Walki o Monte Cassino

W 1944 rozegrała się bitwa o Monte Cassino, zwana też bitwą o Rzym. W dniach 17-25 stycznia, 15-18 lutego, 15-25 marca Niemcy odparli trzy ataki wojsk alianckich. W czasie walk nie zdobyto ani ufortyfikowanych wzgórz, ani znajdującego się u ich podnóża miasta Cassino. Biorące udział w atakach na pozycje niemieckie oddziały amerykańskie, angielskie, hinduskie i nowozelandzkie straciły łącznie 54 tys. żołnierzy.

Po nieudanym, trzecim natarciu generał Leese, dowódca 8 Armii brytyjskiej zwrócił się do dowódcy 2 Korpusu Polskiego, generała dywizji W. Andersa, z propozycją zdobycia wzgórza Monte Cassino. Generał Anders, bez konsultacji z naczelnym wodzem, niespodziewanie dla samych Brytyjczyków, podjął się wykonania zadania.

2 Korpus Polski liczył 48 tys. żołnierzy i składał się z 3 Dywizji Strzelców Karpackich, dowodzonej przez generała brygady B. Ducha, 5 Kresowej Dywizji Piechoty, dowodzonej przez generała brygady N. Sulika, 2 Brygady Pancernej, dowodzonej przez generała brygady B. Rakowskiego, grupy artylerii (10 pułków artylerii) dowodzonej przez generała brygady R. Odzierzyńskiego.

Po działaniach obronnych nad rzeką Sangro (4 lutego - 29 marca 1944) 2. Korpus przerzucono w rejon Monte Cassino, bronionego przez elitarną, niemiecką 1 Dywizję Spadochronową oraz pułki wysokogórskie. Pierwsze natarcie 2 Korpusu (11-12 maja), odparte przez Niemców, przyniosło duże straty, umożliwiło jednak Brytyjczykom, nacierającym równocześnie doliną Liri, przełamanie niemieckiej obrony.

17 maja 2 Korpus wznowił natarcie, które zakończyło się zdobyciem łańcucha wzgórz i nawiązaniem styczności poprzez patrole z angielską 78 Dywizją Piechoty. 18 maja w godzinach rannych patrol 12 Pułku Ułanów Podolskich, dowodzony przez podporucznika K. Gurbiela, dotarł do opuszczonego nocą przez Niemców klasztoru.

Wraz ze zdobyciem Monte Cassino niemiecka linia Gustawa została przełamana. W bitwie pod Monte Cassino straty 2 Korpusu wyniosły 924 zabitych, 2930 rannych i 345 zaginionych. Na stoku Monte Cassino znajduje się polski cmentarz wojskowy, na którym pochowany jest również generał W. Anders.