Henryk Sienkiewicz.

Henryk Sienkiewicz
Pseudonim Litwos (1846-1916), prozaik i publicysta; od 1869 publicysta „Tygodnika Ilustrowanego", „Przeglądu Tygodniowego", „Gazety Polskiej", 1874-78 współwydawca „Niwy", 1882-87 red. „Słowa"; występował przeciw antypolskiej polityce rządu niemieckiego (inicjator i wydawca międzynarodowej ankiety Prusse et Pologne 1909); w okresie rewolucji 1905-07 zbliżył się do ND; po wybuchu I wojny świat. Działał w Szwajcarii jako prezes Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce; współzałożyciel Kasy im. Mianowskiego, 1899-1900 prezes Warszawskiej Kasy Przezorności dla Literatów i Dziennikarzy; odbył m.in. podróże do USA 1876-78 (Listy z podróży do Ameryki 1878) i do Zanzibaru 1890-91 (Listy z Afryki 1892); 1900 uczczony jubileuszem 25-lecia twórczości, który przypadał 1897 (w darze od narodu otrzymał pałacyk w Oblęgorku pod Kielcami).
We wczesnej twórczości gł. nowelista, twórca najbardziej wyrazistych w literaturze epoki obrazów niedoli chłopa -- osaczonego przez działających wspólnie dwór, plebanię i urzędników carskich ( Szkice węglem 1880), zmuszonego do walki za cudzą sprawę (Bartek Zwycięzca 1882), marnującego talenty z braku warunków i możliwości edukacji ( Janko Muzykant 1880), ginącego na obczyźnie w poszukiwaniu pracy (Za chlebem 1880) -- oraz twórca obrazów niedoli wygnańczej i patriotycznej nostalgii ( Latarnik 1882), a także ucisku zaborczej szkoły (Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela 1880); zyskał sławę jednego z największych twórców prozy pol. i świat. jako autor powieści hist. pisanych „ku pokrzepieniu serc". W cyklu zw. Trylogią (Ogniem i mieczem, t. 1-3 1884 -- film J. Hoffmana 1999, Potop, t. 1-6 1886 -- film J. Hoffmana 1974, Pan Wołodyjowski, t. 1-3 1887-88 -- film J. Hoffmana 1969) zawarł niezwykle barwny i sugestywny, choć wyidealizowany, obraz życia i wydarzeń dziejowych w Polsce XVII w. (w dobie wojen kozackich, najazdu szwedz., wojen z Turcją -- 1648-72); w powieści Krzyżacy (t. 1-4 1900 -- film A. Forda 1960) dał wspaniałą wizję zmagań rycerskiej Polski z zakonem krzyżackim aż do zwycięstwa w bitwie pod Grunwaldem; w powieści z czasów Nerona Quo vadis (t. 1-3 1896, za którą 1905 otrzymał Nagrodę Nobla) ukazał duchowy tryumf chrześcijaństwa nad przemocą imperium rzymskiego. Z powieści Sienkiewicza o tematyce współczesnej (Rodzina Połanieckich t. 1-3 1895 -- serial telewizyjny J. Rybkowskiego 1978, pamflet na rewolucję 1905-07 Wiry, t. 1-2 1910) popularność zdobył portret dekadenta w Bez dogmatu (t. 1-3 1891); ponadto powieści hist. Na polu chwały (1908) i Legiony (1918, nie ukończona), powieść dla młodzieży W pustyni i w puszczy (1911 -- film W. Ślesickiego 1973), opowiadania, utwory sceniczne (Zagłoba swatem, wystawiane 1900), korespondencja Listy cz. 1-2 1977); publicystyka, pisma krytycznoliterackie; Dzieła (t. 1-60, 1948-55), Wybór nowel i opowiadań (1979), Dzieła wybrane (t. 1-9 1991).