Jamochłony, Obleńce, Płazińce, Stawonogi, Mięczaki - krótka charakterystyka

Jamochłony (Coelenterata) - tradycyjna nazwa grupy drapieżnych bezkręgowców wodnych obejmującej parzydełkowce i żebropławy. Dawniej były uznawane za typ.

Cechy charakterystyczne:
- obecność epidermy i gastrodermy (zwierzęta dwuwarstwowe) z warstwą mezoglei, symetria promienista, jama chłonąco-trawiąca, komórki parzydełkowe, siateczkowaty układ nerwowy, postać polipa, meduzy lub metageneza.
- brak u nich jakichkolwiek śladów szkieletu - z wyjątkiem korali, których miękkie ciała otoczone są twardą, wapienną osłonką.
- Jamochłony nie mają mózgów, a jedynie proste nerwy i mięśnie.
- Największe okazy znajdują się wśród meduz, z których prawie wszystkie są zwierzętami o kształcie parasola lub dzwonu, z otworem gębowym na spodniej części ciała. Większość meduz nie jest większa od spodka, jednak zdarzają się też prawdziwe giganty, o średnicy ciała do 2 m i czułkach długości nawet 70 cm. Większość jamochłonów do chwytania zdobyczy używa czułków, na końcach których znajdują się parzydełka. Obezwładnia ofiarę i umieszcza pokarm w jamie gębowej, gdzie jest częściowo trawiony przez enzymy, a następnie w wodniczkach pokarmowych. Jamochłony wydalają zbędne składniki tą samą drogą, jaką pobierają pokarm. Nawet korale to drapieżcy, wykorzystujący komórki parzydełkowe na swych czułkach do paraliżowania mikroskopijnych żyjątek wodnych. Parzydełka niektórych meduz są bardzo niebezpieczne dla pływaków. Jad australijskiej meduzy zwanej "osą morską" (Chironex fleckeri) może zabić człowieka w kilka minut.

Obleńce, robaki obłe (Nemathelminthes, Aschelminthes) - tradycyjna nazwa grupy1 bezkręgowców obejmującej:
kolcogłowy, brzuchorzęski, nitnikowce, ryjkogłowy, nicienie, wrotki.

Występowanie
Obleńce żyją wszędzie - zarówno w gorących źródłach, jak i w krajach polarnych. Żyją w ciałach innych organizmów, w ich odchodach, a także w mule i w glebie.

Budowa
Obleńce różnią się od płazińców kształtem ciała - są robakami o obłym ciele. Większość z nich to nicienie. Wykonując energiczne ruchy całym ciałem, potrafią utrzymać się w jelicie żywiciela. Dwubocznie symetryczne, nieczłonowane, wydłużone i cylindryczne ciało, zwykle zwężające się na końcach. Pokryte są kolagenowym oskórkiem, pod którym znajdują się mięśnie. Mięśnie i oskórek tworzą razem wór skórno-mięśniowy. Jama ciała jest wypełniona płynem, a jelito jest drożne.

Rozmnażanie
Obleńce są w większości rozdzielnopłciowe i rozmnażają się przez gonady. Bardzo często nie mają żywiciela pośredniego. Przedstawiciele: glista ludzka, owsik, włosień spiralny, mątwik buraczany, węgorek niszczyk.

Płazińce, robaki płaskie (Platyhelminthes) - typ zwierząt o prymitywnej budowie.
Filogeneza - Przypuszcza się, że wirki (Turbellaria) pochodzą od parzydełkowców, a ich przodkowie mogli być podobni do planuli. Pozostałe gromady pasożytów takich jak: przywry (Trematoda), skrzelowce (Monogenea), tasiemce (Cestoda) wywodzą się od pierwotnych wirków.
trójwarstwowc,e dwubocznie symetryczne, grzbietowo-brzuszne spłaszczone, bez jam ciała, przestrzenie między ściąną ciała a narządami wewnętrznymi wypełnione parenchymą Acelomata - zwierzęta parenchymatyczne

Ciało możemy podzielić na przód, tył, stronę brzuszną i grzbietową. Pokryte jest ono jednowarstwowym nabłonkiem (pochodzenia ektodermalnego) u wirków pokryty jest rzęskami, u pasożytów komórki nie są orzęsione i zlewają się w jedną warstwę zwaną syncytium. Pasożyty posiadają dodatkowo pokryty nabłonek oskórkiem, który chroni przed strawieniem. Pod nabłonkiem znajdują się mięśnie gładkie u wirków tworzące kilka warstw, u pasożytów mają postać pojedynczych włókienek. Nabłonek oraz mięśnie tworzą wór powłokowo-mięśniowy nadający kształt. Wewnętrzna jama ciała wypełniona jest parenchymą.

Układ pokarmowy - Rozpoczyna się otworem gębowym, dalej przechodzącym w gardziel (może być wynicowana na zewnątrz), za nią znajduje się jelito. Otwór odbytowy tylko u niektórych wirków i przywr, u większości nie występuje.Tasiemce nie posiadają układu pokarmowego.

Układ oddechowy - Nie występuje, wymiana gazowa następuje przez całą powierzchnię ciała. Występuje oddychanie beztlenowe.

Układ krążenia - Podobnie jak układ oddechowy nie istnieje, a substancje odżywcze rozprowadzane są przez płyn znajdujący się w parenchymie.

Układ nerwowy - Układ charakteryzujący się prostą budową zbudowany z dwóch zwojów nerwowych oraz z odchodzących pni nerwowych połączonych poprzecznymi spoidłami.

Układ wydalniczy - Składający się z kanalików znajdujących się w parenchymie zakończonych protonefrydiami, do których uchodzą komórkami płomykowymi. Taki układ nosi nazwę układu protonefrydialnego.

Rozmnażanie - Charakteryzuje je hermafrodytyzm. Najczęściej występuje zapłodnienie krzyżowe. Zróżnicowany jest również rozwój osobnika. Wirki charakteryzują się rozwojem prostym, zaś pasożyty rozwojem złożonym.

Stawonogi (Arthropoda, z gr. arthron - staw + pous - noga) – najliczniejszy w gatunki typ zwierząt na Ziemi. Ich przodkami były wieloszczety (typ: pierścienice). Dotychczas opisano ok. 1 500 000, a z każdym rokiem przybywa ich coraz więcej.

Stawonogi zamieszkują wszystkie środowiska nadające się do życia (od głębin morskich po szczyty gór), co jest możliwe dzięki ich licznym przystosowaniom (fizjologicznym, biologicznym, anatomicznym, jak i dużej rozrodczości). Wiele osobników ma zdolności do diapauzy (obniżenia poziomu metabolizmu), dzięki czemu mogą przetrwać niekorzystne warunki panujące w środowisku. Długość życia jest bardzo zróżnicowana, żyją od kilku dni do kilkudziesięciu lat (kraby do 35 lat).

Główne cechy budowy stawonogów
heteronomiczna segmentacja ciała (zespolenia segmentów w tagmy) występowanie parzystych, członowanych odnóży (przednie pary przekształcone w narządy gębowe) szkielet zewnętrzny, utworzony z płytek ruchomo połączonych ze sobą (ochrania ciało, służy jako miejsce zaczepu mięśni) brak wora powłokowego, zróżnicowanie mięśni w zespoły (wyłącznie mięśnie poprzecznie prążkowane)
występowanie larw w rozwoju osobniczym (linienie w czasie wzrostu)

Mięśnie występujące u stawonogów można podzielić na zginacze oraz prostowniki, zapewniające możliwość zmiany położenia elementów szkieletowych - a więc umożliwiające ruch. Podstawą działania odnóży składających się z członów jest ich połączenie za pomocą stawów.

Budowa układu oddechowego jest zależna od środowiska życia.

Skorupiakokształtne - skrzela, wymiana gazów całą powierzchnią ciała

Pajęczaki - tchawki, płucotchawki, płuca (ściślej - worki płucne) narządy oddechowe mogą również nie występować

Tchawkowce - tchawki lub narządów brak

Skrzela - służą do oddychania pod wodą; są to cienkościenne, blaszkowate wyrostki osadzone na tułowiu, odwłoku lub odnóżach, w których krąży krew)

Płucotchawki - służą do oddychania powietrzem atmosferycznym; są to wpuklenia o kształcie komory z otworkami (przetchlinkami, stigmami). Komora wewnątrz jest silnie pofałdowana i płynie w niej krew. Wymiana gazowa zachodzi na drodze dyfuzji.

Tchawki - tak jak płucotchawki służą do oddychania powietrzem atmosferycznym. Jest to sieć rurek (wpukleń) rozgałęziających się na coraz to drobniejsze tchawki. Zaczynają się przetchlinkami występującymi na bokach tułowia i odwłoku. Końcowe odcinki zawierają płyn, w którym może rozpuszczać się tlen i dyfundować do otaczających komórek. Taki układ zapewnia bardzo wydajną wymianę gazową - szczególnie przydatną owadom podczas lotu.

Skrzelotchawki - występują u larw żyjących w wodzie. Są to zmodyfikowane tchawki, stanowiące system zamknięty.

Układ pokarmowy jest podobny do układu pierścienic - zawsze składa się z trzech odcinków: jelita przedniego, środkowego i tylnego. Żołądek tych zwierząt podzielony jest na dwie części - żującą oraz "filtrującą" pokarm silnie rozdrobniony.

Układ wydalniczy
U stawonogów występują: metanefrydia (skorupiaki, część szczękoczułkowców), cewki Malpighiego (stawonogi lądowe: część pajęczaków i wszystkie tchawkowce)

Mięczaki (Mollusca, od łac. molluscus - miękki) – typ zwierząt, najliczniejszy po stawonogach. Liczbę żyjących gatunków szacuje się na ok. 130 tysięcy. Odznaczają się olbrzymią różnorodnością morfologiczną i zróżnicowaniem rozmiarów. Cechy charakterystyczne

Ciało zazwyczaj miękkie, symetria dwuboczna (są wyjątki). Wytwarzają szkielet w postaci muszli. U głowonogów jest on skryty pod płaszczem. W budowie mięczaka można wyróżnić głowę (poza małżami), nogę i wór trzewiowy okryty płaszczem. Charakterystyczna dla mięczaków jest obecność tarki służącej do rozdrabniania pokarmu. Jelito ma przebieg prosty lub tworzy pętle w worku trzewiowym. Większość gatunków żyje w wodzie i oddycha skrzelami, gatunki lądowe wykształciły fałdy płaszcza pełniące rolę płuc. Mają otwarty układ krwionośny, mięśnie skośnie prążkowane, rozmnażają się płciowo (rozdzielnopłciowość, rzadziej obojnactwo).

Żyją w morzach, wodach słodkich oraz na lądzie. W Polsce występuje ok. 230 gatunków mięczaków.

Prawdopodobnie pojawiły w prekambrze, ale współczesne bogactwo form osiągnęły pod koniec ordowiku. Być może pochodzą od organizmów podobnych do wstężnic.