Rola miast i wsi na przestrzeni wieków

Rok 1956 w Europie Środkowo-Wschodniej. Najważniejsze Wydarzenia

Rok 1956 jest bardzo istotną datą w historii Europy Środkowo-Wschodniej, rozpoczął on szereg przemian w krajach bloku komunistycznego, był to pierwszy zryw ludności przeciwko władzom Związku Radzieckiego.
Po śmierci Józefa Stalina w 1953 roku, rozpoczęła się walka na Kremlu o dojście do władzy, która spowodowała okres odwilży, rozluźnienia po stalinowskim terrorze. Zmiany zostały zapoczątkowane w 1956 na XX kongresie Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego kiedy to propagator reform Nikita Chruszczow I sekretarz KC KPZR, dnia 25 lutego wygłosił przy zamkniętych drzwiach referat ,,O kulcie jednostki i jego następstwach”, w którym poddał krytyce rządy Stalina, jego zbrodnie, mordy komunistów, przesiedlenia narodów , oraz doprowadzenie kraju na skraj klęski. Debaty kongresu przyznały, że jest wiele dróg prowadzących do socjalizmu, dopuszcając nawet reformy parlamentarne oraz wystapiły z tezą pokojowej współpracy z kapitalistycznym zachodem.. Już w czerwcu tego roku rozpoczął sie wielki wewnętrzny kryzys bloku komunistcznego, a było to za sprawą wydarzeń w Polsce. Po śmierci B.Bieruta I sekretarza KC PZPR oraz w obliczu licznych dyskusji na temat referatu N.Chruszczowa kierownictwo partrii podziliła się na dwie frakcje. Sytuacja ekonomiczna w kraju także nie wyglądała obiecująco. Ludność niezadowolona z panujących rządów w obliczu pogarszających się warunków gospopdarczych , dała wyraz sprzeciwu wobec panującego systemu. Miało to miejsce w Poznaniu a konkretnie 28 czerwca w jednym z ośrodków przemysłowych-zakładach im. Hipolita Cegielskiego( ówcześnie im. J.W Stalina). Rozpoczął się tam pierwszy w dziejach PRL strajk robotników, domagających się podwyżek płac, obniżek cen, polepszenia warunków pracy. Z początku miał on formę pokojową , jednak przemienił się w walki uliczne, pojawiły się hasła polityczne, narodowe, niepodległościowe, demonstranci zajęli gmachy użytecznosci publicznej, miedzy innymi budynki Urzędu Wojewódzkiego i Bezpieczeństwa Publicznego. Doszło do starć z grupami operacyjnymi oraz wojskiem, które sporadycznie trwały przez kolejne dwa dni. Ostatecznie jednak udało się stłumić zamieszki.W ciągu tych dwóch dni śmierć poniosły 73 osoby a około tysiąc zostało rannych. Następnie rozpoczeły się liczne represje wymieżone wobec demonstrantów. Wydarzenia te zapoczątkowały szereg zmian w ówczesnej Polsce.
W pażdzierniku 1956 doszło do licznych wieców i demonstracji ludowch( największa odbyła się w Warszawie na Placu Defilad, gromadząc około 400 tyś osób). Ludność domagała się poszerzenia marginesu wolności, wycofania wojsk armi czerwonej, uwolnienia księży i biskupów (w tym Kardanała Stefana Wyszyńskiego), zlikwidowania Urzędów Bezpieczeństwa, popierając przy tym Władysława Gomułkę, w którym widzieli przywódce, który potrafił przeciwstawić się Stalinowi, pragnącego budować socjalizm w innym od stalinowskiego wymiarze. Władza w obliczu takiego nacisku społecznego na obradach VIII Pleneum KC PZPR (19-21 października), wybrała na I sekretarza partii Władysława Gomułkę, oraz zapowiedziały reformy w państwie. W tym samym czasie do Polski przybyło Prezydium KC PZPR z Nikitą Chruszczowem na czele. Byli oni przecwni wyborowi W.Gomułki na I sekretarza. Jednocześnie w kierunku Warszawy wyruszyły radzieckie odziały.Polska stanęła w obliczu interwncji zbrojnej armi czerwonej a zdrugiej strony ogólnarodowego powstania. Jednak władze Kremla po kilku godzinach doszły do porozumienia z PZPR – dzięki któremu Polska odzyskała ,,suwerenność” lecz zobowiązała się do pozostania w Układzie Warszawskim i RWPG. Zaczęły się pierwsze reformy na teranach komunistycznej Europy. Zmieniono zasady współpracy gospodarczej z ZSRR, zaniechano kolektywizacji rolnictwa,wznowiono repatriację Polaków z ZSRR, ograniczono presję ideologiczną na kulturę i życie społeczne,odwołano wielu radzieckich generałów i ofcerów radzieckich, kościół odzyskał autonomię oraz uwolniono kardynała S. Wyszyńskiego
Nie był to jednak koniec wydarzeń w Europie Środkowo-Wshodniej1956 roku które wstrząsneły blokiem komunistycznym. Kolejne miały miejce na Węgrzech ,w której także po 1953 roku rozpoczęto proces destalinizacji. Promotorem zmian był Imre Nagy wybrany na premiera KC Węgierskiej Partii Pracujących w 1953 r. Jednak podjęte przez niego reformy zostały skrytykowane, a w konsekwencji odwołano go z funkcji premiera w 1955 r. W kraju narastały przekonania przeciwko komunizmowi szerzone przez radio ,, Wolna Europa ” , powstawały kluby dyskusyjne, organizowano demonstracje przeciwko obecności wojsk radzieckich w kraju oraz głosząc hasła suwerenności państwa węgierskiego. Jedna z takich demonstracji solidaryzująca się z Polską pod rządmi Gomułki zgromadzona pod pomnikiem Polsko-Wegierskiego bohatera Wiosny Ludów Józefa Bema przekształciła się dnia 23 pażdziernika 1956 w zbrojne powstanie. W obliczu wynikłej sytuacji KC WSP powołało Komitet Wojskowy, który zwrócił się do władz Kremla o pomoc w stłumieni rozszerzajacych się zamieszek, oraz powołał nowy rząd z przywróconym do łask Imre Nagy. Dnia 24 pażdziernika ogłoszono stan wyjątkowy
a wojska Armi Czerwonej wkroczyły do Węgier. Do partyzanckiej walki powstańców przyłaczyły się odziały armi węgierskiej z gen. Bela Kiraly na czele. Okres walk pomiędzy 23 a 28 pażdziernika przyniósł śmierć ponad trzem tysiącom osób a setki zostało rannych. 1 Listopada za pośrednictwem Imre Nagiego doszło do zawieszenia broni, odziały radzieckie wycofały się z Budapesztu a władze ZSRR dnia 30 pażdziernika ogłosiły deklarację uznającą prawo narodów do samostanowienia o swoich losach, suwerenności poszczególnych państw, oraz chęć rozwijania braterskich stosunków z nimi.
Już w dzień pózniej I. Nagy rozwiązuje KC WSP , odwołuje ministrów prokomunistycznych, przystępuje do tworzenia Rewolucyjnego Komitetu Wojskowego Republiki Węgierskiej oraz ogłasza wystąpienie z Układu Warszawskiego, proklamując Węgry krajem neutralnym. Rozpoczęto także rozmowy z władzami radzieckimi o wycofaniu wojsk radzieckich z kraju.Przeciwnikiem poczynań Nagiego było społeczeństwo , w którym zapanował chaos , ale także radziecka elita polityczna.Pierwszy odzew został zapoczątkowany przez grupę przywodców węgierskich z Janasem Kadarem , którzy 1 listopada powołali Wegierskie Centrum Rewolucyjne jako reakcje na ich zdaniem zdradzieckie poczynania ówczesnego premiera. Wystąpili oni z ponowną prośbą o pomoc do władz ZSRR w walce ze zwaną przez nich kontrrewolucją.
ZSRR przyjęło prośbę i 4 listopada rozpoczeło ofensywę militarna wraz z komunistycznymi odziałami węgierskimi. Walki w stolicy zakończyły się 14 listopada a w całym kraju wygasły pod koniec miesiąca. Ogólny bilans ofiar sięgnął granicy 20 tysięcy, spowodowało to także emigrację około 200 tysięcy uczestników walk w obawie przed represjami.W ciągu nasteneęgo roku skazano ponad 6 tyś osób za ,, zbrodnie przeciwko państwu” a cześć z nich była wyrokami śmierci,a w dwa lata poźniej także I .Nagy został skazany na śmierć i stracony. Tak zakończył się rok 1956 w historii Europy Środkowo-Wschodniej
Wydarzenia te jednak były żródłem wielofalowych zmian w dalszych dziejach ustroju komunistcznego, które w ostateczności przyniosły kres tego systestemu w Europie .














Biblografia:

Piotr S. Wandycz ,,Cena wolności. Historia Europy Środkowowschodniej od średniowiecza do
współczesności” , wyd. Znak, Kraków, 2003
Antoni Czubiśki ,,Historia powszechna XX wieku” ,wyd. Poznańskie, Poznań 2003
http://www.culture.pl/pl/culture/artykuly/es_1956_machcewicz

K.G