Wizerunek Żyda w literaturze polskiej

Jankiel z Pana Tadeusza – to przykładny polski patriota ( spiskuje z Robakiem przeciw Moskalom), pożyteczny członek społeczeństwa(usiłuje zapobiec najazdowi Dobrzyńskich na Soplicowo), człowiek powszechnie szanowany z racji rozumu i uczciwości. Dowodem na jego oddanie ojczyźnie jest słynny koncert na cymbałach, opowiadający o zmiennych polskich losach oraz wzruszenie, z jakim przywitał przybywających na Litwę polskich wodzów( generała Dąbrowskiego porównuje z mesjaszem).Ten nieco wyidealizowany obraz wynikał z przychylnego stosunku Mickiewicza i innych demokratycznie usposobionych romantyków do Żydów, doceniano ich wkład w walkę narodowowyzwoleńczą, postulowano ich równouprawnienie i pełne włączenie do społeczeństwa.

Maria Konopnicka – Mendel Gdański
Opowiada o starym Żydowskim rzemieślniku, kochającym swoje miasto (Warszawę), w którym spędził całe swoje życie. Niestety, spokojne życie starca i jego wnuka zakłócają ekscesy antysemicki – miasto ogarnia pogrom, rozjuszony tłum napada na sklepy i domy żydowskie. Mendla usiłują bronić sąsiedzi, którzy bardzo go szanują za pracowitość i uczynność. Ale stary człowiek odrzuca ich pomoc, przekonany, że skoro jest uczciwym i prawym człowiekiem, to nic mu nie grozi. Ale się myli, bandyci napadają na jego warsztat, a ciśnięty przez kogoś kamień rani w głowę jego wnuka.
W swoim utworze przedstawia Konopnicka historię nie tylko niesłusznie prześladowanego Żyda, ale i duchową klęskę człowieka, któremu rozjuszony, sfanatyzowany tłum odebrał rzecz najcenniejszą – poczucie wspólnoty z miastem i jego mieszkańcami, więzi ze społeczeństwem.


Hanna Krall – Zdążyć przed Panem Bogiem
„Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall to opis wywiadu z doktorem Edelmanem – znanym kardiochirurgiem, który w czasie powstania w getcie warszawskim był zastępcą komendanta Żydowskiej Organizacji Bojowej. W rozmowie tej Edelman przedstawia getto takim, jakim było rzeczywiście. Mówi o ludziach, którzy tysiącami tłoczyli się, aby dostać się do transportu do Treblinki, a także o garstce młodych i niedoświadczonych ludzi , którzy nie chcieli zginąć w gazie i rozpoczęli beznadziejną walkę z przeważającymi siłami okupanta. Edelman mówi zarówno o tych, którzy w obliczu klęski popełniali samobójstwa, jak i o tych, którzy walczyli z poświęceniem i oddawali życie, aby inni mogli przeżyć i powiedzieć prawdę o tamtych tragicznych czasach. Życie wewnątrz getta cały czas było wyborem pomiędzy życiem a śmiercią. Nikt z tych ludzi nie był pewien tego, czy przeżyje kolejny dzień. Toczyli oni beznadziejną walkę po to, aby zwrócić uwagę na los żydów, oraz aby zginąć godnie z bronią w ręku.
O gehennie ludności żydowskiej opowiada M. Edelman, jedyny ocalały przywódca powstania w getcie warszawskim podczas wywiadu z M. Krall. Reportaż „ Zdążyć przed Panem Bogiem” jest dokumentem tamtych dni. Edelman opowiada jak Niemcy mordowali żydów, wywozili do Treblinki. Nikt nie domyślał się skutków tej wyprawy. Ludzie myśleli, że jadą do nowej pracy. Przekonywało ich o tym płacenie za przejazdy. Podróżni dostawali chleb i marmoladę Zachęciło to do opuszczenia getta rozpoczęcia „nowego życia” . Wywiad żydowski usiłował przekonać o prawdziwym finale tej wędrówki, jednakże mało kto uwierzył. Ludzie byli zbyt zrozpaczeni i przerażeni tym co działo się w getcie. Niemcy wprowadzili numerki na życie, mające ich posiadaczowi zagwarantować przeżycie. Mówiło się także, że ocaleją ci, którzy są w stanie wykazać się jakimś przydatnym Niemcom rzemiosłem. Ale i to okazało się złudne bo w końcu Hitlerowcy przychodzili po wszystkich. Prawdziwy koszmar rozpoczął się po wybuchu powstania, kiedy Niemcy podpalali domy. Żydzi prowadzili walę do końca, mimo druzgoczącej przewagi faszystów. W getcie zdarzały się przypadki samobójstw popełnianych nawet przez całe rodziny. Marek Edelman przeszedł to piekło, ale pozostawiło to niezatarty ślad w jego umyśle. Po zakończeniu wojny uczy się medycyny i w ten sposób prowadzi walkę o ocalenie jednostki. Jako lekarz chce zapewnić ludziom, którym nie może już pomóc, przynajmniej godną śmierć.