Gatunki literackie Oświecenia.

Bajka - krótka powiastka wierszem lub prozą, której bohaterami są zwierzęta, ludzie, rza-dziej rośliny lub przedmioty. Zawiera pouczenie lub moralistyczne uogólnienie przedstawione wprost lub zasugerowane. Przedstawione wydarzenia stanowią przesłankę dydaktyczną. Wniosek nosi nazwę morału. Bajka wyrosła z literatury ludowej. Za twórcę gatunku uważa się Ezopa z VI w. p.n.e. Wyróżniamy bajkę narracyjną (wierszowane opowiadanie) i epigrama-tyczną (pozbawioną elementów epickich).

Satyra - gatunek poetycki obejmujący utwory piętnujące przejawy życia społecznego, oby-czajowego i politycznego. Służy celom ideowym, polemicznym i dydaktycznym. Ukształto-wała się w literaturze rzymskiej (Horacy, Lucyliusz). Wyróżniamy satyrę konkretną i abstrak-cyjną.

Poemat heroikomiczny - parodia starożytnego eposu bohaterskiego. Ma charakter żartobli-wy i satyryczny. Cechą gatunku jest komizm osiągany przez kontrast między rangą bohaterów a sposobem ich działań oraz złamanie zasady decorum - pisanie patetycznym stylem o rze-czach błahych.

Komedia - utwór sceniczny o tematyce nieograniczonej, charakterze pogodnym. Wykorzy-stuje komizm - sprzeczność między ukazywaną rzeczywistością, a naszym jej modelem. Ko-media klasycystyczna składa się kilku części: ekspozycja, charakterystyka postaci, punkt kul-minacyjny, moment napięcia i rozwiązanie akcji. Przykładem jest "Świętoszek" Moliere'a. Utwór piętnuje postawę zacofanego, fałszywie pobożnego mieszczanina - Orgona. Przyjmuje on do swego domu Tartufe'a, który jest dla niego uosobieniem cnót religijnych. W rzeczywi-stości jest przebiegły i obłudny. Pragnie zdobyć córkę Orgona - Elmirę. Gospodarz traktuje go lepiej niż członków rodziny. Zaślepiony zapisuje mu majątek. Tartufe'a gubi zasadzka służą-cej Doryny. Zostaje aresztowany przez oficera gwardii. Moliere ukazuje parę typów - człowie-ka naiwnego i spryciarza. Krytykuje bigoterię i zacofanie mieszczaństwa.