Jakie wartości zabrałbyś w wędrówkę w XXI wiek?

Każde minione stulecie pozostawiało dla ludzkości jakieś korzyści, oraz straty. Postępująca od najdawniejszych lat w coraz szybszym tempie nauka i technika, rodziła plony w postaci różnorodnych wartości, oraz rzeczy materialnych. Jednak pomimo coraz większego ucywilizowania warunków życia człowieka, gatunek ludzki nie potrafi jeszcze żyć wspólnie. Przez długie lata państwa i lądy nękane były okrutnymi wojnami, krew wielu niewinnych istot plamiła ręce zbrodniarzy, których ambicje przerosły ich własne możliwości. Dlatego też koniec każdego wieku rodzi refleksje, jak zapisało się do historii minione stulecie, oraz jak należałoby żyć, aby następny wiek był lepszy od poprzedniego?

Co nazywałby współczesny człowiek wartością? Oczywiście walory, uczucia, cechy, plusy, czy pozytywy. Lecz czy dzisiejsze pojęcie wartości definiuje to samo co przed laty? Otóż nie. Obecnie spotykamy się ze zjawiskiem dewaluacji, czy degradacji wartości, które kiedyś uważane były za szlachetne. Przykładem tego może być chociażby zachowanie przy stole. Po przeczytaniu epopei narodowej, Adama Mickiewicza pt. „Pan Tadeusz”, zaobserwować można, jak ważnym elementem w życiu szlachty był wspólny posiłek. Czas ten poświęcony nie tylko spożywaniu pokarmu, był także okazją do prowadzeniu wszelkich dyskusji i prawienia nauk. Równie ważną była kultura osobista, oraz etyka zachowana przy obiedzie czy kolacji. Zauważyć można jak duże znaczenie miało dobre wychowanie i szacunek dla starszych wiekiem. Niestety dziś w niewielu domach zdarza się, by człowiek przywiązywał do tych rzeczy wagę. Żyjemy w ciągłym stresie i stopniowo poddajemy się procesowi zaniku tradycji i obyczajów.

Ponadto warto zastanowić się jakim był i co charakteryzowało wiek poprzedni, dwudziesty i jakie wnioski można byłoby z niego wyciągnąć na przyszłe lata. Chciałem odwołać się z tą kwestią do wiersza Wisławy Szymborskiej pt. „Schyłek wieku”. Ocena autorki nie jest pozytywna, „Miał być lepszy od zeszłych nasz dwudziesty wiek” i w pewnym sensie ja również się z nią zgadzam. Dwudzieste stulecie było okresem, przez który przetoczyły się dwie najstraszniejsze wojny. Miliony ludzi ginęło z rozkazów bezwzględnych tyranów; Hitlera, Stalina i innych władców dyktatury. Rozpowszechnionych zostało wiele chorób a potężne żywioły oszpecały ziemię z jej naturalnego piękna. Również postawa człowieka miała się zmienić na lepszą: „Bóg miał nareszcie uwierzyć w człowieka dobrego i silnego, ale dobry i silny to ciągle jeszcze dwóch ludzi.” Czy człowiek żyjący wedle woli Boskiej zawsze musi być słabszy i pogardzany przez człowieka nieczystego? Jak należałoby żyć by być silnym, a zarazem szlachetnym?

Współcześnie żyjący człowiek potrzebuje utworzenia nowego systemu wartości. Niezbędne są wskazówki w wędrówce życia, które byłyby dla nas odpowiednim autorytetem moralnym. By przedstawić wzór dekalogu życia, odwołam się do utworu literackiego Leopolda Staffa pod tytułem „Odys”. Autor wiersza oznajmia, iż wędrówka przez życie każdego człowieka usiana jest wszelkimi przeszkodami i pułapkami. Jednak niepowodzeniami nie należy się zrażać. „Niech cię nie niepokoją cierpienia i błędy”. Trzeba pewnie stawiać kroki i odważnie patrzyć na czekające nas trudności. „Oto chodzi jedynie, by naprzód wciąż iść śmiało”. Leopold Staff celem życiowym człowieka nazwał Itaką. Symbol ten dla każdego może oznaczać co innego; dom, ojczyznę, wykształcenie, bądź karierę. „Każdy z nas jest Odysem, co wraca do swej Itaki”. Świat potrzebuje pewnie stąpających po ziemi ludzi odważnych i optymistycznych.

Inną egzemplifikacją dekalogu wartości jest utwór wierszowany Zbigniewa Herberta „Przesłanie pana Cogito”. Tytułowy pan „Cogito” został zaczerpnięty ze słynnej wypowiedzi jednego z najwybitniejszych francuskich filozofów „Myślę, więc jestem”, Kartezjusza. Oznaczający „myślę” wyraz „cogito”, symbolizuje człowieka rozumnego, który ma prawo wskazywać nam drogę w życiu. Poeta zwraca się do odbiorcy w trybie rozkazującym, co przekonuje czytelnika, by stosować się do określonych przez poetę zasad. „Idź wyprostowany wśród tych, co na kolanach, wśród odwróconych plecami i obalonych w proch” Autor wiersza mówi o zachowaniu godności i honoru by pod koniec wędrówki dać po sobie idealne i wzorowe świadectwo. „Bądź odważny, gdy rozum zawodzi”, bowiem w ostatecznym rachunku, tylko odwaga się liczy. Wiersz ten treścią w pewnym sensie nawiązuje do dziesięciu przykazań Bożych, które ukazały się Mojżeszowi na górze Synaj. One również były dla człowieka wzorcami i drogowskazami w długiej wędrówce. Zbigniew Herbert eliminuje z nadrzędnych wartości zakłamanie, morderstwo i tchórzostwo, lecz przestrzega, by złem na zło nie reagować, lecz pogardą. Oznajmia, iż tylko poszkodowani mają prawo przebaczać swoim wrogom i nam nie w mocy ułaskawiać za tych, „których zdradzono o świcie”. Należy strzec się dumy i oschłości serca, być uczciwym wobec siebie, szanować wolność, swobodę i niezależność, kochać rzeczy bezcenne. „Kochaj światło na murze, splendor nieba, one nie potrzebują twego ciepłego oddechu”, autor wyraża przekonanie, że by szczęśliwym, nie potrzebne są luksusy, przepych i sława. Rzecze, że póki człowiek żyje, musi iść dalej i z wybranymi wartościami przezwyciężać niepowodzenia. Ponadto poeta oznajmia, że należy głosić potomstwu bajki i legendy, w których kontrastujące ze złem dobro zawsze przezwycięża. „Idź, bo tylko tak będziesz przyjęty do grona zimnych czaszek, do grona twoich przodków: Gilgamesza, Hektora, Rolanda”. Osiągnięcie zamierzonego celu, swojej Itaki, daje śmierć, lecz i nieśmiertelność.

Świat należy do ludzi odważnych, honorowych, wolnych i niezależnych. Należy być tolerancyjnym, szczerym, skromnym, uczciwym, bo tylko te wartości dają człowiekowi wieczność. Pamiętajmy, że swoim życiem wystawiamy świadectwo o nas samych, utrwalamy nasze istnienie i zapisujemy się w pamięci kolejnych pokoleń. Pragnę, aby ludzie końca XXI stulecia mogli powiedzieć o swoim wieku: Miał być lepszy od innych... i był.