Żarówka.

Żarówka, elektryczne, temperaturowe źródło światła, w którym ciałem świecącym jest rozżarzony na skutek prze-pływu prądu, zazwyczaj do temperatury ok. 2500-3000 K drut z trudno topliwego materiału (pierwotnie grafit, obecnie wolfram) umieszczony w bańce szklanej. Żarówki mniejszej mocy wykonywane są zazwyczaj jako próżniowe, większej mocy jako gazowane - wypełnionej mieszaniną gazów szlachetnych (np. argon z 10-procentową domieszką azotu lub krypton). Widmo światła emitowanego przez żarówkę jest ciągłe, a maksimum natężenia przesunięte w stronę czerwieni względem światła słonecznego. Sprawność żarówki wynosi ok. 4%. Skuteczność świetlna w zależności od mocy i napięcia zasilania wynosi ok. 8 – 18 lm/W. Trwałość typowych żarówek wynosi ok. 1000 godzin. Po upływie 1000 godzin strumień świetlny może się zmniejszyć nawet poniżej 80 %. Wielkość strumienia świetlnego i trwałość żarówki w dużym stopniu zależą od wysokości napięcia zasilającego. Żarówki do zastosowania domowego (gdzie nie są narażone na wstrząsy) posiadają trzonek gwintowy (Edisona – E27), zaś np. samochodowe – trzonek bagnetowy (Swanna). Żarówki produkowane są z trzonkiem gwintowym E10 (tzw. karzełkowe – latarki, rowery, skale radiowe), z trzonkiem E14 (Mignon – pomocnicze oświetlenie domowe, np. lodówki, kuchenki), E27 (Edison – typowe domowe o mocy 15 – 300 W) i E40 (Goliat – dla żarówek o mocy 300 – 2000 W). Trzonki bagnetowe – Swanna - spotyka się najczęściej w wykonaniu trzonka o średnicy 7, 9 i 15 mm. Ponadto istnieje cały szereg żarówek w wykonaniu specjalnym (często bez gwintu lub trzonka bagnetowego) – np. lotnicze, górnicze, choinkowe, telefoniczne, kolejowe itp.

Żarówki tzw. głównego szeregu, stosowane do oświetlenia ogólnego produkowane są w wielkościach o poborze mocy 15, 25, 40, 60, 75, 100, 150, 200, 300, 500, 1000, 1500 i 2000 W. Żarówki używane typowo w gospodarstwie domowym to żarówki z klasyczną bańką o gwincie E27 i mocy 25 – 100 W. Takie też żarówki prezentowane są na tej stronie.

Pierwsze możliwe do wykorzystania praktycznego żarówki skonstruował Anglik J.W. Swan (1878) i niezależnie od niego Amerykanin T. A. Edison (1879). W dniu 4 września 1882 w jednej z dzielnic Nowego Jorku rozbłysło światło sponad 14 tysięcy żarówek. Przez długie lata żarówka toczyła bój z oświetleniem gazowym. Główną przyczyną wolnego rozpowszechniania oświetlenia elektrycznego był brak elektrowni i stosunkowo nietrwałe żarniki żarówek. W pierwszych żarówkach, jeszcze w trakcie eksperymentów, stosowano zwęgloną bawełnę, później zwęglone włókna japońskiego bambusu, następnie grafit. Dopiero zastosowanie przez Niemca Auera von Welsbacha żarnika zbudowanego z osmu dało zwycięstwo żarówce nad oświetleniem gazowym. Później osm zastąpiono tantalem, zaś drut wolframowy jako żarnik pierwszy zastosował Rosjanin A.N. Łodygin w 1890 roku. Tak powstała żarówka w niewiele zmienionej formie stosowana do dziś.

Typowe żarówki do użytku domowego wykonywane są z klasyczną, przeźroczystą lub matową bańką (o maksymalnej średnicy ok. 60 mm) i pakowane w prostokątne pudełka o wymiarach ok. 107x62x62 mm. Pudełka te są przykładem dobrze pojętego wzornictwa przemysłowego i przez szereg lat stawały się, przy zachowaniu wymiarów, coraz staranniej i bardziej kolorowo wykonane. Charakterystycznym przykładem są opakowania polskich żarówek, które od siermiężnych pudełek wykonanych z tektury falistej lub białego kartonu (na którym pieczątkami zaznaczano moc i napięcie zasilania) stały się kolorowymi cackami, charakterystycznymi dla danego producenta, gdzie na pierwszy rzut oka – chociażby po kolorze opakowania, widać moc znamionową i to, kto daną żarówkę wyprodukował.

Zbieranie opakowań z żarówek rozpocząłem blisko 20 lat temu – ponieważ nigdy nie spotkałem innej osoby o podobnym hobby – wszystkie prezentowane tu pudełka pochodzą z żarówek zakupionych przeze mnie osobiście.

Część opakowań posiadam jako dublety – jeżeli jest ktoś o podobnych zainteresowaniach – proszę o kontakt. O niektórych opakowaniach wiem niewiele - także w tym przypadku, jeżeli jest osoba potrafiąca podać jakieś szczegóły odnośnie danego opakowania - proszę o sygnał pocztą.

W poszczególnych galeriach zaprezentowałem opakowania żarówek największych polskich producentów (Piła, Pabianice), żarówki produkowane na eksport do różnych odbiorców, innych producentów, a także opakowania, co do których pochodzenia nie mam pewnych danych.