Stolica: Dublin
Obszar: 70 283 km2
Ludność: 4,995 miliona (2020)
Waluta: 1 euro = 100 centów
Ustrój: republika
Język urzędowy: angielski, irlandzki
Używane języki: angielski w powszechnym użyciu, irlandzki głównie na zachodnim wybrzeżu
Święta narodowe: Dzień Świętego Patryka, 17 marca
Symbol roślinny: Shamrock, trójlistna koniczynka
Podział administracyjny: 26 hrabstw: Carlow, Cavan, Clare, Cork, Donegal, Dublin, Galway, Kerry, Kildare, Kilkenny, Laois, Leitrim, Limerick, Longford, Louth, Mayo, Meath, Monaghan, Offaly, Roscommon, Sligo, Tipperary, Waterford, Westmeath, Wexford, Wicklow
Położenie: Europa Zachodnia, pięć szóstych wyspy Irlandii, nad Atlantykiem, na zachód od Wielkiej Brytanii
Sąsiedzi: Wielka Brytania 360 km
Współrzędne geograficzne: 53 00 N, 8 00 W
Powierzchnia całkowita: 70 280 km2
Klimat: umiarkowany, wybitnie morski, łagodzony przez Prąd Zatokowy; łagodne zimy, chłodne lata, duża wilgotność i zachmurzenie przez cały rok
Ludność
Irlandię zamieszkuje 4,995 miliona (2020) osób, średnio na km2 przypadają 53 osoby, z czego 58% to ludność miejska. Głównymi miastami Irlandami są: Dublin, Cork, Limerick oraz Galway, najwięcej zamieszkuje te tereny. Przyrost naturalny, mimo że jest niewielki (6%), należy do jednych z wyższych w Europie. Duży udział w ogólnej liczbie ludności zajmują dzieci poniżej 14 lat - 21%, osoby w wieku 15-64 lat - 67%, a 65 i więcej lat - 12%. Przeciętna długość życia wynosi 75,1 roku (dla mężczyzn 72,3 roku, dla kobiet 77,9 roku). Od czasów II wojny światowej występuje liczbowa przewaga kobiet nad mężczyznami. Przewaga ta w ostatnich latach wykazuje tendencję rosnącą. Struktura ludności zawodowo czynnej przedstawia się następująco: rolnictwo i leśnictwo zatrudnia 10% ogółu zatrudnionych, przemysł - 37%, usługi - 53%. Irlandia jest w zasadzie krajem jednolitym narodowościowo (Irlandczycy stanowią 99% populacji), ale dwujęzycznym. Jeszcze do końca XVI wieku na całej wyspie mówiono po irlandzku. Obecnie liczbę osób znających irlandzki (gaelicki) ocenia się na około 1,43 min (tj. 39%).
Warunki naturalne
Położona w centrum wyspy Nizina Środkowoirlandzka zajmuje prawie połowę powierzchni Irlandii. Podłoże niziny tworzą wapienie karbońskie, na których zalega dochodząca do 60 m pokrywa utworów polodowcowych. Obszar niziny obfituje w bagna i jeziora, charakterystycznym elementem północy i zachodu kraju są rozległe torfowiska. Na północ i południe od Niziny Środkowoirlandzkiej rozpościerają się niezbyt wysokie stare góry i wyżyny. Regiony te uległy wypiętrzeniu w czasie fałdowań kaledońskich i hercyńskich. Zachodzące w kolejnych epokach geologicznych procesy denudacyjne doprowadziły do zrównania pasm górskich, które obecnie przypominają płaskowyże. Ponad powierzchnię zrównania wznoszą się szczyty zbudowane ze skał bardziej odpornych na niszczenie. W północno-zachodniej Irlandii wznoszą się góry Donegalu, z najwyższym szczytem An Earagal (Errigal) 752 m n.p.m. Na południu kraju znajdują się pasma górskie Ciarraighe (Kerry), z najwyższym szczytem Irlandii Carn Tuathail (Carrantuohill) (1041 m n.p.m.). Na wschodnim wybrzeżu kraju położone są góry Ui Oroin (Wicklow), będące przedłużeniem Gór Kambryjskich. Linia brzegowa Irlandii jest bardzo dobrze rozwinięta. Głęboko w głąb lądu wcinają się liczne zatoki m.in. Dhn na nGall (Donegal), Modh (Clew), Gaillimhe (Galway), Inbhear Sionna (Shannon), Daingin (Dingle). Na długich odcinkach występują wybrzeża typu riasowego o skalistych, stromych ścianach. Średnia temperatura stycznia notowana w stolicy kraju (Baile tha Cliath) wynosi 5C, lipca zaś 15C. Średnia roczna suma opadów 760 mm. W zachodniej części kraju przeciętnie 200-250 dni w roku występują opady.
Klimat
Klimat Irlandii jest umiarkowany, wybitnie morski, łagodzony przez Prąd Zatokowy; występują tu łagodne zimy, chłodne lata, jest duża wilgotność i zachmurzenie przez cały rok.
Gospodarka - Szybki rozwój gospodarczy: Rozwój gospodarki irlandzkiej przebiega dwutorowo - państwo irlandzkie z jednej strony bowiem zachęca do rozwoju prywatnej inicjatywy, z drugiej zaś - pozostawia w swoich rękach podstawowe usługi oraz gałęzie gospodarki, mające kluczowe znaczenie dla kraju. Mimo to Irlandia jest jednym z najszybciej rozwijających się gospodarczo państw unijnych. W latach 1987-1997 wzrost gospodarczy sięgał 6% w stosunku rocznym. Ten najszybszy w Unii Europejskiej rozwój gospodarczy pozwala krajowi stopniowo zmniejszać dystans do najbardziej rozwiniętych krajów przemysłowych Pomoc Unii: Szybki rozwój Irlandia zawdzięcza pomocy Unii, długoletnim zwolnieniom podatkowym, a także stosunkowo taniej sile roboczej. Przyniosło to korzyści przede wszystkim ośrodkom regionalnym, gdzie przemysł oparty jest głównie na przetwórstwie płodów rolnych. Rozwinął się przemysł zbożowo-młynarski, mleczarski, browarnictwo oraz produkcja wysoko procentowych alkoholi - whisky. Olbrzymią większość w rolnictwie stanowią małe gospodarstwa rolne. Powierzchnia przeznaczona pod uprawy rolnicze jest niewielka, za to wysoce produktywna. W rolnictwie pracuje wciąż 1/8 zawodowo czynnej ludności Irlandii. Głównymi roślinami uprawnymi są zboża, buraki cukrowe i ziemniaki. Olbrzymie obszary łąk i sprzyjający klimat pozwalają na całoroczny wypas zwierząt. Surowce i przemysł: Zasoby surowców naturalnych w Irlandii są niewielkie. Wydobywa się przede wszystkim gips, rudy cynku (164 tyś. t. rocznie) i ołowiu (45 tyś. t. rocznie). Duże znaczenie ma także przemysł metalowy, poligraficzny i włókienniczy. Irlandia ma gęstą sieć dróg, które poprowadzono nawet na obszarach rolniczych. Sieć dróg obejmuje 92 327 km, z czego niestety tylko 32 km mają standard autostrady. Sieć kolejowa ma długość 1944 km. Ośrodki przemysłowe: Najważniejszymi portami handlowymi są Dublin i Cork. Największym portem morskim jest Dublin, zaś przewozy transatlantyckie obejmują przede wszystkim Cork. Przystanie promowe w Dublinie, Dun Laoghaire oraz Rosslare zapewniają połączenia z głównymi portami Wielkiej Brytanii. Zbudowana w XVIII i XIX wieku, a następnie modernizowana sieć kanałów służy przede wszystkim do przewozu towarów, lecz ma także znaczenie turystyczne. Międzynarodowe porty lotnicze w Dublinie, Cork, Knock oraz Shannon są znane także jako strefy wolnocłowe. Irlandia ma 40 lotnisk krajowych i międzynarodowych. Połączenia transatlantyckie obsługiwane są przez Shannon Knock, zaś europejskie przez Kerry, Cork, Dublin, Galway i Sigo. W połowie 1990 roku wszystkie lotniska obsługiwały około 10,5 min pasażerów. Irlandzka gospodarka jest ściśle uzależniona od handlu. Partnerami handlowymi Irlandii są przede wszystkim: Wielka Brytania, Niemcy, Francja i Stany Zjednoczone
Kuchnia
Irlandzka kuchnia, podobnie jak polska, opiera się głównie na mięsie i nie trzeba być wegetarianinem, żeby się nią szybko znudzić. Mięso - zwłaszcza steki - jest tu znakomitej jakości, ale czasem chciałoby się dla odmiany zjeść coś nie smażonego. Wiele tradycyjnych potraw irlandzkich opiera się na ziemniakach, często podawanych razem pod kilkoma postaciami. Na uwagę zasługują przede wszystkim przepyszne najczęściej placki ziemniaczane oraz zupa kartoflana. Niemal wszędzie można zamówić irlandzki gulasz (Irish stew), choć jego jakość bywa różna. Warto także skosztować colcannon, czyli gotowanych ziemniaków obsmażonych na maśle z cebulą i kapustą lub porami. Jest to tradycyjne danie podawane w Halloween (wigilię Wszystkich Świętych), wraz ze słodkim chlebkiem z bakaliami, zwanym barm brack. Godny polecenia jest suflet pasterski (Sheperd's pie), czyli mięso duszone z różnymi warzywami (do wyboru kucharza), a potem przykryte puree ziemniaczanym i zapiekane. Zupa-krem z owoców morza (seafood chowder) to przysmak, którego można spróbować głównie na zachodzie.
Kultura-Literatura
Literatura irlandzka należy do najstarszych w Europie. W formie pisanej rozwinęła się od połowy VI w., kiedy to dostosowano alfabet łaciński do języka irlandzkiego. W czasach wczesnego średniowiecza literaturę irlandzką tworzono głównie w ośrodkach monastycznych. Literatura późnego średniowiecza łączy wydarzenia historyczne i wątki biblijne z wierzeniami pogańskimi. Najsłynniejsze dzieła tego okresu to m.in. epopeja Tain Bo Cuailnge, Acallam Senorach. Zachowały się również utwory podróżniczo-fantastyczne, charakterystyczne dla twórczości średniowiecznej Europy. Nowożytna literatura irlandzka powstawała głównie w języku angielskim i stanowi część literatury angielskiej (W. Congrev, G. B. Shaw, O. Wilde). Pod koniec XIX w. powstała Liga Gaelicka 1893 skupiająca poetów i dramatopisarzy tworzących głównie w języku angielskim (W. B. Yeats, D. Hyde, G. W. Russell). Najsławniejszym pisarzem irlandzkim pozostaje do dzisiaj J. Joyce. Sztuka: Najstarsze zabytki sztuki irlandzkiej pochodzą z VI w. p.n.e. Chrystianizacja kraju wpłynęła na rozwój architektury sakralnej oraz malarstwa miniaturowego, rozkwit przeżywała rzeźba, złotnictwo, emalierstwo, a także wyroby z kości słoniowej. Do dzisiaj zachowały się liczne zabytki architektoniczne, między innymi katedra świętego Patryka w Dublinie, zamki obronne w Trim i Roś Comain. Muzyka: W średniowiecznej Irlandii uprawiano muzykę religijną, dworską i wojskową. W całej Europie znani byli irlandzcy harfiści, np. poeta muzyk T. Carolan. W XVIII w. ważnym ośrodkiem muzycznym był Dublin, gdzie działały liczne stowarzyszenia muzyczne, wytwórnie instrumentów, akademie muzyczne. Znani irlandzcy kompozytorzy to między innymi: G. Osborne, H. Harty, A. Potter. Współczesna muzyka irlandzka stanowi awangardę światowej muzyki rozrywkowej. Jej przedstawicielami są m.in. U2, Shinead 0'Connor.
Co warto zobaczyć i zwiedzić?
Grafton Street - Główny deptak centrum Dublina, ze sklepami, galeriami, kafejkami, McDonaldem itp. Z reguły zatłoczony i mieszkańcami stolicy Irlandii, i setkami turystów. Spotkać można tu często ulicznych grajków i mimów.
Trinity College - Jedna z bardziej znanych wyższych uczelni na świecie. Mieszanka tradycji i nowoczesności. Uniwersytet założyła królowa angielska Elżbieta w celu kształcenia protestanckiej części narodu irlandzkiego oraz Brytyjczyków. Zakaz przyjmowania katolików na uczelnię obowiązywał aż do początku XX wieku. Trinity College jest sławny zarówno zze swojego poziomu nauczania, jak i z posiadania ogromnych zbiorów książkowych, zebranych w Starej Bibliotece, na czele z Ewangeliarzem z Kells - najpiękniejszą księgą średniowiecza na świecie, napisaną przez mnichów z Iony w IX wieku.
Warto odwiedzić także Kaplicę uniwersytecką oraz dziedzińce z pomnikami i dzwonnicą Kampanilą. Muzeum Narodowe - Muzeum mieści się pod trzema adresami. Przy Kildare St znajduje się część ze zbiorami Skarbca i historycznych i archeologicznych eksponatów związanych z najstarszą i nowszą historią Irlandii (oraz m.in. bardzo ciekawa część poświęcona Egiptowi).
Poza centrum w Collins Barracs znajduje się część opisująca sztukę artystyczną, historię i folklor Irlandii. Zaś przy Merrion Street znajduje się część muzeum dotycząca historii naturalnej zarówno Irlandii, jak i Europy (fauna, flora itp.) Galeria Narodowa - Zbiory galerii są bardzo bogate - obejmują prace zarówno irlandzkich artystów, jak i wybitnych malarzy europejskich (w tym także i polskich). Na szczególną uwagę zasługują płótna m.in. Caravaggia, Moneta, Degasa, Rubensa, Rembtandta, El Greca i Goi. Wstęp bezpłatny. Katedra Św. Patryka - Największy tego typu budynek w kraju. Obok znajduje się studnia, przy której podobno św. Patryk ok. roku 450 chrzcił swoje nowe owieczki. We wnętrzu katedry znajduje się wiele grobowców i nagrobków znanych irlandzkich rodów a także miejsce spoczynku Jonathana Swifta i jego połowicy.
Języki
Język irlandzki jest pierwszym językiem urzędowym, obowiązującym w Irlandii, drugim jest angielski. Język irlandzki jest obowiązkowym przedmiotem w szkołach, konieczny jest także aby dostać się na uniwersytet. Muszą go znać urzędnicy służby cywilnej i całej administracji. W języku narodowym i angielskim podawane są nazwy ulic czy drogowskazy
Religia
Dominującą religią wśród ludności Irlandii jest katolicyzm, wyznaje go 94% społeczeństwa.
Pozostałe grupy wyznaniowe na terenie państwa irlandzkiego to anglikanie 3%, muzułmanie 0,11%, świadkowie Jehowy 0,1%, oraz Żydzi 0,04%.
Ciekawostka:
Najbardziej znanym zwyczajem w Irlandii jest tradycja robienia "tumpshie", czyli latarni z... rzepy. Czubek dużej rzepy jest odcinany a środek wydrążany; następnie wycina się w ściance "czaszkopodobną" twarz. Na końcu zapalana jest w środku świeca. Dzisiaj wszyscy chyba znają ten zwyczaj, tylko z użyciem dyni. Symbolika twarzy śmierci, dusz które odeszły na tamten świat pozostaje ciągle silna.
Ciemność która nadchodzi rozjaśnić może światło i ogień, stąd mamy ognie Halloween, rozpalane na szczytach wzgórz we wszystkich celtyckich krajach. Fizyczne granice świata porządku mogą być przywrócone przez obnoszenie zapalonych pochodni wzdłuż granic posiadłości. W Perthshire świąteczny ogień rozpalany jest z wrzosów i janowca przybranych lnianym płótnem, zatykany na wysokim palu i obnoszony potem po ulicach.