1. Reformy wewnętrzne Kazimierza Wielkiego
a) reforma administracji
- ukształtowały się urzędy centralne: marszałek, podkanclerzy, podskarbi Ci urzędnicy wchodzili do rady Królewskiej-> była ona organem doradczym zajmującym się całokształtem polityki państwowej. Sprawami polityki zajmowały się zjazdy i wiece prowincjonalne- później z nich ukształtowały się sejmiki szlacheckie
- w jednostkach administracyjnych –ziemiach
Karol Wielki wzmocnił znaczenie urzędu starosty-> był on powoływany i odwoływany od króla. Miał kompetencje administracyjne (zarządzał dobrami królewskimi) sądził za ciężkie przewinienia
b) reforma sądownicza
Kazimierz Wielki dokonał kodyfikacji -> ujednolicenia i spisania praw w Polsce. Wydał on 2 odrębne statuty: dla Małopolski – statut Wiślicki
Dla Wielkopolski- statut Piotrkowski
W XV w oba te statuty połączono
- obok sądów królewskich zaczęły działać sądy dla szlachty:
- ziemski zajmował się drobnymi sprawami i sprawami cywilnymi a
- grodzki zajmował się sprawami ciężkimi i apelacją
c) wojsko i budownictwo obronne
budował wzdłuż granic zamki obronne, mieszczanom opuszczano podatki w zamian za co musieli budować mury obronne miejskie. Za czasów Kazimierza wybudowano około 50 zamków:
- Mirów
- Sandomierz
I ok. 30 fortyfikacji miejskich. Rozszerzono obowiązek uczestnictwa w pospolitym ruszeniu. Na sołtysów i wójtów którzy obok szlachty musieli wraz ze swoimi poddanymi stawiać się na wezwanie tzw. chorągwi terytorialnej. Na mieszczan nałożono obowiązek bronienia miast
d) gospodarka i skarb państwa
- skarb państwa opierał się na dochodach z rozległych dóbr królewskich
- dochody państwa były zasilane z tzw. podatków bezpośrednich:
• poradlne (od 12 do 24 groszy z łana)
• opłat miejskich, ceł i myt
Kazimierz Wielki przeprowadził reformę monetarną, popierał akcję kolonizacyjną na prawie niemieckim, otoczył opieką miasta, nadał im przywileje handlowe np prawo składu i przymus drożny co spowodowało rozwój handlu i bogacenie się miast. Za jego czasów rozwijało się rzemiosło miejskie
e) Akademia Krakowska – Uniwersytet, 1364- ufundował Akademię Krakowską. Powstało 11 katedr w tym 8 prawniczych, 2 medyczne i 1 sztuk wyzwolonych
2. Polska monarchia stanowa
Za czasów Kazimierza Wielkiego powstała Korona Królestwa Polskiego. Nastąpił wzrost władzy monarszej. Rozbudowano aparat państwowy.
Występowały uprzywilejowane i zorganizowane stany mające udział we władzy państwowej poprzez zgromadzenia stanowe i samorząd lokalny. Król był najwyższym sędziom. W XIV ukształtowały się stany, które zamykały się i coraz trudniej było przechodzić między stanami(szlachecki, duchowieństwo i mieszczaństwo i chłopi ).
3. Polityka zagraniczna
W 1333 Kazimierz Wielki koronował się na króla Polski. Uregulowanie stosunków z Czechami. W 1335 odbył się zjazd w Wyszehradzie w obecności króla Węgier- Karola Roberta. Jan Luksemburczyk zrzekł się pretensji do tronu polskiego za 20tys groszy kopy praskiej
W 1339 odbył się również zjazd w Wyszehradzie gdzie Kazimierz Wielki zawarł sojusz z ANDEGAWENAMI. Układ ten mówił, że jeżeli nie będzie miał męskiego potomka to władzę w państwie obejmie dynastia ANDEGAWENÓW. Kazimierz Wielki zrezygnował też z terenów Mazowsza i Śląska, które znajdowały się w rękach Czeskich
4. Układ z Krzyżakami
Spór z Krzyżakami został rozwiązany na drodze dyplomatyczne. Początkowo ziemie sporne zostały przyznane Krzyżakom ale faktu tego nie uznali później Polacy, później ziemie przyznano Polakom ale faktu tego nie uznali Krzyżacy
1343- podpisano pokój w Kaliszu na mocy którego do Polski powróciła ziemia Dobrzyńska i Kujawy, ale Pomorze pozostało w rękach Krzyżaków- jako wieczysta jałmużna Króla Polskiego.
5. Ruś Halicka
Po wygaśnięciu dyn Rurykowiczów od 1323 Rusią Halicką władał Książe Bolesław Jerzy Trojdenowicz. Uzyskał on tron przy poparciu Pol-węg po bezpotomnej śmierci Bolesława, Kazimierz Wielki wkroczył na Ruś. Ziemię Halicką próbowali zagarnąć też Litwini i Tatarzy, Węgrzy. Węgrzy zrezygnowali z tych ziem w zamian za uzyskanie obietnicy następstwa tronu w Polsce w przypadku bezpotomnej śmierci króla.
Walki o Ruś Halicką toczyły się w latach 1344-1366- Ruś została przyłączona do Polski
6. Mazowsze
Po śmierci sojusznika Kazimierza Wielkiego, Bolesława III, który był księciem Płockim wcielono do Polski należącą do niego część Mazowsza- 1551. Reszta Mazowsza stała się lennem Polski.
Kazimierz Wielki umiera w 1370 r.