Liryka romantyczna

Literatura romantyczna odznacza się charakterem lirycznym, co oznacza, że jest ona ekspresją jej twórców, ujawnia ich wnętrze, jest skrajnie subiektywna. W przypadku polskich romantyków liryka – jako rodzaj literacki – nie stanowi największej i najważniejszej części ich dorobku. Odznacza się ona ponadto pozostałościami klasycystycznymi i sentymentalnymi.

Wyznacznikami liryki romantycznej, najczęściej bezpośredniej, jest z jednej strony jej uczuciowość i refleksyjność, z drugiej natomiast kreacyjna funkcja wyobraźni odtwarzającej i przekształcającej rzeczywistość. Liryka romantyczna jest nastawiona na poznanie świata, na jego obserwację. Zawarta w niej refleksja wiąże się zarówno z egzystencją jednostki, jak również zbiorowości czy kultury. Romantycy często łączyli lirykę z muzyką, uwypuklając brzmieniowe aspekty wiersza. W swoich konstrukcjach lirycznych stosowali opis, opowiadanie lub dialog. Charakterystyczne dla liryki romantycznej jest jej duże zróżnicowanie wersyfikacyjne, świadczące o poszukiwaniu odpowiednich środków ekspresji. Zamiast klasycystycznej alegorii czy porównania romantycy używali metafory.

Skala liryki romantycznej obejmuje zjawiska:
– od twórczości niezwykle kunsztownej (często inspirowanej retoryką klasycystyczną – np. pozostałości ody – bądź odwołującej się do rozmaitych stylizacji) po twórczość charakteryzującą się prostotą (nawiązującą z kolei do wzorców ludowych);
– od utworów „jasnych” (jednoznacznych) po „ciemne” (tajemnicze);
– od utworów opartych na stylistyce harmonii po odwołujące się do stylistyki sprzeczności;
– od tekstów o charakterze realistycznym po wizjonerskie.

Osobne miejsce zajmuje tu liryka Norwida – intelektualna, wybitnie zideologizowana, oparta na strategii przemilczenia, elipsy i aluzji, ironii oraz paraboli, operująca różnego rodzaju przekształceniami języka.

Do najważniejszych gatunków lirycznych epoki należą: elegia, dumanie, wspomnienie, dumka, pieśń, sonet, a także synkretyczna ballada.

Wydawnictwo Park