Poradoznawstwo.

ZAGADNIENIA NA EGZAMIN Z PORADOZNAWSTWA
WYKŁADY
Temat 1: METODY BADAŃ W PORADOZNAWSTWIE.

1) Poradoznawstwo – nauka o poradnictwie; refleksja naukowa nad praktyką poradnictwa.
2) Poradnictwo – działanie praktyczne, np. interakcja, instytucja, praca socjalna.
3) Epistemiologia – poszukiwanie prawdy.
Epistemiologiczna pewność
 potwierdzanie faktów, poszukiwanie pewności, obiektywności, bezstronności
 badacz ma stać z boku, by poszukiwać prawdy
 nurt pozytywistyczny
 monistyczny obraz świata
a) nurt funkcjonalno – strukturalny
- początki XX wieku
- związany z trzema założeniami:
I. każde społeczeństwo stanowi relatywnie stabilną, trwałą, dobrze zintegrowaną strukturę elementów
II. każdy element społeczeństwa pełni w nim pewną określoną funkcję
III. każda funkcjonalna struktura społeczna opiera się na konsensusie wartości wśród jej członków
- opis i klasyfikacja poradnictwa wziętego w sieć działań np. poradnictwo jako podsystem edukacji, poradnictwo rodzinne, p. wychowawcze, p. seksualne, p. zawodowe
- przedstawiciele: Olga Czerniawska, Wanda Rachalska, Alicja Kargulowa
b) szeroko rozumiana diagnoza i ocena poradnictwa
- co daje poradnictwo
- jaki jest wkład poradnictwa
c) wypracowanie metod i form działania w pracy doradców
- wyposażenie doradcy w narzędzia
- przedstawiciel: Anna Paszkowska – Rogala
Epistemiologiczna niepewność
 cechy badacza: duża otwartość, dostrzeżenie różnic i poszukiwanie w nich przyczyny
 wielokierunkowość, zróżnicowanie, wieloparadygmatyczność, czyli dopuszcza opisywanie przypadku w oparciu o różne badania
 nie poszukuje prawdy
 dopuszcza się wiele sposobów myślenia i mówienia o sytuacji
 zwracanie uwagi, by nie patrzeć na człowieka, jako człowieka systemu, lecz jako na wyjątkową jednostkę


Temat 2: 4 SPOSOBY UJMOWANIA PORADNICTWA.

I. poradnictwo jako swoista interakcja
 badacz przyjął rolę interpretatora zachowań i przeżyć osób uczestniczących w sytuacji poradniczej; nie interesuje go system, ale spotkanie radzącego się
 nurt zaczerpnięty z socjologii rozumiejącej Maxa Webera, który zwracał uwagę na to, że w naukach społecznych podmiot poznający nie może istnieć poza badanym, że oni współistnieją
 zadaniem badacza jest uchwycenie sensu zjawisk
 badacz dopuszcza badanego do głosu, nie ocenia tylko słucha i rozmawia
 np. Kulczycki zwracał uwagę na upokorzenie, cierpienie, ból w poradnictwie; Kargulowa „Dramaturgia poradnictwa”
II. poradnictwo w kontekście różnorodnych zjawisk – kulturowych, ekonomicznych, kreowanych przez media itp.
 nazywany bywa emancypacyjno – krytycznym
 teoria wywodząca się ze szkoły frankfurckiej
 np. Teresa Hejnicka – Bezwińska „Możliwości badań krytycznych w poradnictwie”
 badacze często sięgają po metody dokumentarne – wykorzystują interpretacje, teksty, wywiady grupowe, taśmy, zdjęcia
 celem nie jest opisywanie poradnictwa i teorii, ale opisanie poradnictwa w kontekście zjawisk
III. poszukiwanie poradnictwa w codzienności
 np. Harold Garfinkl „Etnometodologia” – nauka badająca życie codzienne ludzi, które powinno być przedmiotem refleksji naukowej
 zaczęto zwracać uwagę na to, że to, co dzieje się w naszym życiu codziennym jest godne analizy poradniczej
 np. Mirosława Nowak – Dziewianowicz opisuje rodziców jako nieprofesjonalnych doradców; Joanna Minta analizuje ogłoszenia i ukryte poradnictwo zawodowe
 czym jest?: próba określenia przestrzeni społecznej, gdzie to poradnictwo występuje; określenie świata znaczeń subiektywnych i różnorodnych, które sprawia, że to poradnictwo istnieje; określenie świata znaczeń incydentalnych, niepowtarzalnych wydarzeń towarzyszących poradnictwu
IV. poszukiwanie niejednoznaczności w świecie poradnictwa
 dotyczy trzech obszarów:
a) niejednoznaczność samej sytuacji poradniczej
b) niejednoznaczność wynikająca z niejednoznacznych kontekstów spotkania radzącego się i doradzających
c) niejednoznaczność wynikająca z różnych ustaleń prawnych i etycznych
 np. Drabik – Podgórna „Granice wolności w wyborze zawodu”


Temat 3: ZMIENIAJĄCE SIĘ WZORY PRZEBIEGU ŻYCIA.
KRYTERIA RÓŻNICUJĄCE NOWOCZESNOŚĆ PÓŹNA NOWOCZESNOŚĆ PONOWOCZESNOŚĆ
KSZTAŁT BIOGRAFII linearna sekwencyjna zdecentrowana, mozaikowa
SPOŁECZNE CZYNNIKI STERUJĄCE normy, wartości akceptacja społeczna moda
MIERNIKI UDANEGO ŻYCIA dokonania, sukcesy samorealizacja szczęście
SPOSÓB DOŚWIADCZANIA ŻYCIA obowiązek zespół szans gra ze światem
KOMPETENCJE ŻYCIOWE odpowiedzialność samoświadomość refleksyjność
DOMINUJĄCA POSTAWA ŻYCIOWA godność satysfakcja autentyczność
PSYCHICZNE MECHANIZMY KONTROLI wstyd, duma wina lęk
STRUKTURA PSYCHICZNA charakter osobowość tożsamość
Zmieniające się modele poradnictwa.
KRYTERIA RÓŻNICUJĄCE NOWOCZESNOŚĆ PÓŹNA NOWOCZESNOŚĆ PONOWOCZESNOŚĆ
PODSTAWOWE PYTANIA Jak działać? Jak żyć? Kim być?
ŻRÓDŁO ODPOWIEDZI wiedza naukowa empatia reklama
TYP PORADNICTWA behawioralne egzystencjalne moralne
FUNKCJA PORADNICTWA kontrola zachowań
(udzielanie porad) wspieranie
(terapia) bycie z innym
(solidarność emocjonalna)
ODPOWIEDZIALNOŚĆ EKSPERTA przed społeczeństwem przed klientem przed sobą

Temat 4: TRZY GŁÓWNE KONCEPCJE PORADNICTWA.

I. PORADNICTWO DYREKTYWNE
 bazuje na behawioryzmie i psychoanalizie
 człowiek zagubiony, mający dylematy, nie wie jakie podjąć decyzje
 narzędzia diagnostyczne
 przewaga doradcy nad radzącym się
 doradca steruje, manipuluje, daje gotowe rozwiązania
 doradca podejmuje takie działania jak: stosowanie wzmocnień pozytywnych, nakłanianie, przekonywanie, ocenianie, dawanie wskazówek, wykład, trening
 ten typ poradnictwa przecenia umiejętności i wiedzę doradców, a nie docenia zdolnoś klienta
 doradca to ekspert (ma wiedzę, doświadczenie) lub informator (informuje)
 radzący się werbalizuje problem, zadaje pytania i stosuje się do wskazówek doradcy
II. PORADNICTWO DIALOGOWE
 oparte na koncepcjach poznawczych
 doradca ma opierać się nie tylko na testach diagnostycznych, ale również na tym, co mówi klient
 doradca i radzący się są badaczami, ale doradca ma większe kompetencje i doświadczenie
 doradca pokazuje nowe aspekty działania, inspiruje do stawiania nowych celów
 radzący się wszechstronnie analizuje problem, zdobywa nowe informacje, eksperymentuje
 odpowiedzialność przesuwa się w stronę radzącego się
 diagnoza, słuchanie, empatia
 dialog, nie – perswazja
 doradca – informator lub konsultant (zwraca uwagę na motywację radzącego się, na jego wartość) lub spolegliwy opiekun(ciepły, otwarty, akceptujący, stymuluje do aktywności, podrzuca propozycje)
III. PORADNICTWO LIBERALNE
 oparte na humanistycznych koncepcjach człowieka
 nierównomierny rozwój człowieka
 realizacja własnych możliwości
 pomoc w realizacji celów
 nikt nie rozwiąże swych problemów lepiej, niż osoba, która je ma
 duża swoboda dla radzącego się
 doradca jest sobą, akceptuje klienta takim, jakim jest, wczuwa się w jego sytuację
 doradca słucha, streszcza wypowiedzi radzącego się, pobudza do ponownej analizy przeżytych doznań
 radzący poznaje mechanizmy zachowań, wsłuchuje się w siebie, poznaje własne ciało, dąży do zrozumienia innych
 radzący jest samodzielny, sam określa swoje problemy i sam sobie pomaga
 doradca to spolegliwy opiekun lub lesseferysta (nie ma gotowych odpowiedzi, pobudza klienta odpoznania siebie, oświetla pole problemowe, ale nie daje rad)
Typ poradnictwa określa:
a) obszar działania
b) własne umiejętności, predyspozycje doradcy
c) filozofia doradcy
d) osoba, która przyszła po pomoc

Temat 5: PRZESTRZEŃ W PORADNICTWIE.

- przestrzeń jest blisko nas, jest wytyczoną wokół nas granicą
- 2 typy przestrzeni:
a) dospołeczniona = lubimy się tam zatrzymywać
b) odspołeczniona = nie lubimy tam przebywać; przechodzimy przez nią i ją po prostu mijamy
- w przestrzeni dochodzi do procesów indywidualizacji przestrzeni
- przestrzeń jest bardzo ważna: wygląd gabinetu, jego wyposażenie, sposób ustawienia różnych elementów
- cierpienie, ból potrzebuje intymności, odrębności, ciszy

Temat 6: SIEDEM WYMIARÓW KULTURY.

Poradnictwo bywa postrzegane jako,w którym szuka się odpowiedzi na pytania. Nie ma jednak jednoznacznych odpowiedzi czy drogowskazów. Trudno więc jednoznacznie zdefiniować poradnictwo.
Różnicami kulturowymi zajął się Tromperaus.
Kultura


 środek- to jest to coś, co mamy
 druga warstwa – związana z nowym wykształceniem
 warstwa zewnętrzna – to, co obserwujemy na zewnątrz, np. sposób ubierania
Kultura wg Scheina – sposób, w jaki grupa ludzi rozwiązuje problemy i rozstrzyga dylematy.
Kultura wg Moneta – kontekst, w którym wszystko się dzieje; nawet zagadnienia prawne wyrwane z kontekstu tracą na znaczeniu.
OBSZARY RÓŻNIC KULTUROWYCH
I.
POWŚCIĄGLIWOŚĆ EMOCJONALNOIŚĆ
 ludzie nie ujawniają, co myślą i co czują

 w wyjątkowych wypadkach mogą ujawnić napięcie wyrazem twarzy lub postawą
 stale tajone emocje od czasu do czasu wybuchają z całą siłą
 podziwiane jest zachowanie chłodne i opanowane
 kontakt fizyczny, gestykulacje albo wyrazista mimika
 oświadczenie odczytywane są monotonnym głosem  ludzie ujawniają myśli werbalnie i niewerbalnie
 otwartość i wylewność zmniejszają napięcie
 emocje ujawniają się łatwo, wylewnie, gwałtownie i bez zahamowań
 podziwiane jest zachowanie zapalczywe, ożywione, pełne ekspresji
 przyjęte są: dotykanie się, gestykulowanie i wyrazista mimika
 oświadczenia są wygłaszane dramatycznie

II.
INDYWIDUALIZM KOLEKTYWIZM
 częste używanie zaimka „ja”
 decyzje podejmowane na miejscu przez przedstawicieli
 ludzie samodzielnie osiągają cele i ponoszą osobistą odpowiedź
 wakacje spędzane parami lub samotnie  częste używanie zaimka „my”
 decyzje przekazywane przez delegata organizacjom
 ludzie osiągają cele grupowe, co zakłada zbiorową odpowiedzialność
 wakacje spędzane w zorganizowanych grupach lub w szerszym gronie


Praca z indywidualistami:
- trzeba być przygotowanym na szybkie decyzje i niespodziewane oferty nie konsultowane z centralą
- negocjator może podejmować zobowiązania w imieniu tych, którzy go delegowali i bardzo niechętnie się wycofuje
Praca z kolektywistami:
- trzeba okazywać cierpliwość, podczas konsultacji, dochodzenie do jakości
- negocjator może zgodzić się na coś tylko tymczasowo i wycofać się z obietnicy po konsultacji z przełożonym

III.
UNIWERSALIZM PARTYKULARYZM
 uniwersaliści wiążą swoje zadania z ogólnymi zasadami; postępują zgodnie z regułami
 sztywne działanie wg procedur  partykuliści modyfikują swoje działania w zależności od sytuacji
 swe działania wiąże z aktualnymi wydarzeniami

IV. SPOSÓB WYZNACZANIASTATUSU SPOŁECZNEGO
 przypisywanie statusu, nie trzeba go zdobywać ani na niego zapracować
 są kultury, w których status osiąga się poprzez osiągnięcia

V. STOSUNEK DO CZASU
 są kultury nastawione na punktualność
 w Malezji przeszłość wiąże się z teraźniejszością i przyszłością

VI. STOSUNEK DO OTOCZENIA
 decyzje podejmowane w kulturach, a nie na Sali obrad
 jedzenie w mieście ze współpracownikiem
 w czasie prywatnym nie rozmawiamy o pracy
VII.
WYCINKOWOŚĆ CAŁOŚCIOWOŚĆ
 traktowanie świata jako pewnego fragmentu
 współczucie, oburzenie w pewnych sprawach
 działa się w pewnych wycinkach
 aprobata/dezaprobata dotycząca konkretnych spraw  miłość, nienawiść
 głęboki szacunek, poważanie, lekceważenie
 po pracy nadal jest się dostępnym
 działa się w całości