investire (przyodziewać), w domyśle tytuły i majątek; chodziło o to, kto ma powoływać biskupów i nadawać im odpowiedni majątek
- 1075r. papież Grzegorz VII ogłosił Dictatus Papae
- król niemiecki Henryk IV nazwał papieża fałszywym mnichem (Hildebrand) i ogłosił złożenie go ze stanowiska
- papież Grzegorz VII wyklął Henryka
- przeciwko Henrykowi zbuntowali się feudołowie
- udał się do Włoch
- w styczniu 1077r. w Canossie Henryk IV w worze pokutnym na śniegu i deszczu przez 3 dni czekal na przyjecie
- Henryk po powrocie do Niemiec znowu zaczął zwalczać papieża; wyprawił się z armią na Rzym
- ostatecznie w 1122r. cesarz Henryk V i papież Kaliks zawarli Konkordat w Wormacji
- papież mianował biskupów ale w nadania ziemskie uposażał cesarz
- w 1123r. pierwszy sobór laterański zatwierdził konkordat

Wyprawy krzeżowe
1.Geneza:
- ideologizacja (np. zbawienie)
- wschodni teologowie wymyślili ideę „świętej wojny”
- w 1095r. na synodzie Clermont papież Urban II z hasłem „Bóg tak chce” wezwał zebranych do odbicia tzw. Ziemi świętej z rąk Muzułmanów
2. Pierwsza krucjata:
- 1096r. ruszyła najpierw wyprawa ludowa(została rozbita przez Muzułmanów)
- na jesieni 1096r. ruszyła wyprawa rycerska- pierwsza krucjata
3.Dzieje krucjat:
- było ich 8 + krucjata dziecięca-1212r. i wyzwolenia Jerozolimy przez wyklętego Fryderyka II (to nie była krucjata)

Polska za Bolesława Chrobrego
1.Objęcie władzy:
- syn Mieszka I i Dobrawy
- po śmierci Dobrawy (lata 80-ąte) Mieszko ożenił się z Odą, 3 synów: Otto, Mieszko, Lambert
- 995r Bolesław wygnał macochę i braci przyrodnich
- pozbył się Piastów z bocznej linii: Przybywaj, Odylen
2.Zjazd gnieźnieński- marzec 1000r.
- były biskup Pragi – Wojciech przybył do Polski, misja do Prus
- 999r. papież sylwester II kanonizował Wojciecha
- Otto III przybył do grobu św. Wojciecha
- utworzono metropolię gnieżnieńską
3.Wojny z Niemcami:
- po śmierci Ottona III (21 lat w Italii) Bolesław wkroczył do Milska, Miśni, Łużyc i Czech
- Henryk II zażądał trybutu z Czech
- I etap wojny – 1003-1005r. klęska Bolesława, utracił zdobycze, pokój w Poznaniu
- II etap wojny- 1007-1013r. w Merseburgu Bolesław złożył chołd Henrykowi II
- III etap wojny- 1013-1018r. pokój w Budziszynie, przy Bolesławie pozostały Mińsk i Łużyce
- wyprawa na Ruś
5.Koronacja (Wielkanoc 1025r.) ; śmierć (czerwiec 1025r.)
Polska pierwszych piast ów i Polska dzielnicowa- dzieje polityczne
I.Władcy
1.Upadek i odbudowa państwa:
a. Mieszko II ( 1025r.- 1031r. i 1032-1034r)
- w 1031r. bunt braci Bezpryma ( syn węgierski), buntownikom pomogli Konrad II niemiecki i Jarosław Mądry Kijowskiego, Mieszko uciekł do Czech
- władzę obiął Bezprym
b. bezkrólewie. powstanie pogańskie.
c. Kazimierz Odnowiciel (1039-1058r.)
- odbudowa państwa przy pomocy Henryka III i Jarosława Mądrego
d. Bolesław Śmiały (1058-1079r.)
- Kazimierz przeniósł się do Krakowa
- walka o inwestyturę, poparł Grzegorza VII
- 1076r. w Boże Narodzenie koronowany na króla
- konflikt z biskupem Krakowskim Stanisławem
e. Władysław Herman (1079-1102r.)
- w 1097r. obdzielić swoich synów Zbigniewa i Bolesława częścią ziem polskich (Bolesław Małopolskę, Zbigniew Wielkopolskę)
f. Zbigniew (1102-1109r.) i Bolesław Krzywousty (1102-1138r.)
-wojna z ?Henrykiem V
1035r. zjazd w Merseburgu, Bolesław otrzymał potwierdzenie niezależności metropolii gnieźnieńskiej
2.Rozbicie dzielnicowe:
- zasada senioratu (tzw. Testament Krzywoustego)
a. Władysław II Wygnaniec (1138-1146r.)
-Bolesław Kędzierzawy
b. Mieszko III Stary (1173-1177r.)
- został wygnany z Krakowa
c. Kazimierz Sprawiedliwy (1177-8)
- zjazd w Łęczycy
d. Mieszko III(1094-1098-1201)
- 1210- 1227 rządy pełnoletniego Leszka Białego, syna Kazimierza Sprawiedliwego
e. Henryk III Brodaty (1228-1238)
f. Henryk III Pobożny (1238-41)
g.Konrad Mazowiecki (1241-43)
h.Bolesław Wstydliwy (1243-79)
*sprowadzenie krzyżaków do ziemi Chełmińskiej przez Konrada (1228-1230)
*pierwszy najazd Mongolski (1241)

System władzy w monarchii piastowskiej
1.Ustrój polityczny:
-walki między pretendentami do tronu
- ważną rolę odgrywali dostojnicy państwowi zwłaszcza palatyni (wojewodowie, wodzowie armii) Sieciech (u Władysława Hermana), Skarbimir (u Bolesława Krzywoustego) Skarbimir Afganiec (u Mieszka II)
- ważną rolę odgrywał namiestnik Śląska w czasach Krzywoustego Piotr Włostowie
- organizacja armii; „zawodowa” utrzymywana ( wraz z rodzinami przez władcę) Ibrahim podaje, że Mieszko miał 3tys. Ciężkozbrojnej jazdy; Bolesław miał 3tys. 900
- pozostała ludność musiała utrzymywać wojsko, a w razie wojny służyć pomocą, a także budować grody
2.Usrój społeczny:
- początkowo „wszystko należało do władcy (monarchia patrymonialna)
- Kazimierz Odnowiciel nie mogąc utrzymać armii przeznaczył rycerzom nadziały ziemskie wraz z ludnością
- władca ciągle zachowywał prawo do wielu świadczeń i własności
- regalia:
Ziemne (prawo posiadania własności ziemskiej)
Łowieckie i leśne (eksploatacja kruszców)
- ludność była obciążona obowiązkami na rzecz państwa, poza pomocą militarną, podatkami (powołowe, poradlne, podymne, podworowe) lub powinności stąd tzw. Osady służebne (Piekary, Kuchary, Łagiewniki, kobylniki, koniary, świniary)
3.Przemiany ustrojowe w dobie rozbicia dzielnicowego:
-decentralizacja władzy (centra zaczęły stanowić grody w dzielnicach)
- nastąpił proces rozwoju stosunków lennych

Mongołowie i ich rola w średniowiecznej Europie
1.Mongołowie i Czyngis Chan:
- w Azji środ.-wsch. (dzisiejsza Mongolia) mieszkały koczownicze plemiona mongolskie
- władzę zaczęli sprawować Nojonowie , tworzyli oni plemiona (Kereici, Tatarzy, Najmani,Tajdżuczi)
- Tajdżutem był Temudżyn
- 1206r. Kurułtaj (zjazd Temudżynowi) (od 1197r. używał imienia Czyngis Chan) tytuł charan (wielki chan), po naszemu cesarz
- w 1215r. wojska Czyngis Chana zdobyły Czung-tu (Pekin)
- Mongołowie przejęli technikę od Chińczyków (machiny oblężnicze, proch)
- okrucieństwo Mongołów, Czyngis Chan- bicz Boży
- Czyngis Chan dążył do zjednoczenia wszystkich ludów mongolskich i tureckich
- w 1227r. zmarł Czyngis Chan
2.Organizacja państwa i dalsze podboje:
- wielkim chanem, nojonowie zgodnie z wolą Temudżyna wybrali jego syna Ugedejgo, wsch. Część dostał inny syn Tułuj, Azję centralną Czagataj, a zachód (Europę) Dżuczi (po jego śmierci Batu-chan)
- stolicą było Karakorum (czarny obóz)
- dobra poczta
- rozwój rzemiosła
- 1237r. Batu Chan najechał na Węgry ( mieszkali tam Kumanowie), mniejsza armia uderzyla na Polskę (Subedej)
- zwycięstwo pod Legnicą 9.04 i na Węgrzech 18.04
- Charan Kubilaj próbował zdobyć Japonię (1274-1281) ale tajfuny (kamikadze) zniszczyły flotę mongolską
- ostatnim wielkim zdobywcą na przełomie XIV i XVw. Był Timur Lenk (Tamberland)
3.Kontakty Europy z Mongołami:
- papież Innocenty IV wysyłał poselstwa do Chanów, Gajuka i Hulanu
- wyprawa Marco-polo