Krajobraz Alp

Alpy (fr. Alpes, niem. Alpen, wł. Alpi, słoweń. Alpe) - najwyższy łańcuch górski Europy, ciągnący się łukiem od wybrzeża Morza Śródziemnego po dolinę Dunaju w okolicach Wiednia. Jego długość wynosi około 1200 km, a szerokość od 150 do 250km. Najwyższym szczytem Alp, a zarazem całej Europy, jest położony na granicy francusko-włoskiej Mont Blanc (wł. Monte Bianco), choć główny wierzchołek znajduje się po stronie francuskiej. Wznosi się na wysokość 4808,45 m n.p.m.. Alpy położone są na terytorium kilku państw europejskich: od wschodu Słowenia, Austria, Niemcy, Liechtenstein, Włochy, Szwajcaria, Francja i Monako. Niektóre z nich, w których Alpy zajmują znaczącą część terytorium nazywane są często krajami alpejskimi.

ALPY są największym łańcuchem górskim i należą do strefy alpejskich fałdowań Europy Zachodniej obejmującej obszary młodych gór. Powstały w wyniku wypiętrzenia się osadów z podwodnych basenów sedymentacyjnych podczas orogenezy alpejskiej . Pięćdziesiąt milionów lat temu dwie ogromne płyty tektoniczne Afryki i Eurazji zderzyły się ze sobą i wówczas nastąpiło wypiętrzenie olbrzymich mas osadów skalnych zgromadzonych w ogromnych zagłębieniach. W epoce lodowcowej obszar ten został poddany działalności lodowca. Odegrał on bardzo istotną rolę w urzeźbieniu Alp. Alpy ciągną się łukiem otwartym ku pd., od Zat. Genueńskiej po Małą Niz. Węgierską, na terytorium: Niemiec, Włoch, Francji, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii i Słowenii; dł. 1200 km, szer. 150–260 km; Najwyższy szczyt to Mont Blanc, 4807 m. Cechuje je rzeźba wysokogórska o przeważających formach glacjalnych, które powstawały i powstają na zlodowaconych obszarach górskich wskutek przeobrażenia przez lodowiec starszych form preglacjalnych . Pomimo niezbyt wielkich rozmiarów w porównaniu do innych łańcuchów górskich na świecie, tylko w Masywie Mont Blanc naliczono około 400 szczytów i 71 lodowców. Alpy są stosunkowo łatwo dostępne: przecinają je liczne drogi z tunelami, mostami, akweduktami; najważniejsze linie kol.: Lyon–Turyn (na trasie tunel Mont Cenis), Berno–Mediolan (tunel Simplon), Zurych–Mediolan (tunel Św. Gotharda), Innsbruck–Werona, Salzburg–Villach (Tunel Tauryjski); drogi kołowe prowadzą przełęczami (najniższa Brenner) lub zbud. po 1960 dla wzrastającego ruchu samochodowego tunelami (najdłuższe pod Mont Blanc, Św. Gotharda i Arlberg).

W Alpach naukowcy naliczyli ok. 1200 lodowców o ogólnej powierzchni 3600 km2. Granica wiecznego śniegu w Alpach leży na różnych wysokościach w zależności od ekspozycji obszaru w stosunku do wiatrów przynoszących opady śnieżne i od ekspozycji solarnej. We wnętrzu gór leży ona najwyżej na wysokości 2800 - 3000 m n.p.m. Współczesne zlodowacenie obejmuje w Alpach obszar 3600 km 2 z czego 2/3 przypada na Alpy Zachodnie . Do najsilniej zlodowaconych grup górskich należą Alpy Pennińskie, Mont Blanc, Alpy berneńskie, w Alpach Wschodnich Wysokie Taury i Alpy Otztalskie. Największym lodowcem jest ALETSCH w Alpach Berneńskich - długość języka 26,8 km , pow 115 km2,- ogromny jęzor zasilany jest z pięciu oddzielnych obszarów firnowych. Jego miąższość sięga prawie 800 m. Inne to GORNER w Alpach Walijskich i MER de GLACE w grupie Mont Blanc. W Alpach Wschodnich - PASTERZE w Wysokich Taurach. W Alpach Salzburskich i Bawarskich występują w związku z rozległymi spłaszczeniami wierzchowinowymi rozległe lodowce, zbliżone formą do fieldowych lodowców norweskich. Liczne są małe lodowczyki karowe, często wiszące nad dolinnymi lodowcami i zasilające je przez lodospady. Włosi wyróżniają tradycyjnie trzy typy lodowców: pirenejski, alpejski i himalajski. Najzabawniejsze jest to że w Alpach Zachodnich 3/4 lodowców objętych katalogiem należy do typu pirenejskiego, a resztę zalicza się do himalajskiego. Masyw Mont Blanc Masyw Mont Blanc położony w południowo - wschodniej Francji jest miejscem szczególnym. Osiągając wysokość 4 808 m n.p.m. stanowi najwyższy punkt w Alpach.

Klimat Alp stanowi granicę między strefą umiarkowaną i podzwrotnikową; po pn. stronie Alp przeważa chłodniejsze powietrze polarno-mor. z pn.-zach. i zach., natomiast od strony pd. dociera (zwł. wiosną i jesienią) cieplejsze powietrze znad M. Śródziemnego, a od wsch. suchsze, zimą chłodne powietrze kontynent. znad Kotliny Panońskiej. Średnia temperatura miesięczna w styczniu najwyższe wartości osiąga u podnóży: w Alpach Nadmorskich ok. 8°C, po pd. stronie ok. 0°C, po pn. — ok. –2°C; na wys. 2500 m średnia temperatura w styczniu spada do ok. 0°C; w kotlinach i dolinach zimą często tworzą się zastoiska chłodniejszego powietrza, w których dochodzi do silnych spadków temp. (poniżej –30°C); w zagłębieniu na Gstettner Alm (w masywie Djrrenstein) absolutne minimum wynosi –53°C. Średnia temperatura w lipcu: ok. 24°C w Alpach Nadmorskich, ok. 20°C na pd. i 19°C na pn., na wys. 2500 m ok. 5°C. Najwięcej opadów otrzymują Alpy Zachodnie, do 3000 mm, miejscami do 4000 mm rocznie; w Alpach Wschodnich pasma zewn. eksponowane na pn. i pd. — 2500–3000 mm. Najsuchsze są wewn. doliny o biegu południkowym i kotliny: Powyżej 2300 m opady występują niemal wyłącznie w postaci śniegu (co w połączeniu z ich obfitością prowadzi do tworzenia się grubej i trwałej pokrywy śnieżnej).

Stosunki hydrograficzne Ze względu na dużą wilgotność i duży współczynnik odpływu związany z górską rzeźbą Alpy są niezwykle ważnym w Europie węzłem hydrograficznym skąd biorą początek wielkie rzeki Europy - Dunaj, Ren, Rodan, Pad. Alpy są obszarem występowania licznych jezior, z których olbrzymia większość jest pochodzenia polodowcowego, nieliczne są zatamowane obrywami i osuwiskami górskimi. Największe jeziora zajmują wyloty polodowcowych dolin - jeziora piedmontowe, silnie przegłębionych zamkniętych amfiteatralnie morenami dolin. Są to jeziora: Genewskie ( 582 km2, 310 m gł), Bodeńskie (538 km2, 252 m), Czterech Kantonów, Zuryskie występujące po północnej stronie Alp oraz jeziora Garda, Lago Magiore, Como. Świat roślinny i zwierzęcy Świat roślinny. Termiczna piętrowość klimatu Alp powoduje piętrowe rozmieszczenie roślinności; górna granica lasu leży w centrum gór na wys. 2000–2400 m, ponad nią występuje piętro subalpejskich zarośli (kosodrzewina — tylko w Alpach Wschodnich — lub zarośla różanecznika), wyżej piętro muraw Alp. (hal) i turniowe (subniwalne) oraz niwalne (pozbawione roślinności, pola firnowe i lodowce). Świat zwierzęcy Typowe zwierzęta alp. występują gł. w strefie wysokogórskiej; ze ssaków: kozica i koziorożec alp., zając bielak, świstak, polnik śnieżny;

W Alpach występują liczne bogactwa mineralne. W pasie szarogłazowym zalegają złoża żelaza i boksytu. Lokalnie eksploatowane są złoża węgla kamiennego, brunatnego, grafitu oraz soli kamiennej. W mniejszych ilościach występują kruszce miedzi, cynku, ołowiu, srebra , złota. Liczne są także źródła wód mineralnych i cieplice. Alpy otaczają mniejsze regiony nazywane regionami przyalpejskimi. Należą do nich Góry Jura, Obniżenie Rodanu i Saony, Wyżyna Szwajcarsko - Bawarski - Austriacka i nizina Padańska.

Świat roślinny. Termiczna piętrowość klimatu Alp powoduje piętrowe rozmieszczenie roślinności. Na południu u podnóża gór występuje roślinność submediterrańska. Na wschodzie roślinność ma charakter stepowo-leśny z widnymi lasami dębowymi. Na podgórzach północnych rosną lasy liściaste i mieszane z dębami i bukami. Od wysokości 500-800 m rozciągają się piętra lasów górskich. Górna granica lasu leży w centrum gór na wysokość 2000-2400 m, na południu 1700-2000 m i na północy 1600-1900 m.

Ponad nią występuje piętro subpejskich zarośli. Flora alpejska odznacza się bogactwem gatunkowym i licznymi endemitami.
Ssaki: kozica, koziorożec alpejski, świstak, zając bielak, polnik śnieżny. Ptaki: pomurnik, orzeł przedni, pardwa, płochacz halny, wrończyk, wieszczek. Płazy: salamandra czarna.
Głównym magnesem przyciągającym rzesze turystów w Alpy jest ich zróżnicowanie krajobrazowe. Wysokogórski pejzaż, w którym dominują kontury skalnych iglic, pokryte lodem i oplecione wstęgami lodowców szczyty, zielone alpejskie doliny, a w dole malownicze domostwa i bujne lasy świerkowe - to obraz, jaki podziwiamy najczęściej.

Dolomity położone są po południowej stronie głównego łańcucha Alp, w całości na terenie Włoch, w odległości ok. 1000 km od Polski. Niespotykane bogactwo skalnych ścian, wspaniałe przejścia ubezpieczonymi ścieżkami („via ferratami") o różnych stopniach trudności oraz cudowne krajobrazy Dolomitów