Sąd o Polsce i sen o Polsce w twórczości A. Mickiewicza.

W literaturze romantycznej obserwujemy takie zjawiska, jak indywidualizm, ludowość, zainteresowanie średniowieczem. Mickiewicz wyraził ją w sposób widoczny, wycisnął na niej znamię patriotyzmu. W publicystyce romantycznej odzywają się tony religijne, dochodzi do głosu idea mesjanizmu narodowego, który oznajmia narodowi polskiemu szczególna misję do spełnienia w dziele odrodzenia ludzkości. Głównym tematem literatury romantycznej staje się walka narodowowyzwoleńcza. Bohaterowie cale swe działanie podporządkowują idei odzyskania niepodległości, a kiedy trzeba oddaje własne życie. Toczą oni nieprzyjemną walkę z carem, są patriotami, bojownikami o wolność narodu, zdolnymi do największych poświęceń. Sąd o narodzie polskim w twórczości pisarzy romantycznych najlepiej przedstawił w swoich utworach Adam Mickiewicz.

Konrad Wallenrod – utwór romantyczny nastrój tajemniczości, grozy i niesamowitości oraz zagadkowości. Jest to powieść poetycka, i występuje typowy bohater romantyczny (tajemniczy, samotny, zbuntowany, skłócony ze światem, rozdarty wewnątrz, wrażliwy).

Luźna fragmentaryczna kompozycja utworu, pełna niedomówień i tajemnic, elementy fabuły swobodnie ze sobą powiązane realizmem w odtwarzaniu wydarzeń. Tragizm nie może się cieszyć szczęściem w życiu rodzinnym, musi dokonać wyboru między miłością do Aldony, a poświęceniem się dla ojczyzny. Konrad przeżywa wewnątrz konflikt dwóch równorzędnych racji musi wybierać pomiędzy nakazami narodu rycerskiego i chrześcijańskiej moralności, a obowiązki patriotyzmu, konieczności walki z wrogiem ojczyzny. Środkami nieetycznymi wybiera obowiązek patriotyczny poświęcając honor, szczęście osobiste. Aldony oraz życie i walczy droga podstępu, kłamstwa i zdrady dręczą go wyrzuty sumienia.

Ponosi klęskę osobistą, musi zginąć spełniwszy swoje zadanie, ale poświęceniem swoim wybrania Litwę od terroru Krzyżaków, obala potęgę zakonu. Obrazem tragizmu wielu polskich rewolucjonistów walczących samotnie od 1831 roku posługujących się droga podstępu, kłamstwa by wywalczyć niepodległość.

Mickiewicz napisał III część Dziadów pragnąc w ten sposób zadość uczynienie narodowi za swój brak czynnego udziału w walkach powstania listopadowego. Problematyka tego dzieła wiąże się z cierpieniami narodu polskiego doznawanymi po klęsce powstania, z przeszłością i przyszłością tego narodu. Młodzież przedstawiona w III części Dziadów cierpi, jest prześladowana, ale do końca nieugięta. Żadne polskie nazwisko nie zostało wymówione na przesłuchaniach, mimo że konsekwencje były okrutne. Podział społeczeństwa na „ towarzystwo stolikowe”, do którego należeli arystokraci, wysocy urzędnicy wojskowi, damy rozmawiające po francusku. Tematyką rozmów było: rozrywka, bale, przypodobanie się carom, robienie kariery, przyjemności oraz intrygi.

Cechy społeczeństwa stolikowego to egoizm, rządza władzy, kosmopolityzm (tępienie wszystkiego co polskie, a chwalili wszystko co zagraniczne) ulegli, tchórzostwo, nieczułość, obłuda, zakłamanie, brak poczucia honoru, materializm i wyrachowanie. Towarzystwo „przy drzwiach” – należeli młodzi studenci, żołnierze Napoleońscy, literaci, żołnierze starzy i patrioci rozmawiają po polsku. Tematem rozmów jest aktualna sytuacja polski, prześladowania młodych ludzi przez zaborców, krytyka towarzystwa stolikowego, wyrażają bunt temu co się dzieje w kraju. Cechy charakterystyczne to patriotyzm odwaga, chęć walki, ofiarność, krytyka i sprzeciwianie się carowi, współczucie, chęć poświecenia się, prawość, uczciwość.

Przekonania swoje na temat misji Polski w zadań emigracji zawarł w „Księgach Narodu Polskiego i Pielgrzymstwa Polskiego”. W artykułach swoich głosił wiarę w rychły przewrót Europy. Związek spraw polaków z dążeniami wolnościowymi narodu, potrzebą zachowania zgody i gotowości żołnierskiej przez emigrantów.

Cele ideowe ogłosił w „Składzie Zasad” zawarł w nich postulaty radykalnych reform demokratycznych w przyszłej Polsce nadanie chłopom ziemi, powszechność praw obywatelskich, równouprawnienie kobiet, żydów, tolerowanie niż rozgminnienie własności ziemskiej. Wzorowe społeczeństwo, które zrealizować miała przyszła Polska, byłoby więc wolne od wszelkich głośnych wówczas form dyskryminacji narodowościowej (Żydzi), społecznej (chłopi) i nierówności płci dotykającej kobiety.

Nie można nie przyznać żadne z powstań polskich nie miało uprzednio i śmiało skoordynowanego programu przewodniego, nie było tak szczegółowe i jednakowe ideowo ugruntowane. Dlatego też ościenni monarchowie uznali Polskę za największego wroga i skazali ja na śmierć. Polska jednakże, zmartwychwstanie i doprowadzi do pełnej realizacji ideałów wolności, republikanizmu i demokracji w skali całej ludzkości. Pisarze postanowili napisać utwór, który pokrzepiłby serca i napełnił wszystkich nową nadzieją. U podstaw jej miały być dwa niezmienne i nieprzemijające uczucia: tęsknota i miłość do ojczyzny.

Właśnie tak powstał „Pan Tadeusz”. Mówił, że przemija jedna epoka, a przychodzi inna. Dlatego tez podtrzymywał na duchu tych, którzy myśleli, że nic się już nie zmieni. Adam Mickiewicz w swojej książce opisał zwyczaje i tradycje, które panowały w Polsce. Napisał o sposobie traktowania gości o należnym każdemu szacunku, ubiorze szlacheckim i w obyczajach ludności wiejskiej. Szlachtę ukazał w sposób zróżnicowany, ale pozytywny, gdyż w końcu połączyła ona swoje siły przeciwko wrogowi chciało to zasugerować wszystkim, by natężyli swoje próby w walce o wyzwolenie swojej ukochanej ojczyzny.

„Pan Tadeusz” był krzykiem miłości i tęsknoty do kraju, który się utraciło walcząc za niego.

„Pan Tadeusz” jest epopeja narodową, ukazującą dzieje bohaterów na tle ważnych i przełomowych dla danej społeczności wydarzeń historycznych, zajmujących ważne miejsce w dziejach literatury narodowej. Utrwala on pamięć o doniosłych postaciach historycznych i wydarzeniach oraz wiązane z nimi przekonania zbiorowe i wartości. Styl epopei dostosowany jest do wymiaru opiewanych czynów postaci, opisywanych realiów życia obyczajowego i przedmiotów stałym elementem jest inwokacja.

W utworze tym Mickiewicz przedstawił uczucie i poglądy każdego emigranta, których było w tamtych czasach tak wielu. Dlatego też możemy powiedzieć bez chwili namysłu” Mickiewicz był wielkim poeta!”