Zagłębie Dąbrowskie

ZAGŁĘBIE DĄBROWSKIE, okręg przem. w pn.-wsch. części - Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, między dolną Brynicą i Białą Przemszą a linią Olkusz-Ząbkowice-Strzyżowice, obszar ok. 1 tys. km2. Postępujący od schyłku XVIII w. rozwój Zagłębia Dąbrowskiego wiązał się z wydobyciem węgla kam. (pierwsze kopalnie w Strzyżowicach 1789 i w Dąbrowie 1795), hutnictwem cynku (pierwsza huta w Dąbrowie 1817, największa w Będzinie 1826) oraz żelaza (- Huta Bankowa, budowana od 1834). Właściwe formowanie się okręgu przem. nastąpiło od końca lat 70. XIX w.; produkcja hutn. w Zagłębiu Dąbrowskim 1890 osiągnęła ok. 58% całej produkcji surówki żelaza w Królestwie Pol. i ok. 82% żelaza sztabowego i stali; systematycznie rosło wydobycie węgla kam., opanowane przez towarzystwa akcyjne (m.in. Tow. Franc.-Wł. Dąbrowskich Kopalń Węgla SA od 1878, Gwarectwo von Kramsta od 1883, Gwarectwo Hrabia Renard od 1884, Tow. Kopalń i Zakładów Hutn. Sosnowieckich SA od 1890); rozwijał się przemysł maszyn. i metal. (Sosnowiec), pojawił się przemysł włók. (Sosnowiec) i chem. (Sosnowiec, Strzemieszyce, Ząbkowice); 1913 zatrudnienie w przemyśle Zagłębia Dąbrowskiego wynosiło ok. 47 tys. robotników. W 1929 wydobycie węgla kam. w Zagłębiu Dąbrowskim osiągnęło ok. 9 mln t (19,5% wydobycia krajowego), produkcja stali ok. 400 tys. t (28% wytwórczości krajowej); znaczny spadek produkcji nastąpił w okresie wielkiego kryzysu gosp. 1930-35, a jej wzrost w latach następnych nie we wszystkich dziedzinach doprowadził do osiągnięcia wielkości 1929 (np. wydobycie węgla 1938 tylko ok. 6,7 mln t, czyli 17,6% wydobycia krajowego). Działania wojenne 1945 nie spowodowały większych zniszczeń w Zagłębiu Dąbrowskim, jednak zakłady były zdewastowane; wielkość wydobycia węgla 1938 przekroczono dopiero 1948, a 1955 osiągnęło ono ok. 11,6 mln t (12,3% wydobycia krajowego); nie rozbudowywano hutnictwa żelaza, wznowiono zaś wydobycie rud cynku i galmanu w rejonie Olkusza (Zakłady Górn.-Hutn. Bolesław); ok. 450 zakładów przem., czynnych w Zagłębiu Dąbrowskim 1949, zatrudniało ok. 80 tys. pracowników. Po 1945 nastąpiła integracja Zagłębia Dąbrowskiego z - Zagłębiem Górnośląskim; w latach 50. weszły one w skład - Górnośląskiego Okręg