Wiatr jako zjawisko przyrodnicze.

Polska, która stała się Stroną Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu, zobowiązana jest do opracowania i wdrożenia strategii stabilizacji, a później redukcji emisji gazów cieplarnianych i adaptacji do oczekiwanych zmian klimatu działów gospodarki najbardziej zależnych od warunków klimatycznych. Polska emituje około 2% globalnej ilości CO2, przede wszystkim w wyniku spalania węgla, a więc problem redukcji emisji tego gazu ma poważne znaczenie gospodarcze.
Należy pamiętać, że energetyka konwencjonalna, oparta o paliwa kopalne - węgiel kamienny i brunatny, gaz ziemny i olej opałowy - jest odpowiedzialna za gros emisji zanieczyszczeń powietrza. Pyły i gazy emitowane przez energetykę tradycyjną są odpowiedzialne za zmiany klimatyczne (dwutlenek węgla i tlenki azotu) oraz za kwaśne deszcze (dwutlenek siarki i tlenki azotu).
Obecnie, idea zrównoważonego rozwoju staje się wyznacznikiem przemian społeczno-ekonomicznych, które w tak dużym zintensyfikowaniu zachodzą w gospodarce polskiej. Jego realizacja, to zespół przedsięwzięć o charakterze strategicznym od społeczno-politycznych do usprawniania zarządzania ochroną środowiska i innymi dziedzinami.
Jednym z działów gospodarki, który wywiera negatywny wpływ na środowisko jest sektor paliwowo-energetyczny, w którym dominującym źródłem energii jest węgiel. Będzie on jeszcze długo podstawowym nośnikiem energii w Polsce.
Jak podaje rocznik statystyczny: 90% dwutlenku węgla i dwutlenku siarki, 50% tlenków azotu i 50% do 75% pyłów w 1998 r. powstało podczas wytwarzania energii w energetyce zawodowej, przemysłowej, kotłowniach lokalnych i paleniskach domowych. Wydobycie paliw kopalnych - w Polsce węgla jako głównego źródła energii - powoduje także inne straty w środowisku: odpady, zakłócenie stosunków wodnych, emisje metanu itp. Natomiast wykorzystanie energii wiatru nie powoduje żadnych istotnych zanieczyszczeń środowiska. Największą uciążliwością dla środowiska jest jedynie proces inwestycyjny budowy samej elektrowni lub farmy wiatrowej. Jednak przy odpowiednim podejściu straty przyrodnicze można w znacznym stopniu zminimalizować.
Natomiast strategię redukcji emisji gazów cieplarnianych rozpatruje się w oparciu o trzy scenariusze: wolnych zmian strukturalnych (stagnacji), bazowego i szybkich zmian strukturalnych (szansy).
Wszystkie 3 warianty rozwoju energii wskazują jednak na tendencję do niewielkiego wzrostu (do 2 - 4%) emisji gazów cieplarnianych do roku 2015 w porównaniu do emisji z roku 1988. Po tym terminie, w zależności od udziału energetyki jądrowej w produkcji energii elektrycznej, istnieje możliwość redukcji emisji do około 25%. W razie braku zgody na wykorzystanie energetyki jądrowej, w zasadzie jedynym wariantem jest zmniejszenie emisji w 2030 r o 7% przy szerokim zastosowaniu gazu ziemnego oraz energii odnawialnych. Praktycznie do wykorzystania są następujące rodzaje energii odnawialnej:
• energia słoneczna,
• energia wiatru,
• energia geotermalna,
• energia rzek,
• energia pochodząca z biomasy.
Techniczne możliwości wykorzystania tego potencjału do roku 2030 oszacowano na 337,2 PJ.
Dodatkowo należy pamiętać, że według opinii ekspertów międzynarodowych energetyka odnawialna tworzy więcej stanowisk pracy od energetyki tradycyjnej. Miejsca pracy powstają przy produkcji i montażu urządzeń, obsłudze i konserwacji instalacji oraz obsłudze administracyjnej. Rozwój energetyki odnawialnej jest szczególnie korzystny dla obszarów wiejskich, gdzie pobudza on lokalny rozwój gospodarczy. W Polsce są to obszary o największym bezrobociu oraz o najsłabiej działającej infrastrukturze zaopatrzenia w energię. Zatem wykorzystanie odnawialnych źródeł energii może być szansą wyrównania warunków rozwoju wsi.
Panująca w niektórych gremiach decydujących opinia, że w naszym kraju nie może być mowy o wykorzystaniu wiatru, jako źródła energii jest błędną i niczym nie uzasadnioną. W Polsce istnieją obszary, gdzie energia wiatru może być wykorzystana i dla energetyki użyteczna. Obszary te szacuje się na około 40% powierzchni kraju przy założeniu kryterium opłacalności 1000 kWh x m.-2 x rok-1 na wysokości 30 m. nad powierzchnią gruntu w terenie o klasie szorstkości "0".
Energię wiatru należy uwzględniać w planach strategicznych naszego kraju, jako czystą nie zanieczyszczającą środowiska.
Pierwszą, podstawową wielkością przybliżającą w dużym stopniu możliwość oceny warunków wiatrowych na danym obszarze - jest średnia roczna lub sezonowa prędkość wiatru.
Należy podkreślić, że użyteczną dla potrzeb energetycznych jest prędkość wiatru co najmniej 4 m/s. Wyróżniającymi się rejonami kraju o wzmożonych prędkościach wiatru są:
• Pobrzeże Słowińskie i Kaszubskie,
• Suwalszczyzna,
• cała prawie nizinna część Polski z udziałem prędkości na Mazowszu i w środkowej części Pojezierza Wielkopolskiego,
• Beskid Śląski i Żywiecki,
• dolina Sanu od granic państwa po Sandomierz.

W rejonach tych, średnie roczne prędkości wiatru przekraczają 4 m. x s-1, a w rejonie wybrzeża nawet 6 m. x s-1.
Najmniejszymi prędkościami wiatru charakteryzuje się w zasadzie cała wyżynna część Polski.
O ile w wyższych partiach wyżyn (tj. powyżej 300 m) prędkość wiatru się wzmaga, o tyle wszelkie obniżenia między wysoczyznami, głównie o kierunku N - S, są obszarami wyciszonymi, leżącymi w cieniu aerodynamicznym osłaniających je wysoczyzn.. Ponadto "wyciszone" pod względem prędkości wiatru są duże kotliny śródgórskie, takie jak: Jeleniogórska, Nowosądecka, Tarnowska, Niecka Nidziańska i Kotlina Raciborska.
2. INFORMACJE O ELEKTROWNIACH WIATROWYCH PRACUJĄCYCH W POLSCE
Aktualnie (wg stanu na 08.05.2001 r) w Polsce pracuje 29 profesjonalnych elektrowni wiatrowych o łącznej mocy 9740 kW (z generatorami asynchronicznymi) podłączonych do sieci i sprzedających energię zakładom energetycznym.
W tabeli Nr 1 zestawiono pracujące elektrowni wiatrowe.
Pracuje także kilkadziesiąt mniejszych elektrowni (z prądnicami synchronicznymi) pracujących na sieć wydzieloną. Są to albo konstrukcje rzemieślnicze albo konstrukcji IBMER-u (Instytutu Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa w Warszawie).
3. UWARUNKOWANIA PRAWNE
3.1. Prawo energetyczne i rozporządzenia Ministerstwa Gospodarki
Obowiązujące od 4 grudnia 1997 roku Prawo Energetyczne (opublikowane w Dz.U. Nr 54/1997 poz. 348) w bardzo skromnym zakresie odnosi się do problematyki wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OŹE) a mianowicie:
- art.3 pkt. 20 - definiuje niekonwencjonalne źródła energii - są to te, które nie wykorzystują w
procesie przetwarzania spalania organicznych paliw kopalnych,
- art.3 pkt. 21- definiuje odnawialne źródła energii - są to te, które wykorzystują w procesie
przetwarzania zakumulowaną energię słoneczną w rozmaitych postaciach, w szczególności
energię rzek, wiatru, biomasy, energię promieniowania słonecznego w bateriach słonecznych,
- art.15 pkt. 7 - nakazuje, aby założenia polityki energetycznej państwa określały rozwój wyko-
rzystania niekonwencjonalnych, w tym odnawialnych źródeł energii,
- art.16 ust 2 pkt. 2 - nakazuje, aby przedsięwzięcia m in. w zakresie modernizacji,
rozbudowy albo budowy nowych niekonwencjonalnych źródeł energii były uwzględnione
w planach zagospodarowania przestrzennego gmin.
- art.9 pkt. 4 - Minister Gospodarki może, w drodze rozporządzenia, zobowiązać przed-
siębiorstwa energetyczne zajmujące się obrotem energią elektryczną i ciepłem do zakupu
energii elektrycznej i cieplnej ze źródeł niekonwencjonalnych, w tym odnawialnych, oraz
określić szczegółowy zakres tego obowiązku .
- od września 2000 obowiązuje, przyjęta przez Rząd RP, "Strategia rozwoju energetyki
odnawialnej". Do koordynacji przedsięwzięć w ramach Rządu w tej problematyce zostało
wyznaczone Ministerstwo Środowiska.
- do 31.12.2000 r obowiązywało Rozporządzenie wydane przez Ministerstwo Gospodarki w
marcu 1999 r i nakładające na zakłady energetyczne obowiązek zakupu energii elektrycznej
pochodzącej z OŹE , w tym z elektrowni wiatrowych o mocy znamionowej nie większej niż
5 MW. Zgodnie z tym rozporządzeniem proponowana przez wytwórcę cena energii nie mogła
być wyższa od najwyższej obowiązującej w tym zakładzie energetycznym ceny ustalonej w
obowiązującej taryfie dla jednostki energii elektrycznej pobieranej przez odbiorców
przyłączonych na niskim napięciu.
- od 01.01.2001 roku obowiązuje nowe - zmienione Rozporządzeniem Min. Gospodarki z dn.
15.12.2000 r - Dz. Ust. Nr 122 w sprawie obowiązku zakupu energii pochodzącej z OZE.
Zakład Energetyczny ma obowiązek zakupić energię elektryczną w ramach limitu - 2,4 %
sprzedawanej energii w 2001r ma pochodzić z odnawialnych źródeł energii, 2,5 % w 2002 r,
2,65% W 2003 aż do 7,5% w 2010 r). Cena za energię ma być wyliczona przez inwestora jako
uzasadniona .
4. PROGNOZA CENY ZAKUPU ENERGII PRZEZ ZAKŁADY ENERGETYCZNE
Rozporządzenie Ministra Gospodarki dotyczące obowiązku zakupu energii ze źródeł odnawialnych i niekonwencjonalnych stworzyło warunki do funkcjonowania rynku energii odnawialnej. Zgodnie z wypowiedziami urzędników Ministerstwa Gospodarki (m.in. Wojciecha Tabisia - Dyrektora Departamentu Energetyki) rynek energii powinien kierować się zasadą równowagi między popytem a podażą, a cena energii powinna uwzględniać te dwa czynniki. Cena będzie się zatem kształtować na zasadzie równowagi popytu i podaży, przy czym nie będzie ona jednolita w skali całego roku.
Zgodnie z informacjami Ministerstwa Gospodarki w pierwszych miesiącach tego roku - w styczniu, lutym i marcu, podaż przewyższała popyt - producenci oferowali energię odnawialną, nie było jednak nabywców. Pod koniec roku sytuacja może ulec radykalnej zmianie. Zakłady dystrybucyjne energii elektrycznej będą musiały posiadać w swym pakiecie kontraktów energię odnawialną, będą zatem tej energii poszukiwać. Jej cena, która w początkowych miesiącach roku była bardzo zbliżona do cen ubiegłorocznych, przy końcu roku może osiągnąć bardzo wysoki poziom. Takie są nieuniknione reguły rynku i tak powinien funkcjonować mechanizm kształtowania cen na rynku energii odnawialnej. Poza tym w wypowiedziach urzędników Ministerstwa Gospodarki przebrzmiewa opinia, że cena powinna odzwierciedlać koszty produkcji energii i jednocześnie gwarantować inwestorom w odpowiednim czasie zwrot poniesionych nakładów inwestycyjnych.
Powyższe przesłanki wpłynęły na kształt rozporządzenia wydanego przez Ministra Gospodarki na podstawie delegacji ustawowej zawartej w Prawie Energetycznym a intencją tego rozporządzenia jest kształtowanie w sposób narastający popytu na energię odnawialną i zbliżenie Polski w zakresie stopnia wykorzystania tej energii do poziomu obowiązującego w krajach Unii Europejskiej.
W roku 2001 udział 2,4% w całkowitej sprzedaży energii jest minimalnym poziomem zakupu energii odnawialnej przez przedsiębiorstwa, na które ten obowiązek został nałożony, ale udział ten może być również większy. Jeśli przedsiębiorstwo zajmujące się obrotem energią elektryczną zakontraktuje więcej niż 2,4% całkowitej rocznej sprzedaży energii elektrycznej pochodzącej ze źródeł odnawialnych, to dla innych przedsiębiorstw może tej energii na rynku zabraknąć.
Podaż energii z OŹE jest ograniczona. Ustanowiony w rozporządzeniu udział ilości energii odnawialnej i niekonwencjonalnej w całkowitej sprzedaży energii przez przedsiębiorstwo wynoszący w tym roku 2,4% może wydawać się za wysoki. Pojawiły się wśród spółek dystrybucyjnych obawy, że podaż oferowanej energii odnawialnej i niekonwencjonalnej będzie dużo niższa od popytu.
W związku z tym koszty zakupu energii ze źródeł odnawialnych i niekonwencjonalnych mogą okazać się wysokie: za 1 MWh spółki będą musiały zapłacić producentom nawet 500 - 600 zł.
Według analiz Ministerstwa Gospodarki udział energii odnawialnej i niekonwencjonalnej w sprzedaży krajowym odbiorcom tzw. końcowym wynosił 1,9% w latach 1995- 97, 2,3% w 1998, 2,2% w 1999. Opierając się na przytoczonych analizach udział na poziomie 2,4% w 2001 r powinien według Ministerstwa być całkowicie wykonalny.
Na dzień tworzenia niniejszego opracowania brak było szczegółowych wytycznych co należy rozumieć przez "uzasadnione koszty". Dlatego na potrzeby niniejszego opracowania przyjęto, że uzasadnione koszty stanowić będą koszty uzyskania przychodów regulowane odrębnymi przepisami. Szczególnie chodzi tu o Ustawę o podatku dochodowym od osób prawnych z dnia 15 lutego 1992 wraz z późniejszymi zmianami. Według tej ustawy kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów gdzie indziej wymienionych. Kosztami uzasadnionymi będą więc takie koszty funkcjonowania Farmy wiatrowej, jak:

- Amortyzacja - Podatki i opłaty lokalne
- Koszty ogólnozakładowe - Ubezpieczenia
- Koszty finansowe - Koszty administracyjne
- Koszty serwisu i eksploatacji - Wynagrodzenia itp.
Największą pozycję w kosztach stanowią amortyzacja i koszty finansowe. Stwarza to pole manewru do kalkulowania uzasadnionych kosztów produkcji energii. Wynika to bowiem z faktu, że stawki amortyzacyjne dla poszczególnych grup składników majątku przyjęte w projekcji (dla zespołów wiatrowo - elektrycznych przyjęto średnią stawkę w wysokości 4%, a dla pozostałych składników majątku przyjęto średnią stawkę w wysokości 5 %) można obniżać lub podwyższać zgodnie z Ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych z dnia 15 lutego 1992. Można stawki te podwyższyć ponieważ np. dla zespołów wiatrowo - elektrycznych nominalna (ustawowa) stopa amortyzacji wynosi 7%. W tym przypadku podwyższenie stopy do 7 % spowoduje dość znaczny wzrost kosztów produkcji energii. Pomimo podniesienia stopy amortyzacji cały czas koszty te będą stanowiły koszty uzyskania przychodu.
Powyższa Ustawa dopuszcza obniżenie stopy amortyzacji. Mówi o tym Artykuł 16h ust. 3 pkt. 5. Brzmi on następująco:
"5. Podatnicy mogą obniżać podane w Wykazie stawek amortyzacyjnych stawki nie więcej niż o połowę."
Swoboda manewru ceną sprzedaży energii stwarza dodatkowy margines bezpieczeństwa powodzenia projektu. W miarę potrzeb można bowiem tak kształtować poziom kosztów uzasadnionych, że cena sprzedaży energii może być większa lub mniejsza. Dla bezpieczeństwa można przyjąć jednak, że cena sprzedaży energii elektrycznej dla uzasadnionego kosztu produkcji energii wyniesie 300 zł - 400 zł netto za 1 MWh. Poziom ten wydaje się w pełni uzasadniony, biorąc pod uwagę opinie Zarządów spółek dystrybucyjnych, które przewidują w pesymistycznych dla siebie scenariuszach, że ceny zakupu energii z niekonwencjonalnych i OŹE będą wahały się w przedziale 500 - 700 zł netto za 1 MWh.


Opracował dnia 08.05.2001
Maciej Bartmański
Prezes Zarządu PTEW


Tabela nr 1 - Pracujące elektrownie w Polsce

Lp Miejsce zainstalowania Ilość
szt. Moc
Elektrowni Producent Użytkownik Rok
urucho-
mienia
1 Lisewo k/Gniewina
woj. Pomorskie 1 150 kW NTK-150 Nordtank Dania Elektrownia Wodna Żarnowiec S.A. 1991
2 Swarzewo - I k/ Pucka
woj. Pomorskie 1 95 kW DANmark -20 Folkecenter- Dania Gdańska Kampania Energetyczna "ENERGA" Gdańsk 1991
3 Zawoja k/ Bileska-Białej 1 160 kW EW-160 Nowomag
Nowy Sącz-Polska Klasztor 1995
4 Wrocki 1 160 kW EW-160 Nowomag
Nowy Sącz-Polska Właściciel prywatny 1995
5 Kwilcz
woj. Wielkopolskie 1 160 kW EW -160 Nowomag Nowy Sącz-Polska Gmina 1996
6 Słup k /Legnicy 1 160 kW EW-160 Nowomag
Nowy Sącz-Polska Gmina 1997
7 Rembertów k/Tarczyna
woj. Mazowieckie 1 250 kW LW-250 Lagerway Holandia Firma
Van Melle Polska 1997
8 Starbienino
woj. Pomorskie 1 250 kW N-27/250 Nordex Dania Kaszubski Uniwer-sytet Ludowy 1997
9
10 Swarzewo - II k/ Pucka
woj. Pomorskie 2 2x 600 kW
= 1200 kW TW-600 TACKE Niemcy Właściciel prywatny WestWind- Poland 1997
11 Wojkowice k/ Będzina 1 30 kW ZEFIR 12 A Dr Ząber
Nowy Sącz-Polska Właściciel prywatny 1997
12 Rytro k/Nowego Sącza 1 160 kW EW-160 Nowomag-
Nowy Sącz-Polska Właściciel prywatny -ksiądz 1994
13
17 Cisowo k/Darłowa 5 5x 132 kW
= 660 kW SeeWind - Niemcy Właściciel prywatny 1999
18 Nowogard 1 225 kW V 225 Vestas
Dania Gmina 1999
19
20 Wróblik Szlachecki 2 2x 160 kW
= 320 kW EW-160 Nowomag-
Nowy Sącz-Polska Właściciel prywatny 2000
21
22 Wiżajny k/Suwałk 2 2x 300 kW
= 600 kW Producent z Francji Właściciel prywatny 2000
23 Sowiniec Gmina Mosina
k/ Poznania 1 160 kW EW-160 Nowomag-
Nowy Sącz-Polska ELEKTROMIS
Poznań 2001
24
29 Barzowice k/Darłowa 6 6x 830 kW
= 5000 kW V 830 Vestas
Dania Elektrownie Wiatrowe S.A. - Pieńkowo 2001
Razem 29 9740 kW

________________________________________